Jerzy Bohdan Rychliński – Wikipedia, wolna encyklopedia

Jerzy Bohdan Rychliński
Data i miejsce urodzenia

20 marca 1892
Warszawa

Data i miejsce śmierci

22 marca 1974
Warszawa

Dziedzina sztuki

Literatura

Ważne dzieła
  • Galeon kapitana Mory
  • W szczerbach zwierciadła
  • Saga o jarlu i Piastównach
Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
Nagrody

Nagroda Literacka im. Mariusza Zaruskiego
(1958, 1972)
nagroda literacka II st. ministra obrony narodowej
(1964)

Grób Rychlińskiego na Starych Powązkach w Warszawie

Jerzy Bohdan Rychliński (ur. 20 marca 1892 w Warszawie[1], zm. 22 marca 1974 w Warszawie) – polski prozaik marynista, tłumacz literatury anglosaskiej i rosyjskiej, prawnik. Prekursor polskiej marynistyki w kraju, jeden z pierwszych polskich twórców tego nurtu, jacy pojawili się w Polsce w dwudziestoleciu międzywojennym.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

W 1916 ukończył studia na Wydziale Prawnym Uniwersytetu Moskiewskiego[1], został następnie wcielony do Szkoły Chorążych Admiralicji w Oranienbaumie, a po jej ukończeniu, jako oficer marynarki rosyjskiej, skierowany na Bałtyk. W 1917, kontuzjowany w bitwie morskiej z Niemcami, dostał się do niewoli. Zwolniony został w 1918.

27 stycznia 1919 został przyjęty do Wojska Polskiego z byłej armii rosyjskiej z zatwierdzeniem posiadanego stopnia podporucznika[2]. Z dniem 18 stycznia tego roku otrzymał przydział do Dowództwa Wojsk Lotniczych[3]. Następnie został odkomenderowany do Oddziału IV Sztabu Generalnego, a 6 lutego 1919 przeniesiony do Sekcji Marynarki Wojennej Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie[4]. 30 stycznia 1921 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu porucznika w korpusie rzeczno-brzegowym[5]. W styczniu 1922 został przeniesiony do rezerwy na podstawie wniosku reklamacyjnego[6]. 8 stycznia 1924 został zweryfikowany w stopniu porucznika rezerwy marynarki ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 3. lokatą w korpusie rzeczno-brzegowym[7][8].

W 1927 zdał egzamin sędziowski i od tego czasu pracował w Biurze Orzecznictwa Sądu Najwyższego w Warszawie. Współredagował w tym czasie „Zbiór orzeczeń Sądu Najwyższego”. W 1939 został mianowany sędzią apelacyjnym, a przed samym wybuchem wojny wyznaczony do pełnienia funkcji sędziego Sądu Najwyższego. Okres II wojny światowej spędził w Warszawie. Od 1945 był urzędnikiem w Ministerstwie Sprawiedliwości, potem sędzią Sądu Najwyższego, a do 1948 urzędnikiem w Ministerstwie Kultury i Sztuki.

Zwiedził wiele krajów, m.in. Niemcy, Szwajcarię, Austrię, Węgry, Włochy, Danię, Francję, odbył podróż do Ameryki Południowej, krótko przebywał w Nowym Jorku.

Pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 175, rząd 2, numer grobowca 20)[9].

Opis twórczości[edytuj | edytuj kod]

Zadebiutował w 1918 hymnem Orły do lotu. Podejmował tematykę z pogranicza magii, symboliki, sensacji (Czarna Feluka, także Mafia Wielkiego Fina). Jednak pisał przede wszystkim powieści historyczne o tematyce morskiej. Zajmował się dziejami floty polskiej w XVII wieku. Obok Krzysztofa Arciszewskiego interesował go Szkot w służbie Zygmunta III – James Murray zwany Morą, jeden z współtwórców polskiej floty, budowniczy floty wojennej (servitor–architectus navalis)[10]. Poświęcił mu cztery powieści: Galeon kapitana Mory, Fama kapitana Mory, Madonna ze złota i Latający Szkot. W powojennych powieściach Rychlińskiego pojawia się także postać Smętka (główny bohater Kulawego bosmana), ujęta – inaczej niż u Stefana Żeromskiego i Melchiora Wańkowicza – nie jako zły i germański, ale kaszubski „dobry diabeł”, świadomy tajemnych kunsztów i sztuki żeglarskiej, prowadzący wybitne jednostki do wielkich celów. Do czasów Mieszka I cofnął się Rychliński w powieści Szczęście z morskimi oczyma, kontynuowanej przez Sagę o jarlu i Piastównach.

W 1958 otrzymał nagrodę im. M. Zaruskiego za Galeon Kapitana Mory, a w 1964 nagrodę literacką II stopnia Ministra Obrony Narodowej za całokształt twórczości. Tłumaczył z języka angielskiego (m.in. Londona, Conrada, Galsworthy’ego, Coopera, Krishnamurtiego) i rosyjskiego (Nowikowa-Priboja). Dużą zasługą Rychlińskiego był współudział w tworzeniu polskiego słownictwa morskiego, szczególnie przez liczne spolszczenia książek o tematyce marynistycznej.

Publikacje[edytuj | edytuj kod]

Twórczość własna[edytuj | edytuj kod]

  • Orły do lotu na głos i orkiestrę, hymn, słowa J.B. Rychliński, muzyka Emil Młynarski (W. Grosse, Moskwa, ok. 1915)
  • Latający Holender, tom poezji (Księgarnia Św. Wojciecha, 1920)
  • Mah-Jong, zbiór nowel (Gebethner i Wolff, 1925)
  • Błękitny szpieg, powieść (Wydaw. Bibljoteki Dzieł Wyborowych, 1926)
  • Róża korsarska, powieść (Wydaw. Polskie, 1929)
  • Był bój pod Oliwą (A.D. 1627), powieść historyczna (Nasza Księgarnia, 1935)
  • Przygody Krzysztofa Arciszewskiego, powieść historyczna (Książnica-Atlas, 1935)
  • Skarbiec Bałtyku. Opowieść historyczna (Księgarnia Św. Wojciecha 1937)
  • Żagle na oceanie. Na podstawie dziennika jachtu „Orfeusz” (Biblioteka „Ruń” 1938)
  • Słowo o admirale Arciszewskim (Liga Morska. Zarząd Główny 1947)
  • Czarna Feluka, powieść korsarska (Wydaw. Żagiel, 1948)
  • Kulawy bosman, powieść dla młodzieży (Spółdz. Wydawn. Wiedza, 1948)
  • Szlak rybiej kości. Gawędy syberyjskie (Czytelnik, 1954)
  • Galeon kapitana Mory, powieść, t. 1 opowieści o kapitanie Morze (Wydaw. MON, 1956)
  • Mafia Wielkiego Fina, powieść (Pax, 1958)
  • Fama kapitana Mory, powieść, t. 2 opowieści o kapitanie Morze (Wydaw. MON, 1960)
  • Szczęście z morskimi oczyma, powieść (Wyd. Czytelnik, 1962)
  • Madonna ze złota, powieść, t. 3 opowieści o kapitanie Morze (Wydaw. MON, 1963)
  • Latający Szkot, powieść, t. 4 opowieści o kapitanie Morze (Wydaw. MON, 1967)
  • Admirał, czart i Cyganka, powieść (Wydaw. MON, 1973)
  • W szczerbach zwierciadła, zbiór opowiadań, wybór i wstęp Bohdana Kubickiego (Wydaw. Morskie, 1973)
  • Saga o jarlu i Piastównach, powieść (Wydaw. Poznańskie, 1974 razem ze Szczęściem z morskimi oczyma)

Przekłady[edytuj | edytuj kod]

(pierwsze wydania)

  • Reginald Campbell, W dolinie tygrysa. Powieść, Wł. Michalak i S-ka, Warszawa 1938
  • Joseph Conrad, Korsarz, Wydaw. Wacław Czarski, Warszawa 1925
  • Joseph Conrad, Oczekiwanie, PIW, Warszawa 1960 [tyt.oryg. Suspense]
  • Joseph Conrad, Tajfun, Towarzystwo Księg. Pol., Warszawa 1925
  • Joseph Conrad, Ukryty sojusznik, Polski Dom Wydawniczy, Rzym 1946
  • James Fenimore Cooper, Pilot, Wydaw. Polskie (R. Wegner), Poznań [ok. 1935]
  • C.S. Forester, Z podniesioną banderą, Trzaska, Evert i Michalski, Warszawa 1948 [jako R. Sternica]
  • John Galsworthy, Saga rodu Forsytów. T. 2, Babie lato jednego z Forsytów ; W matni, Wydaw. Rój, Warszawa 1930
  • Aleksandr Gonczarow, Nasz korespondent, Wydaw. MON 1954
  • Bret Harte, Więźniowie kanjonu, Wydaw. Rój, Warszawa 1937
  • Marianna Jachontowa, Okręty wychodzą na morze, Wydaw. MON, Warszawa 1952
  • Charles Johnson, Historia najsłynniejszych piratów, ich zbrodnicze wyczyny i rabunki, Czytelnik, Warszawa 1968
  • Jarosław Josseliani, Z pamiętnika marynarza okrętu podwodnego, Wydaw. MON, Warszawa 1954
  • Eugeniusz Junga, Śladami marynarzy, Wydaw. MON, Warszawa 1953
  • Jiddu Krishnamurti, Droga, Wydaw. F. Hoesick, Warszawa 1930
  • Jiddu Krishnamurti, Jezioro mądrości, Wydaw. F. Hoesick, Warszawa 1929
  • Jiddu Krishnamurti, Życie wyzwolone, Wydaw. F. Hoesick, Warszawa 1929
  • Gieorgij Kublicki, Kolumbowie Antarktyki, Książka i Wiedza, Warszawa 1949
  • Rom Landau, Paderewski. Wydaw. J. Przeworski, Warszawa 1935
  • Jack London, Opowieści mórz południowych, Towarzystwo Wydaw. „Ignis”, Warszawa 1923
  • Jack London, Przygody w zatoce San Francisco, Wydawnictwo E. Wende i S-ka, Warszawa 1925
  • Jack London, Syn słońca, Drukarnia Bankowa, Warszawa 1925
  • Jack London, Wilk morski, „Ignis”, Warszawa 1922
  • Jack London, Żegluga na jachcie „Snark”, Wydaw. E. Kuthana 1949
  • Frederic Albert Mitchell-Hedges, Polowanie na potwory morskie, Wydaw. Polskie, Poznań 1927
  • Nikołaj Nikitin, Północna Aurora, Wydaw. MON, Warszawa 1953
  • Aleksiej Nowikow-Priboj, Kapitan pierwszej rangi, Książka i Wiedza, Warszawa 1952
  • Aleksiej Nowikow-Priboj, Opowiadania o morzu, Wydaw. MON Warszawa 1954
  • Örian Olsen, Podbój ziemi. Dzieje odkryć i podróży od najdawniejszych czasów do ostatnich, Księg. Wł. Michalak i S-ka, Warszawa 1939
  • Emmuska Orczy, Marivosa / Baronowa Orczy, Biblioteka Tygodnika Ilustrowanego, Warszawa 1933[11]
  • Leonid Płatow, Archipelag znikających wysp, Nasza Księgarnia Warszawa 1950
  • Arthur van Schendel, Fregata Johanna Maria, Czytelnik, Warszawa 1959
  • Konstantin Staniukowicz, Nowele morskie, Wydaw. MON, Warszawa 1956
  • Merlin Moore Taylor, Wśród ludożerców, Wydaw. Polskie, Poznań 1930
  • Witalij Treniew, Marynarze z „Księżniczki Anny”, Wydaw. MON, Warszawa 1957
  • Nikołaj Trublaini, Szkuner „Kolumb”, Wydaw. MON, Warszawa 1953

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Stanisław Zieliński, Mały słownik pionierów polskich kolonialnych i morskich : podróżnicy, odkrywcy, zdobywcy, badacze, eksploratorzy, emigranci - pamiętnikarze, działacze i pisarze migracyjni, Warszawa: Inst. Wyd. Ligi Morskiej i Kolonialnej, 1933, s. 444.
  2. ↑ Dz. Rozk. Wojsk. Nr 12 z 4 lutego 1919 roku, poz. 416.
  3. ↑ Dz. Rozk. Wojsk. Nr 13 z 6 lutego 1919 roku, poz. 463.
  4. ↑ Dz. Rozk. Wojsk. Nr 18 z 18 lutego 1919 roku, poz. 595.
  5. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 19 lutego 1921 roku, s. 294.
  6. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 26 stycznia 1922 roku, s. 91.
  7. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1449.
  8. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 1319.
  9. ↑ Stare Powązki – Wielka Księga Powązek [online], starepowazki.pl [dostęp 2015-12-12].
  10. ↑ Stefan Zabieglik: Szkoci w Polsce. 2008-03-27. [dostęp 2008-11-29].
  11. ↑ Emmuska Orczy, Jerzy Bohdan Rychliński, Marivosa: powieść, Biblioteka Tygodnika Ilustrowanego, Warszawa: s.n., 1933 [dostęp 2022-12-18].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2019-02-09].
  • Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
  • Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
  • Jerzy Konieczny: Dwugłos literacki H. Sienkiewicza i J.B. Rychlińskiego o Krzysztofie Arciszewskim. W: Henryk Sienkiewicz. Twórczość i recepcja. Lech Ludorowski (red.). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 1991, seria: Litteraria Lublinensia 3.
  • Andrzej Niewiadomski, Antoni Smuszkiewicz: Leksykon polskiej literatury fantastycznonaukowej. Poznań: Wydaw. Poznańskie, 1990. ISBN 83-210-0892-5.
  • Polski Słownik Biograficzny. T. 33. Kraków: 1991-1992, s. 377-379.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jerzy_Bohdan_Rychliński&oldid=73204866”