Joan Didion – Wikipedia, wolna encyklopedia

Joan Didion
	; Joan Didion (2008)
Data i miejsce urodzenia	5 grudnia 1934 ; Sacramento
Data i miejsce śmierci	23 grudnia 2021 ; Nowy Jork
Narodowość	amerykańska
Dziedzina sztuki	literatura
	Nagrody
	National Book Award
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Joan Didion (ur. 5 grudnia 1934 w Sacramento, zm. 23 grudnia 2021 w Nowym Jorku^[1]) – amerykańska dziennikarka, eseistka, powieściopisarka i scenarzystka. Przedstawicielka nurtu Nowego Dziennikarstwa.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodziła się 5 grudnia 1934 roku w Sacramento^[2]. W 1956 roku^[2] uzyskała bakalaureat na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley^[3]. Dzięki zwycięstwu w konkursie literackim magazynu „Vogue”^[3] Didion przeniosła się po studiach do Nowego Jorku, by pracować w jego redakcji (1956–1963)^[2]. W tym samym okresie pracowała nad debiutancką powieścią Run River, która ukazała się w 1963 roku^[3]^[4]. Po ślubie z Johnem Gregorym Dunne’em powróciła w 1964 roku do rodzinnej Kalifornii^[2]. Małżeństwo współpracowało przez wiele lat przy pisaniu artykułów i scenariuszy^[3].

Didion tworzyła w duchu Nowego Dziennikarstwa, jej prace porównywano m.in. do Toma Wolfeʼa^[4]. W swojej twórczości dziennikarskiej opisywała świat z brutalną szczerością, jednocześnie zdradzając nostalgię za mityczną Ameryką swojego dzieciństwa^[3]. W jej oszczędnym stylu można wyczuć wpływ dzieł Ernesta Hemingwaya^[3]. Do jej najbardziej znanych prac należą dwa zbiory wcześniej publikowanych artykułów prasowych: Slouching Towards Bethlehem oraz The White Album, w których bezkompromisowo opisała Amerykę (a w szczególności Kalifornię) lat 60. i 70.^[4], portretując m.in. ruch hippisowski, czy kreśląc pogardliwy obraz feminizmu jako nurtu, który wiktymizuje kobiety, stawiając je w roli ofiar mężczyzn^[3].

W 2005 roku zdobyła National Book Award za Rok magicznego myślenia, opowieść o jej małżeństwie i śmierci męża^[2]. Dwa lata później dokonała adaptacji teatralnej książki^[2].

W 2013 roku Didion przyznano National Humanities Medal^[2]. W 2017 roku powstał o niej dokument pod tytułem Joan Didion: The Center Will Not Hold^[2].

Odbiór w Polsce[edytuj | edytuj kod]

W warszawskim Teatrze Studio pod opieką artystyczną Bartosza Zaczykiewicza powstał monodram na podstawie Roku magicznego myślenia, w którym zagrała Ewa Błaszczyk. Premiera miała miejsce 14 listopada 2008 roku^[5].

Twórczość[edytuj | edytuj kod]

Za źródłem^[2]:

Powieści[edytuj | edytuj kod]

1963: Run River, wyd. pol.: Rzekobieg. Mira Michałowska (tłum.). Państwowy Instytut Wydawniczy, 1987. ISBN 83-06-01449-9.
1970: Play It as It Lays, wyd. pol.: Graj jak się da. Anna Kołyszko (tłum.). Wydawnictwo Literackie, 1986. ISBN 83-08-01534-4.
1977: A Book of Common Prayer, wyd. pol.: Modlitewnik. Mira Michałowska (tłum.). Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, 1986. ISBN 83-07-01452-2.
1984: Democracy, wyd. pol.: Demokracja. Mira Michałowska (tłum.). Państwowy Instytut Wydawniczy, 1991. ISBN 83-06-02109-6.
1996: The Last Thing He Wanted

Eseje i zbiory artykułów[edytuj | edytuj kod]

1968: Slouching Towards Bethlehem, wyd. pol.: Dryfując do Betlejem, Mikołaj Denderski (tłum.). Wydawnictwo Cyranka, 2021. ISBN 978-83-957-8383-8
1979: The White Album, wyd. pol.: Biały album. Jowita Maksymowicz-Hamann (tłum.). Grupa Wydawnicza Relacja, 2022. ISBN 978-83-67216-71-5
1983: Salvador
1987: Miami
1992: After Henry – zbiór znany także pod tytułem Sentimental Journeys
2001: Political Fictions
2003: Where I Was From

Inne[edytuj | edytuj kod]

2003: The Year of Magical Thinking, wyd. pol.: Rok magicznego myślenia. Hanna Pasierska (tłum.). Prószyński i S-ka, 2007. ISBN 978-83-7469-518-3.
2011: Blue Nights, wyd. pol.: Błękitne noce. Jowita Maksymowicz-Hamann (tłum.). Grupa Wydawnicza Relacja, 2022. ISBN 978-83-67216-04-3
2017: South and West

Scenariusze filmowe[edytuj | edytuj kod]

Wraz z mężem:

1971: Narkomani (Panic in Needle Park), reż. Jerry Schatzberg
1972: Graj jak z nut (Play It as It Lays, adaptacja własnej powieści), reż. Frank Perry
1976: Narodziny gwiazdy (A Star Is Born), reż. Frank Pierson
1981: Prawdziwe wyznania (True Confessions), reż. Ulu Grosbard
1996: Namiętności (Up Close & Personal), reż. Jon Avnet
2020: Jego ostatnie życzenie (The Last Thing He Wanted), reż. Dee Rees

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ WilliamW. Grimes WilliamW., Joan Didion, 'New Journalist' Who Explored Culture and Chaos, Dies at 87 [online], nytimes.com, 23 grudnia 2021 [dostęp 2021-12-23] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Joan Didion, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2021-01-20] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Susan J.S.J. Zevenbergen Susan J.S.J., Didion, Joan, [w:] The Oxford companion to women's writing in the United States, CathyC. Davidson, LindaL. Wagner-Martin (red.), Oxford University Press, 1995, ISBN 978-0-19-989105-4 .
↑ ^a ^b ^c Didion, Joan, [w:] The Oxford companion to twentieth-century literature in English, JennyJ. Stringer (red.), Oxford: Oxford University Press, 1996, ISBN 978-0-19-151647-4 .
↑ Rok magicznego myślenia, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (przedstawienia). [dostęp 2021-01-20] .

[1] WilliamW. Grimes WilliamW., Joan Didion, 'New Journalist' Who Explored Culture and Chaos, Dies at 87 [online], nytimes.com, 23 grudnia 2021 [dostęp 2021-12-23] (ang.).

[:0-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Joan Didion, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2021-01-20] (ang.).

[:1-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Susan J.S.J. Zevenbergen Susan J.S.J., Didion, Joan, [w:] The Oxford companion to women's writing in the United States, CathyC. Davidson, LindaL. Wagner-Martin (red.), Oxford University Press, 1995, ISBN 978-0-19-989105-4 .

[:2-4] Didion, Joan, [w:] The Oxford companion to twentieth-century literature in English, JennyJ. Stringer (red.), Oxford: Oxford University Press, 1996, ISBN 978-0-19-151647-4 .

[5] Rok magicznego myślenia, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (przedstawienia). [dostęp 2021-01-20] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]