French
DeutschJonten Gjaco – Wikipedia, wolna encyklopedia
 | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 21 stycznia 1617 |
| Dalajlama IV | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
Jonten Gjaco[1] IV Dalajlama (tyb. ཡོན་ཏན་རྒྱ་མཚོ་, Wylie Yon-tan-rgya-mts'o; ur. 15 lutego 1589 w pobliżu jeziora Kuku-nor, zm. 21 stycznia 1617 w klasztorze Drepung[2]) – czwarty w linii reinkarnujących się dalajlamów, wnuk mongolskiego władcy Ałtan-chana. Pierwszy i jak dotąd jedyny nietybetański, inkarnowany lama tej linii.
Zgodnie z doktryną buddyzmu tybetańskiego uznawany za emanację Awalokiteśwary (tyb. Czenreziga), bodhisattwy współczucia.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Jonten Gjaco urodził się pierwszego dnia, pierwszego miesiąca, tybetańskiego roku Ziemi-Wołu (15 lutego 1589), w rejonie jeziora Kuku-nor (dzisiejsza prowincja Qinghai). Jego rodzicami byli potomek chana mongolskiego Ałtana, Sumer Dajczin i księżniczka Dara[1][2].
Ponieważ działalność poprzednika Jontena Gjaco (III Dalajlamy Sonama Gjaco) przypadła na okres wewnątrztybetańskich niepokojów, w celu zapewnienia bezpieczeństwa szkole gelugpa zawarł on sojusz z przywódcą koczowników[3]. Odnalezienie jego następcy (IV Dalajlamy) w rodzinie patrona sugeruje także próbę odbudowy wpływów mongolskich w Tybecie[4] (patrz: Tybet w czasach dominacji mongolskiej).
Do dwunastego roku życia Jonten Gjaco przebywał pod opieką bliskich, a jego edukacją zajmowali się tybetańscy nauczyciele. W 1601 wraz z silną eskortą uzbrojonych, mongolskich żołnierzy udał się do Lhasy, gdzie dokonano oficjalnego rozpoznania. Wtedy też jego mentorem został panczenlama Lobsang Czokji Gjalcen[5][3].
W wyniku trwających od dłuższego czasu zaburzeń i związanej z tym rywalizacji pomiędzy zwolennikami poszczególnych buddyjskich tradycji szybko doszło do zatargów pomiędzy koczującymi pod Lhasą kawalerzystami, a zwolennikami linii karma kagju. Pretekstem do walki był list gratulacyjny VI Szamarpy, w którym dopatrzono się ukrytej zniewagi. Interwencja wspierającego kagjupów władcy Tsang zmusiła mongolski oddział do opuszczenia kraju[5][3].
IV Dalajlama zmarł w 1617 w wieku niespełna 28 lat i chociaż nie znaleziono na to żadnych dowodów, podejrzewa się jego otrucie[4].
Współczesna tybetologia podkreśla negatywne skutki religijnej afiliacji gelugpów z rodziną Ałtan-chana. Otwierała ona bowiem drzwi do obcej interwencji w sprawy skłóconego Tybetu, a stroniący od polityki gelugpowie znaleźli się w samym jej centrum[3][4].
Reinkarnacja[edytuj | edytuj kod]
Inkarnację Jontena Gjaco odnaleziono w miejscowości Lhoka Czingwar Taktse na południu od Lhasy w chłopcu, któremu nadano imię Lobsang Gjaco. Tybetolog Hueh E. Richardson uważał, że rodzina w której urodził się następca IV Dalajlamy musiała być niezwykle wpływowa, ponieważ Karmapa zwierzchnik tradycji karma-kagju również dostrzegł w nowo narodzonym dziecku jednego ze swoich reinkarnujących lamów[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b R. Barraux: Dzieje Dalajlamów. Czternaście odbić w Jeziorze Widzeń. Warszawa: Alfa, 1998, s. 91. ISBN 83-7179-113-5.
- ↑ a b L. Petech: The Dalai-Lamas and regents of Tibet: a chronological study. W: The History of Tibet (pod red. A.McKaya). T. II: The Medieval Period: c.850-1895 The Development of Buddhist Paramountcy. Londyn, Nowy Jork: RoutledgeCurzon, 2003, s. 569. ISBN 0-415-30843-7.
- ↑ a b c d S. van Schaik: Tibet. A History. New Haven, London: Yale University Press, 2011, s. 114-146. ISBN 978-0-300-15404-7.
- ↑ a b c d H.E. Richardson: The Dalai Lamas. W: The History of Tibet (pod red. A.McKaya). T. II: The Medieval Period: c.850-1895 The Development of Buddhist Paramountcy. Londyn, Nowy Jork: RoutledgeCurzon, 2003, s. 557-558. ISBN 0-415-30843-7.
- ↑ a b T. Laird: The Story of Tibet: Conversations with the Dalai Lama. Nowy Jork: Grove Press, 2007, s. 125-154. ISBN 978-0802143273.