Karl Dedecius – Wikipedia, wolna encyklopedia

Karl Dedecius
Ilustracja
Karl Dedecius (2006)
Data i miejsce urodzenia

20 maja 1921
Łódź, Polska

Data i miejsce śmierci

26 lutego 2016
Frankfurt nad Menem, Niemcy

Zawód, zajęcie

tłumacz

Odznaczenia
Krzyż Wielkiego Oficera Orderu Zasługi RFN Order Zasługi Hesji Order Orła Białego Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Zasługi RP
Multimedia w Wikimedia Commons

Karl Dedecius (ur. 20 maja 1921 w Łodzi jako Karol Dedecius[1], zm. 26 lutego 2016 we Frankfurcie nad Menem[2]) – niemiecki tłumacz i popularyzator literatury polskiej i rosyjskiej. Zajmował się także eseistyką i teorią przekładu, publikował w prasie oraz wykładał na uczelniach.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w Łodzi w rodzinie Niemców, którzy przybyli do Polski z czeskich Sudetów i Szwabii. Skończył łódzkie Gimnazjum im. Stefana Żeromskiego. W czasie II wojny światowej został wcielony do Wehrmachtu we Frankfurcie nad Odrą. Latem 1942 roku znajdował się na froncie wschodnim pod Stalingradem, gdzie został ciężko ranny i dostał się do niewoli sowieckiej, w której przebywał do 1950. Tam nauczył się rosyjskiego[3]. Po wyjściu z niewoli nie wrócił do rodzinnej Łodzi, lecz przeniósł się do narzeczonej w Weimarze, w ówczesnej NRD[4]. W 1952 wyemigrował do RFN. Przez ponad 20 lat pracował jako agent ubezpieczeniowy we frankfurckim towarzystwie ubezpieczeniowym Allianz. Wówczas hobbystycznie zaczął zajmować się tłumaczeniem. W 1959 roku ukazał się pierwszy tomik jego przekładów polskiej liryki Lekcja ciszy. Sensację wzbudziło jego tłumaczenie Myśli nieuczesanych Stanisława Jerzego Leca, które sprzedano w nakładzie ponad 300 tys. egzemplarzy[5].

W 1980 roku został założycielem i pierwszym dyrektorem (do 1999) Deutsches Polen-Institut (Niemiecki Instytut Kultury Polskiej) w Darmstadt, instytucji zajmującej się popularyzacją polskiej twórczości w Niemczech oraz kontaktami między oboma narodami. Wydał kilkadziesiąt antologii i tomów indywidualnych pisarzy. Jest edytorem 50-tomowej serii „Polnische Bibliothek” (Biblioteka Polska) obejmującej literaturę polską od średniowiecza po współczesność. Łącznie tłumaczył ponad 300 poetów i prozaików w tym Mickiewicza, Miłosza, Szymborską, Różewicza, Leca, Herberta, Wojtyłę. Za dzieło jego życia uznawana jest 7-tomowa Panorama der polnischen Literatur des 20. Jahrhunderts (Panorama literatury polskiej XX wieku).

W 1963 roku odnowił i zaczął utrzymywać bliski kontakt z rodzinną Łodzią. Po wyrażeniu swojej zgody, 19 listopada 2002 roku Karl Dedecius został patronem Publicznego Gimnazjum nr 43 w Łodzi[6].

Od 2003 roku polscy tłumacze literatury niemieckojęzycznej oraz niemieccy tłumacze literatury polskiej mogą zostać wyróżnieni Nagrodą imienia Karla Dedeciusa. Laureaci wybierani są przez polsko-niemieckie jury[7].

Dzieła[edytuj | edytuj kod]

Oprócz przekładów cudzych utworów (m.in. „Dialog z pamięcią: wiersze z Łodzi” ISBN 83-908625-7-3) Karl Dedecius jest również autorem książek z dziedziny stosunków polsko-niemieckich, literaturoznawstwa oraz teorii przekładu. W języku polskim ukazały się:

  • poradnik dla tłumaczy pt. Notatnik tłumacza, który jest syntetycznym „(...) przeglądem teorii przekładu w jej historycznym rozwoju”[8],
  • Książka jako wola i wyobrażenie[9],
  • Polacy i Niemcy w Europie[10],
  • wspomnienia pt. Europejczyk z Łodzi[3].
  • Wybór esejów pt. Szkiełko tłumacza i oko poety. Eseje, wyb. i wstęp Andreas Lawaty, Universitas, Kraków 2013.

Odznaczenia i nagrody[edytuj | edytuj kod]

Karl Dedecius w rozmowie z Aliną Perth-Grabowską, Warszawa, 1995

Ordery i medale[edytuj | edytuj kod]

Nagrody i honorowe obywatelstwa[edytuj | edytuj kod]

  • Nagroda Deutsche Akademie für Sprache und Dichtung w Darmstadt (1967)
  • Nagroda Fundacji Jurzykowskiego w Nowym Jorku (1968)
  • Dyplom Honorowy ZAiKS (1970)
  • Nagroda ZAiKS (1978)
  • Nagroda specjalna Polskiej Fundacji Kultury (1988)
  • Nagroda Pokojowa Księgarzy Niemieckich (1990)
  • Honorowy Obywatel Miasta Łodzi (1992)[15]
  • Honorowy Obywatel Miasta Płocka (1994)
  • Nagroda im. Samuela Lindego (1996)
  • Nagroda im. Andreasa Gryphiusa (1997)
  • I Nagroda Uniwersytetu Viadrina we Frankfurcie nad Odrą (1999)
  • Niemiecka Nagroda Narodowa (2010)

Doktoraty honoris causa

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Andrzej Gowarzewski, Mistrzostwa Polski. Ludzie (1945–1962). 100 lat prawdziwej historii (3), Wydawnictwo GiA, Katowice 2017, s. 257.
  2. ↑ Zmarł tłumacz, propagator polskiej kultury Karl Dedecius [online], Onet.pl, 27 lutego 2016 [dostęp 2016-02-27] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-01].
  3. ↑ a b Karl Dedecius, Europejczyk z Łodzi, Sława Lisiecka (tłum.), Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2008, ISBN 978-83-08-04104-8, OCLC 297866584.
  4. ↑ Gdzie są Niemcy z tamtych lat - wspomnienia łódzkich Niemców. Sag mir, wo die Deutschen sind - Erinnerungen der lodzer Deutschen. Praca zbiorowa pod redakcją Krystyny Radziszewskiej. Wydawnictwo Literatura, Łódź 1999, S - 132, język polski i niemiecki; ISBN 83-87080-91-8
  5. ↑ Adam Krzemiński, Przewoźnik z Łodzi, „Polityka 2016 nr 11, s. 83.
  6. ↑ Nadanie imienia szkole [online], Publiczne Gimnazjum nr 43 im. Karla Dedeciusa, 2007 [dostęp 2012-07-05] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04].
  7. ↑ Konkurs o Nagrodę im. Karla Dedeciusa 2019 [online], Stowarzyszenie Tłumaczy Literatury, 6 listopada 2018 [dostęp 2020-07-26].
  8. ↑ Józef Kwiatkowski ze wstępu do Karl Dedecius, Notatnik tłumacza, Czytelnik, Warszawa 1988, ISBN 83-07-01732-7.
  9. ↑ Karl Dedecius, Książka jako wola i wyobrażenie, Biblioteka Uniwersytecka, Toruń 1995.
  10. ↑ Karl Dedecius, Polen und Deutsche in Europa – Polacy i Niemcy w Europie, Universitas 1995, ISBN 83-7052-302-1.
  11. ↑ Dedecius, Karl. darmstadt-stadtlexikon.de. [dostęp 2016-04-06]. (niem.).
  12. ↑ M.P. z 1995 r. nr 24, poz. 288.
  13. ↑ M.P. z 2003 r. nr 42, poz. 628.
  14. ↑ Sprawy międzynarodowe. senat.gov.pl, 2012-05-05. [dostęp 2018-03-22].
  15. ↑ Honorowi Obywatele Łodzi [online], Urząd Miasta Łodzi [dostęp 2011-02-21] [zarchiwizowane z adresu 2011-12-06].
  16. ↑ Doktorzy Honoris Causa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. kul.pl. [dostęp 2011-02-23].
  17. ↑ Doktorzy honoris causa UMK. umk.pl. [dostęp 2011-02-25].
  18. ↑ Ludwik Mańczak, Karl Dedecius uhonorowany przez Viadrinę [online], Nowa Czytelnia, 21 czerwca 2011 [dostęp 2012-07-05] [zarchiwizowane z adresu 2013-10-29].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Karl_Dedecius&oldid=73148256”