French
DeutschJani Vreto – Wikipedia, wolna encyklopedia
 | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data śmierci | 1900 |
| Narodowość | albańska |
| Język | albański |
| Dziedzina sztuki | |
| Ważne dzieła | |
.svg){kind=small} | |
| Odznaczenia | |
 | |
Jani Vreto też jako Ιωάννης Βρετός (ur. 14 stycznia 1822 we wsi Postenan k. Leskovika, zm. w lipcu 1900[1]) – albański poeta, publicysta i działacz narodowy.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Pochodził z małej wsi w południowej Albanii. Uczęszczał do szkoły w Vurban k. Leskoviku, gdzie pod kierunkiem Nikolly Ikonomiego uczył się równocześnie greckiego i albańskiego. Naukę kontynuował w latach 1843-1847 w greckojęzycznej szkole Zosimea w Janinie. W 1854 przeniósł się do Stambułu, gdzie mieszkał w tym czasie jego ojciec, pracował tam na stanowisku sekretarza w firmie zajmującej się handlem tytoniem[2].
Wspólnie z Thimi Mitko i Dhimitrem Kamardą był zwolennikiem tezy wspólnego pochodzenia Greków i Albańczyków, a także wspierał współpracę obu narodów w celu stworzenia wspólnego państwa[3]. Pierwszym dziełem, które opublikował w języku albańskim była wydana w 1866 Gramatyka języka greckiego. W 1879 należał do grona założycieli Towarzystwa Rozwoju Języka Albańskiego (Shoqëri e të shtypuri shkronja shqip) zwanego Towarzystwem Stambulskim - organizacji zajmującej się uruchamianiem szkół albańskich i przygotowywaniem podręczników do nauki języka albańskiego. Kiedy władze osmańskie zakazały działalności Towarzystwa, Vreto przeniósł jego siedzibę do Bukaresztu, gdzie działała liczna kolonia albańska. Z inicjatywy Vreto w stolicy Rumunii uruchomiono wydawnictwo, specjalizujące się w drukach albańskojęzycznych. Vreto działał także w Komitecie Centralnym Obrony Praw Albańczyków - organizacji skupiającej działaczy narodowych, aktywnych na emigracji.
Twórczość[edytuj | edytuj kod]
Najbardziej znanym zachowanym dziełem Vreto jest poemat Historia Skanderbega (Histori e Skënderbeut), poświęcony albańskiemu bohaterowi narodowemu. Drobne utwory Vreto ukazały się w zbiorze Fale morza (Valët e Detit), autorstwa Spiro Dine. W 1888 wydał poemat Erveheja Muhameta Kyçyku w łacińskiej transliteracji (Vreto usunął z poematu słowa pochodzenia tureckiego i arabskiego).
W gronie albańskich działaczy narodowych należał do grupy, która opowiadała się za przyjęciem alfabetu greckiego do zapisu języka albańskiego. W ten sposób chciał podkreślić, że Albańczycy i Grecy mają wspólnych przodków - Pelazgów, ale też uznawał, że jest to uzasadnione z uwagi na specyfikę języka albańskiego[4].
Pamięć o Vreto[edytuj | edytuj kod]
13 stycznia 2012 prezydent Albanii, Bamir Topi odznaczył pośmiertnie Jani Vreto Orderem Honor Narodu (Urdher Nderi i Kombit). Imię Vreto noszą ulice w Tiranie (dzielnica Pazari i Ri), Kamzie i w Kucovej.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Robert Elsie: A Biographical Dictionary of Albanian History. New York: I.B. Tauris, 2012, s. 473-474. ISBN 978-1-78076-431-3.
- ↑ Alfred Uçi: Jani Vreto dhe Rilindja Kombëtare. Tirana: Akademia e Shkencave, 2015. ISBN 978-99956-10-86-9.
- ↑ Ledia Dushku. Bashkëpunimi shqiptaro-grek dhe kursi politik i “Megali Idesë” (1877-1878). „Studime Historike”, s. 125, 2008.
- ↑ Frances Trix. Alfabeti i Stambollit i Shemsedin Sami Beut: Pararendes i reforme turke te shkronjave. „Përpjekja”. 25 (2008). s. 257.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Robert Elsie: A Biographical Dictionary of Albanian History. I.B. Tauris: 2012, s. 473-474. ISBN 978-1-78076-431-3.