Kadyks – Wikipedia, wolna encyklopedia

Kadyks
Cádiz
Ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Hiszpania

Wspólnota autonomiczna

 Andaluzja

Alkad

José María González Santos "Kichi"

Powierzchnia

12,32 km²

Wysokość

11 m n.p.m.

Populacja (2019)
• liczba ludności
• gęstość


116 072
9 421 os./km²

Nr kierunkowy

(+34) 956

Kod pocztowy

11000

Tablice rejestracyjne

CA

Położenie na mapie Hiszpanii
Mapa konturowa Hiszpanii, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Kadyks”
Położenie na mapie Andaluzji
Mapa konturowa Andaluzji, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Kadyks”
Położenie na mapie Europy
Mapa konturowa Europy, w lewym dolnym rogu znajduje się punkt z opisem „Kadyks”
Ziemia36°31′N 6°17′W/36,516667 -6,283333
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Kadyks (hiszp. Cádiz [ˈkaðiθ], fen. גדר = Gadir, łac. Gades, arab. ‏قادس‎ = Qādis) – miasto w południowo-zachodniej Hiszpanii, w regionie Andaluzja, stolica prowincji Kadyks. Położone na półwyspie oddzielającym odnogę Zatoki Kadyksu od Oceanu Atlantyckiego. Zamieszkuje je 116 072 osób (2019)[1]. Według danych hiszpańskiego Ministerstwa Rozwoju tzw. Wielki Zespół Miejski Zatoki Kadyksu (hiszp. Grande Área Urbana) ma 642 504 mieszkańców na powierzchni 1792 km², w latach 2001–2011 nastąpił wzrost ludności o 64 748 osób, co stanowi wzrost o 11,2%[2]. Miasto jest trzecim co do wielkości w prowincji, po Jerez de la Frontera i Algeciras.

Miasto portowe i handlowe, stocznia, przemysł metalowy i spożywczy. Szkoły wyższe, muzea, znany ośrodek turystyczny. Najstarsze miasto w Hiszpanii. Mieszkańcy Kadyksu nazywani są gaditano[3].

W mieście znajduje się stacja kolejowa Cádiz, z której odjeżdżają pociągi aglomeracyjne (Cercanías), regionalne (Media Distancia) i dalekobieżne (Alvia).

Historia[edytuj | edytuj kod]

  • około 1100 p.n.e.[4] założony przez Fenicjan (Gadir – najstarsze miasto w tej części Europy). Okoliczna kraina nazywana była Tartessos, stąd starożytny Kadyks bywa utożsamiany z biblijnym Tarszisz.
  • od ok. 500 p.n.e. pod władzą Kartaginy (I wojna punicka).
  • 206 p.n.e. zdobyty przez Rzymian (Gades), ośrodek handlu morskiego, okres rozkwitu gospodarczego. W 49 r. p.n.e. w Kadyksie mieszkało ponad 5000 członków klasy wyższej, przez co miasto mogło równać się jedynie z Patavium (Padwą) i Rzymem.
  • V w. zniszczony przez Wizygotów.
  • od 711 pod panowaniem Maurów. Do jego nazwy (Qādis – idol) dopisano legendę o potężnej figurze pod miastem, która swojego czasu magicznie zablokowała cieśninę Gibraltaru, w związku z czym należało ją zniszczyć (1145 r.).
  • od 1262 w rękach władców Kastylii (miasto zdobył Alfons X Mądry).
  • Wielki renesans miasto przeżywało w epoce odkryć geograficznych. Kolumb zaczynał w Kadyksie swoją 2 i 4 wyprawę. Miasto stało się portem obsługującym ruch z Nowym Światem, a przez to również głównym celem wrogów Kastylii.
  • w 1587 angielski korsarz Francis Drake zniszczył hiszpańską flotę stacjonującą w Kadyksie. W historii Anglii wydarzenie to nazwano The Singeing of the King of Spain's Beard (Osmalenie brody hiszpańskiego króla).
  • w 1596 złupiony przez Anglików pod wodzą hrabiego Essex.
  • w 1702 najazd floty angielskiej i holenderskiej.
  • od 1717 główna baza żeglugi, przejęcie monopolu od Sewilli na handel z koloniami w Ameryce.
  • w 1797 atakowany przez flotę Nelsona, która odniosła zwycięstwo nad flotą hiszpańską koło przylądka São Vicente.
  • w 1805 pod Trafalgarem Nelson rozbił flotę francusko-hiszpańską.
  • w latach 1810–1811 oblegany przez wojska napoleońskie.
  • w latach 1810–1813 siedziba rządu centralnego, powołanie Kortezów, w 1812 uchwalenie pierwszej hiszpańskiej konstytucji (obowiązującej w latach 1820-1823)
  • w 1820 wybuch powstania ludowego.
  • w czasie wojny domowej 1936–1939 w rękach frankistów.

Geografia[edytuj | edytuj kod]

Kadyks leży na wyspie oddzielonej od lądu wąskim kanałem Caño de Sancti Petri. Historyczne miasto Kadyks zlokalizowane było na niewielkim archipelagu, jednak regulacja wód doprowadziła do połączenia wysepek w jedną. Na południu, zachodzie i północy wyspę obmywają wody Oceanu Atlantyckiego, od wschodu - Zatoki Kadyksu. Z tego powodu miasto słynie z doskonałych plaż (od strony oceanu, ponieważ od strony zatoki znajduje się port). Sewilla, stolica Andaluzji, oddalona jest o 122 km.

Klimat[edytuj | edytuj kod]

Kadyks leży w strefie klimatu podzwrotnikowego, w klasyfikacji Köppena oznaczanego jako klimat śródziemnomorski Csa. W 2007 r., wraz z Grenadą, był czwartym najbardziej nasłonecznionym miastem Hiszpanii z 3016 godzinami słońca w skali roku[5].

Średnia temperatura i opady dla Kadyksu
Miesiąc Sty Lut Mar Kwi Maj Cze Lip Sie Wrz Paź Lis Gru Roczna
Średnie temperatury w dzień [°C] 16,0 16,8 18,8 19,9 22,1 25,3 27,7 27,9 26,3 23,4 19,6 16,9 21,6
Średnie dobowe temperatury [°C] 12,7 13,8 15,5 16,8 19,1 22,4 24,6 25,0 23,3 20,3 16,5 13,9 18,6
Średnie temperatury w nocy [°C] 9,4 10,7 12,3 13,7 16,2 19,5 21,4 22,0 20,3 17,3 13,4 10,9 15,4
Opady [mm] 69 58 35 45 27 7 0 2 24 67 98 92 523
Średnia liczba dni z opadami 6,9 6,4 4,8 5,6 3,2 0,9 0,1 0,2 2,5 5,6 7,2 8,1 50,7
Wilgotność [%] 75 74 71 69 70 69 68 70 71 74 74 76 72
Średnie usłonecznienie [h] 184 197 228 255 307 331 354 334 252 228 187 166 3023
Źródło: Agencia Estatal de Meteorología[6] (liczba dni z opadami dla wartości 1 mm), wysokość 2 m n.p.m., nad morzem, 1981-2010
Średnia dobowa temperatura morza (°C)[7]
Sty Lut Mar Kwi Maj Cze Lip Sie Wrz Paź Lis Gru Rok
16,6 16,0 15,9 17,2 18,6 21,1 22,8 23,2 21,9 21,0 19,1 17,4 19,2

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Katedra (Catedral Nueva) w Kadyksie

Kadyks znany jest jako najstarsze miasto Europy Zachodniej[8][9][10] o historii sięgające 3100 lat wstecz. Zabudowa miejska jest jednak stosunkowo nowa (głównie XVIII w.), z powodu zniszczenia miasta w 1596 r. przez oddziały angielskie hr. Essexa.

  • Dawna katedra, dziś kościół Krzyża Świętego (Catedral Vieja/Iglesia de Santa Cruz/Iglesia Parroquial del Sagrario y Contaduría Eclesiástica). Wzniesiona w 1262-63 r., przebudowana w XVIII w.
  • Katedra, Catedral Nueva, z XVIII–XIX w., z grobem Manuela de Falli oraz muzeum z cennymi monstrancjami (m.in. 4-metrową Custodia de Millón autorstwa Antonia Suáreza). Budowa katedry została rozpoczęta na podstawie projektu Vicenta Acera, ze względów finansowych zakończona dopiero w 1853 roku – z tego względu w budowli mieszają się elementy barokowe z neoklasycystycznymi. Wnętrze podzielone potężnymi kolumnami korynckimi na trzy nawy, transept i kaplice boczne. Chór w nawie głównej wykonany z drewna mahoniowego przez Augustina de Perei w 1697 pochodzi z Cartuja de las Cuevas w Sewilli. Kryptę, położoną pod poziomem oceanu, cechuje niezwykła akustyka.
  • Kościół Oratorio de San Felipe Neri zbudowany w latach 1679–1719, gdzie w latach 1811–1812 obradowały Kortezy. Owocem tych obrad była pierwsza liberalna konstytucja Europy uchwalona 19 marca 1812, unieważniona w 1823 roku przez Ferdynanda VII. Wewnątrz kościoła znajduje się obraz Niepokalana poczęcie (Inmaculada) pędzla Murilla. Obok kościoła znajduje się muzeum miejskie (Museo Municipial) w których zbiorach znajduje się m.in. model miasta Kadyks powstały pomiędzy 1777 a 1779 zawierający pierwotny projekt kościoła.
  • Kościół Oratorio de la Santa Cueva zbudowany w XVIII wieku na podstawie projektu Torcuato Cayóna przez Torcuato Benjumedę. Wewnątrz znajdują się trzy freski namalowane w latach 1796–1797 przez Francisco Goyę – Ostatnia wieczerza, Cudowne rozmnożenie chleba i ryb i Przypowieść o gościu bez szat weselnych.
  • Kościoły: Santiago, Santa Catalina z XVII w. z ostatnim dziełem Murilla.
  • szpital Nuestra Senora del Carmen z XVIII wieku.
  • Mury obronne z XVII w. z bramą Puerta de Tierra, ozdobioną herbem Kastylii. Po bokach bramy, na wysokich kolumnach, umieszczone są figury patronów miasta św. Serwandusa i św. Germanusa
  • Muzeum miejskie Museo de Cadiz położone przy Plaza de Mina. Na parterze ekspozycja ukazująca historię miasta, na wyższych piętrach galeria malarstwa z dziełami m.in. Rubensa, Murilla i Zurbarána.
  • Muzeum, w dawnym klasztorze franciszkanów, ze zbiorami archeologicznymi z czasów fenickich i rzymskich oraz najważniejszą po Sewilli galerią malarstwa.
  • Castillo de Santa Catalina – XVII-wieczny kompleks forteczny, dawne więzienie wojskowe; pełni funkcje wystawowe i koncertowe.

Ludzie związani z Kadyksem[edytuj | edytuj kod]

 Zobacz też kategorie: Ludzie związani z Kadyksem, Ludzie urodzeni w Kadyksie.

Sport[edytuj | edytuj kod]

Działa tutaj klub piłki nożnej, Cádiz CF, grający w lidze Primera División, będącej pierwszym poziomem ligowych rozgrywek piłkarskich w Hiszpanii.

Miasta partnerskie[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Andalucía pueblo a pueblo - Cádiz [online], juntadeandalucia.es [dostęp 2019-06-26] (hiszp.).
  2. ↑ Áreas urbanas +50, Ministerio de Fomento de España (pol. Ministerstwo Rozwoju
  3. ↑ "Nerd" Product Collection by clozee, supernius.pl [zarchiwizowane 2014-03-15] (ang.).
  4. ↑ Praca zbiorowa: Oxford - Wielka Historia Świata. Cywilizacje Europy. Indoeuropejczycy – Celtowie. T. 12. Poznań: Polskie Media Amer.Com, 2006, s. 211. ISBN 83-7425-367-3.
  5. ↑ Productos y servicios / Publicaciones gratuitas / Anuario Estadístico de España [online], www.ine.es [dostęp 2019-10-07].
  6. ↑ Valores climatológicos normales. Cádiz – Agencia Estatal de Meteorología.
  7. ↑ Cadiz average sea temperature – seatemperature.org.
  8. ↑ Ediciones El País, Hallado en Cádiz un muro de 3.000 años, „El País”, Madrid, 30 września 2007, ISSN 1134-6582 [dostęp 2019-10-07] (hiszp.).
  9. ↑ Wayback Machine [online], web.archive.org, 15 grudnia 2009 [dostęp 2019-10-07] [zarchiwizowane z adresu 2009-12-15].
  10. ↑ ARQUITECTURA PROTOHISTORIA: FENICIOS [online], www.spanisharts.com [dostęp 2019-10-07].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Brigitte Hintzen-Bohlen: Sztuka i Architektura – Andaluzja. Warszawa: Wydawnictwo Philip Wilson, 2008, s. 170-183. ISBN 978-3-8331-5106-4.
  • Praca zbiorowa: Przewodniki Wiedzy i Życia – Sewilla i Andaluzja. Wyd. II. Warszawa: Hachette Livre Polska sp. z o.o., 2008, s. 164-167. ISBN 978-83-7448-633-0.
Gminy prowincji Kadyks

Flaga prowincji Kadyks

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kadyks&oldid=69461188”