French
DeutschJoseph Brant – Wikipedia, wolna encyklopedia
 Portret namalowany w Londynie przez George’a Romneya w 1776 | |
| Wódz Mohawków | |
| Dane biograficzne | |
| Data urodzenia | |
|---|---|
| Data śmierci | |
| Dzieci | |
Thayendanegea lub Joseph Brant (czasami Brandt albo Brand) (ur. ok. 1742 w dolinie Ohio, zm. 24 listopada 1807 nad jeziorem Ontario) – wódz (sachem) Mohawków i oficer w wojsku brytyjskim podczas rewolucji amerykańskiej, wojskowy i dyplomata, znany do dziś w Kanadzie i USA.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodził się jako Thayendanegea na terenach łowieckich Mohawków nad rzeką Cuyahoga w dolinie Ohio (w pobliżu dzisiejszego miasta Akron). Już jako nastolatek brał udział w bitwach z białymi i innymi plemionami, ale także uczęszczał do brytyjskiej szkoły misyjnej. Z czasem stał się jednym z najbardziej znanych północnoamerykańskich Indian swoich czasów - uczestnikiem wojny o kolonie amerykańskie i amerykańskiej wojny o niepodległość – odegrał m.in. istotną rolę w przekonaniu Ligi Irokezów do opowiedzenia się po stronie Brytyjczyków przeciw prącym na ziemie Indian osadnikom ze zbuntowanych kolonii.
Chociaż przez współczesnych przedstawiany był zwykle jako krwawy pogromca Amerykanów, to późniejsi historycy znaleźli liczne przykłady sytuacji, w których starał się łagodzić konflikty i bronić niewinnych ofiar walk. Z czasem zyskał wykształcenie, doświadczenie, sławę i posłuch, stając się tłumaczem misjonarzy i polityków, kupcem i negocjatorem, irokeskim wodzem wojennym i utalentowanym dyplomatą. W imieniu Mohawków wynegocjował m.in. utworzenie istniejącego do dziś rezerwatu Grand River w Ontario.
_statue.jpg)
Spotykał się m.in. z prezydentem Jerzym Waszyngtonem, dwukrotnie podróżował też na dwór królewski w Londynie (gdzie powstały dwa z kilku jego portretów). Choć wytrwale zabiegał o panindiańskie zjednoczenie wodzów różnych plemion w walce z ekspansją USA, to tego celu nie udało mu się nigdy w pełni osiągnąć. Jednak żyjąc w trudnych czasach na pograniczu ścierających się kultur i interesów, umiejętnie jak rzadko kto poruszał się między nimi, starając się łagodzić nieuniknione konflikty i dbać o swoich współplemieńców.
Trzykrotnie żonaty (w tym z córką amerykańskiego przedsiębiorcy), zmarł w domu nad jeziorem Ontario, w którym mieści się obecnie muzeum jego imienia. W 1850 roku szczątki Josepha Branta przeniesiono w procesji młodych Mohawków z Grand River do odległej o 55 km Królewskiej Kaplicy Mohawków w Brantford – mieście nazwanym od jego nazwiska (w 1886 roku stanął tam też pomnik wodza). Jego postać jest jedną z czternastu rzeźb dowódców z dziejów Kanady, uhonorowanych współcześnie pomnikiem Valiants Memorial (fr. Monument aux Valeureux) w centrum Ottawy.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Abler, Thomas S. „Joseph Brant” w: John A. Garraty i Mark C. Carnes, eds., American National Biography. New York: Oxford University Press, 1999. ISBN 0-19-520635-5.
- George H Cassar, Beyond Courage: the Canadians at the Second Battle of Ypres., [Ottawa, Ont.]: Oberon Press, 1985, ISBN 0-88750-601-1, OCLC 13222332.
- Chalmers, Harvey i Ethel Brant Monture, Joseph Brant: Mohawk. Michigan State University Press, 1955.
- Dictionary of Hamilton Biography (Vol I, 1791-1875) Thomas Melville Bailey, W.L. Griffin Ltd. s.143 1981
- Graymont, Barbara. The Iroquois in the American Revolution. Syracuse, New York: Syracuse Univ. Press, 1972. ISBN 0-8156-0083-6.
- Graymont, Barbara. „Joseph Brant” Dictionary of Canadian Biography. 2000. wersja online
- Jackson, Ray D. i Susan M. Jackson. America’s Youngest Warriors, Volume III. Tempe, AZ, Veterans of Underage Military Service, 2006. ss. 579-582. ISBN 0-9656093-3-2.
- Johnson, Michael. Tribes of the Iroquois Confederacy. Oxford, Osprey Publishing, 2003. ISBN 1-84176-490-6.
- Kelsay, Isabel Thompson. Joseph Brant, 1743 - 1807, Man of Two Worlds. Syracuse, New York: Syracuse University Press, 1984. ISBN 0-8156-0182-4 (hardback); ISBN 0-8156-0208-1 (1986 paperback).
- Loyalist Families of the Grand River Branch, United Empire Loyalists' Association of Canada., Toronto: Pro Familia Publishing, 1991, ISBN 0-9692514-5-9, OCLC 25317983.
- Merrell, James H. Into the American Woods: Negotiators on the Pennsylvania Frontier. New York, W.W. Norton, 1999. ISBN 0-393-31976-8.
- Gary B Nash, The Unknown American Revolution: The Unruly Birth of Democracy and the Struggle to Create America, New York: Viking, 2005, ISBN 0-670-03420-7, OCLC 58807699.
- O’Donnell, James. „Joseph Brant” w: R. David Edmunds, ed., American Indian Leaders: Studies in Diversity.” University of Nebraska Press, 1980, ss. 21-40. ISBN 0-8032-6705-3.
- Prevost, Toni Jollay. Indians From New York in Ontario and Quebec, Canada: A Genealogy Reference, Volume Two. Bowie, MD, Heritage Books, 1995. ISBN 0-7884-0257-9.
- Stone, William L. Life of Joseph Brant - Thayendanegea: Including the Border Wars of the American Revolution, and Sketches of the Indian Campaigns of Generals Harmar, St. Clair, and Wayne, and Other Matters Connected with the Indian Relations of the United States and Great Britain, From the Peace of 1783 to the Indian Peace of 1795. New York, Alexander V. Blake, 1838. Volumes I-II.
- Alan Taylor, The Divided Ground: Indians, Settlers, and the Northern Borderland of the American Revolution., wyd. 1st ed, New York: Alfred A. Knopf, 2006, ISBN 0-679-45471-3, OCLC 58043162.
- Volwiler, Albert T. George Croghan and the Westward Movement, 1741-1782. Lewisburg, PA, Wennawoods Publishing, 2000. Pierwsze wydanie 1926. ISBN 1-889037-22-2.
- Glenn F Williams, Year of the Hangman: George Washington's Campaign Against the Iroquois., Yardley: Westholme Publishing, 2005, ISBN 1-59416-013-9, OCLC 59138596.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Biografia w Dictionary of Canadian Biography Online (ang.)
- Biografia w Dictionnaire biographique du Canada en ligne (fr.)