French
DeutschJan z Głogowa – Wikipedia, wolna encyklopedia
.jpg) | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie | |
Jan z Głogowa znany także jako Głogowczyk, Głogowita, Glogoviensis, Glogar, Gloger (niem. Johann von Glogau, ur. ok. 1445 w Głogowie, zm. 11 lutego 1507 w Krakowie[1]) – polski astronom, matematyk i filozof; przedstawiciel scholastyki tomistycznej i przyrodoznawczego nurtu arystotelizmu, nazwanego potem albertyzmem.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Pochodził z zamożnej rodziny Schilling (Schelling), ale nie używał tego nazwiska i podpisywał się Gloger albo Glogovita. W 1468 ukończył studia na Uniwersytecie Krakowskim z tytułem magistra i został wykładowcą. Przez blisko 40 lat wykładał łacinę, filozofię Arystotelesa i astronomię. Był autorem dzieł o charakterze podręcznikowym, z których najważniejsze to: Liber posteriorum analyticorum, Exercitium veteris artis, Questiones librorum de anima. Jego słuchaczem był m.in. Mikołaj Kopernik.
Zmarł na apopleksję. Pochowany został w kościele św. Floriana w Krakowie, w którym przez ostatnie lata życia był kanonikiem.
Jest patronem Szkoły Podstawowej nr 8 z oddziałami integracyjnymi w Głogowie. W tym samym mieście, na Placu Jana z Głogowa przy al. Wolności znajduje się jego ławeczka pomnikowa.
Dzieła[edytuj | edytuj kod]
Ważniejsze dzieła Głogowczyka to:
- De verificatione. In scientiam mortalium hominum introductiorum quae cuilibet homini ex celesti praesignatur circulo... anno... 1495 feliciter recollectum, rękopis Biblioteka Marciana w Wenecji, sygn. L VIII 89 k. 261a-290b
- Liber posteriorum analeticorum, Lipsk 1499, drukarnia W. de Monaco
- Exercitium nove logice, Kraków(?) 1499; inne wyd.: Lipsk 1499, drukarnia W. de Monaco; Kraków 1511[2]
- Exercitium super omnes tractatus parvorum logicalium Petri Hispani, Lipsk 1500, drukarnia W. Steckel Monacensis[3]; wyd. następne: Kraków 1504, Strasburg 1517
- (Exercitium veteris artis). Argumentum in librum Porfirii peripatetici isagogicum in kathegorias Aristotelis, Kraków 1504, drukarnia J. Haller[4], wyd. następne: Kraków 1516, Strasburg 1517
- Questiones liborum de anima, Metz 1501, drukarnia K. Hochfeder[5], wyd. następne: Kraków 1514; fragm. przedrukował: M. Wiszniewski Historia literatury polskiej, t. 3, Kraków 1841, s. 268-271
- Phisionomia hinc inde ex illustribus scriptoribus... recollecta, Kraków 1518, drukarnia H. Wietor (wyd. R. Agricola młodszy)[6]
- Notae in computum ecclesiasticae
- Computus chirometralis[7]
- Introductorium in tractatum sphaerae Johannis de Sacrobusto[8]
- Introductorium astronomiae in ephemerides[9]
- Tractatus in iudiciis astrorum
- zob. także – rękopisy Biblioteki Jagiellońskiej nr: 1839-1840, 1963, 2089, 2173, 2453, 2491, 2493-2494, 2703 i 2855.
Michał Urbanowski podaje 3 obszerne bibliografie dzieł Jana z Głogowa:
- Michał Urbanowski, Indeks ważniejszych dzieł Jana z Głogowa według Feliksa Bentkowskiego (1814) – 28 pozycji, z rozbudowanymi tytułami łacińskimi, w tym wiele zaopatrzonych w informację, w jakiej bibliotece znajdują się rękopisy lub gdzie zostały wydane
- Michał Urbanowski, Indeks ważniejszych dzieł Głogowczyka według Hieronima Szczegóły, 2003 – spis 32 nieponumerowanych dzieł, podzielonych na działy: działa gramatyczne (4), logiczne (8), metafizyczne i z zakresu filozofii przyrody (7), astrologiczne i prognostyczne (7), astronomiczne (5), geograficzne (1)
- Michał Urbanowski, Bibliografia do badań nad Janem z Głogowa, 2003 – obszerna (99 pozycji) bibliografia przedmiotowa do r. 2003
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Jan z Głogowa, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2023-04-11].
- ↑ Exercicium noue logice seu libror[um] prio[rum] et elencho[rum] m[a]g[ist]ri Joannis de Glogouia / p[er] juniorib[us] recollectu[m] ac nouiter eme[n]datu[m], polona.pl, 4 czerwca 1511 [dostęp 2018-03-26].
- ↑ Jan z Głogowa, Exercitium super omnes tractatus Parvorum logicalium Petri Hispani, cum textu., Leipzig: Wolfgangus Stöckel pro Ioanne Haller, 1500.
- ↑ Jan z Głogowa, Argumentu[m] i[n] libru[m] Porphirij peripatetici ysagogicum in Kathegorias Arestotilis [...] Exercitium veteris artis., wyd. [War. B]., Kraków: Kasper Hochfeder] : impressum [...] est hoc opus ad impensas [...] Joha[n]nis Haller, 1504.
- ↑ Jan z Głogowa, Questiones libro[rum] de anima magistri Johannis versoris Ad impensas honesti viri et ciuis Cracouiensis d[omi]ni Johannis Haller p[er] magistru[m] Johan[n]em Glogowiensem alme vniuersitatis studij Cracouiense maioris collegij collegiatu[m] p[ro] iunior[um] in philosophie studijs institutio[n]e ad laudem dei feliciter resolute., Metz: per Casparũ hochffeder, 1501.
- ↑ Jan z Głogowa, Phisinomia hincinde ex illustribus scriptoribus per [...] Joanne[m] Glogouiensem diligentissime recollecta [...]., Kraków: per Hieronymum Vietorem suis expensis, 7 lipca 1518.
- ↑ Jan z Głogowa, Computus chirometralis, Kraków: Jan Haller, [1507].
- ↑ Jan z Głogowa, Introductorium co[m]pendiosum in Tractatum spere material[is] m[a]g[ist]ri Joa[n]nis de Sacrobusto, que[m] abbreuiauit ex Almagesti sapie[n]tis Ptholomei Claudij [...], Kraków: Jan Haller, 28 kwietnia 1506.
- ↑ Jan z Głogowa, Introductorium astronomie in ephemerides, wyd. [War. A]., Kraków: p[er] Florianu[m] et Wolfgangu[m, 1514.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Szymon Starowolski: Starovolscius Scriptorum Polonicorum έκατοντάς (1627), s. 101.
- Władysław Tatarkiewicz: Zarys dziejów filozofii w Polsce (seria: „Historia nauki polskiej w monografiach”, t. XXXII), Kraków, Polska Akademia Umiejętności, 1948, s. 6-7.
- Hieronim Szczegóła: Jan Głogowczyk, Katowice 1967.
- Krystyna Krauze-Błachowicz: Jan z Głogowa i tradycja gramatyki spekulatywnej, Wydawnictwo Semper, Warszawa, 2004.
- Janusz Dryl, Edward Gigilewicz, Artur Winiarczyk: Jan z Głogowa, Powszechna encyklopedia filozofii, t. 5: Ir-Ko, s. 215a-217a.
- Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut, t. 2 Piśmiennictwo Staropolskie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1964, s. 196-197.