Karl Renner – Wikipedia, wolna encyklopedia

Karl Renner
	; Karl Renner (1905)
Data i miejsce urodzenia	14 grudnia 1870 ; Unter Tannowitz
Data i miejsce śmierci	31 grudnia 1950 ; Wiedeń
	Kanclerz Austrii
Okres	od 30 października 1918; do 7 lipca 1920
Przynależność polityczna	Socjaldemokratyczna Partia Austrii (SPÖ)
Poprzednik	brak
Następca	Michael Mayr
	Kanclerz Austrii
Okres	od 27 kwietnia 1945; do 20 grudnia 1945
Przynależność polityczna	Socjaldemokratyczna Partia Austrii (SPÖ)
Poprzednik	Arthur Seyss-Inquart (przed Anschlussem)
Następca	Leopold Figl
	Prezydent Austrii
Okres	od 20 grudnia 1945; do 31 grudnia 1950
Przynależność polityczna	Socjaldemokratyczna Partia Austrii (SPÖ)
Poprzednik	–
Następca	Theodor Körner
	Multimedia w Wikimedia Commons

Karl Renner (^ⓘ[kaʁl ˈʀɛnɐ]; ur. 14 grudnia 1870 w Unter Tannowitz, zm. 31 grudnia 1950 w Wiedniu) – austriacki polityk, socjolog prawa, jeden z teoretyków austromarksizmu i reformizmu^[1].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Był prawicowym socjaldemokratą. Od 1907 był członkiem Izby Posłów. Od 30 października 1918 do 7 lipca 1920 był pierwszym kanclerzem republikańskiej Austrii (trzy gabinety) i od 26 lipca 1919 był też ministrem spraw zagranicznych. Na stanowisku szefa dyplomacji pozostał do 22 października 1920 w gabinecie kanclerza Mayra. W latach 1920-1934 był również posłem i od 1930 do 1933 przewodniczącym Rady Narodowej.

Jako wieloletni zwolennik zjednoczenia Austrii i Niemiec Renner nawoływał do poparcia Anschlussu w zorganizowanym przez nazistów referendum z 10 kwietnia 1938 roku^[2].

Od 27 kwietnia do 20 grudnia 1945 stał na czele czwartego rządu, zostając pierwszym kanclerzem po wojnie. Następnie do śmierci w dniu 31 grudnia 1950 był prezydentem Austrii^[3]^[1].

Pochowany na Cmentarzu Centralnym w Wiedniu w krypcie prezydenckiej.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b Encyklopedia Powszechna PWN. Tom 4, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1976, s. 11
↑ JerzyJ. Kozeński JerzyJ., Zabór Austrii w 1938 r. i przezwyciężenie idei Anschlussu po II wojnie światowej, „Przegląd Zachodni” (3), Poznań: Instytut Zachodni, 1968, s. 86 .
↑ Bogdan Koszel, Renner Karl [w:] Stanisław Sierpowski (red.), Leksykon historii powszechnej 1900-1945, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań, 1996, ISBN 83-232-0712-7, s.369

[encyklopedia-1] Encyklopedia Powszechna PWN. Tom 4, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1976, s. 11

[2] JerzyJ. Kozeński JerzyJ., Zabór Austrii w 1938 r. i przezwyciężenie idei Anschlussu po II wojnie światowej, „Przegląd Zachodni” (3), Poznań: Instytut Zachodni, 1968, s. 86 .

[3] Bogdan Koszel, Renner Karl [w:] Stanisław Sierpowski (red.), Leksykon historii powszechnej 1900-1945, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań, 1996, ISBN 83-232-0712-7, s.369

[a-4] W latach 1918–1919 Republika Niemieckiej Austrii, w latach 1934–1938 Federalne Państwo Austriackie

[1]

[2]

[3]

[A]

Republika Austriacka	Karl Seitz (1919–1920) Michael Hainisch (1920–1928) Wilhelm Miklas (1928–1938)
Republika Austrii	Karl Renner (1945–1950) Theodor Körner (1951–1957) Adolf Schärf (1957–1965) Franz Jonas (1965–1974) Rudolf Kirchschläger (1974–1986) Kurt Waldheim (1986–1992) Thomas Klestil (1992–2004) Heinz Fischer (2004–2016) Alexander Van der Bellen (od 2017)
Pełniący obowiązki	Leopold Figl (1950–1951) Julius Raab (1957) Bruno Kreisky (1974) Andreas Khol, Barbara Prammer, Thomas Prinzhorn (2004) Doris Bures, Karlheinz Kopf, Norbert Hofer (2016−2017)

Monarchia Habsburgów	Johann Christoph von Bartenstein (1727–1753) Anton Corfiz von Ulfeldt (1742–1753) Wenzel Anton von Kaunitz (1753–1792) Philipp von Cobenzl (1792–1793) Franz Maria von Thugut (1793–1800) Ferdinand von Trauttmansdorff (1800–1801) Johann Ludwig von Cobenzl (1801–1804)
Cesarstwo Austriackie	Johann Ludwig von Cobenzl (1804–1805) Johann Philipp von Stadion (1805–1809) Klemens Wenzel von Metternich (1809–1848) Karl Ludwig von Ficquelmont (1848) Johann Philipp von Wessenberg (1848) Felix zu Schwarzenberg (1848–1852) Karl Ferdinand von Buol (1852–1859) Johann Bernard von Rechberg (1859–1864) Alexander von Mensdorff-Pouilly (1864–1866) Friedrich von Beust (1866–1867)
Austro-Węgry	Friedrich von Beust (1867–1871) Gyula Andrássy (1871–1879) Heinrich Karl von Haymerle (1879–1881) Gustav Kálnoky (1881–1895) Agenor Gołuchowski (1895–1906) Alois Lexa von Aehrenthal (1906–1912) Leopold Graf Berchtold (1912–1915) István Burián (1915–1916) Ottokar Czernin (1916–1918) István Burián (1918) Gyula Andrássy młodszy (1918)
Republika Austriacka	Victor Adler (1918) Otto Bauer (1918–1919) Karl Renner (1919–1920) Michael Mayr (1920–1921) Johann Schober (1921–1922) Walter Breisky (1922) Leopold Hennet (1922) Alfred Grünberger (1922–1924) Heinrich Mataja (1924–1926) Rudolf Ramek (1926) Ignaz Seipel (1926–1929) Ernst Streeruwitz (1929) Johann Schober (1929–1930) Ignaz Seipel (1930) Johann Schober (1930–1932) Karl Buresch (1932) Engelbert Dollfuß (1932–1934) Stephan Tauschitz (1934) Egon Berger-Waldenegg (1934–1936) Kurt Schuschnigg (1936) Guido Schmidt (1936–1938) Wilhelm Wolf (1938)
Republika Austrii	Karl Gruber (1945–1953) Leopold Figl (1953–1959) Bruno Kreisky (1959–1966) Lujo Tončić-Sorinj (1966–1968) Kurt Waldheim (1968–1970) Rudolf Kirchschläger (1970–1974) Erich Bielka (1974–1976) Willibald Pahr (1976–1983) Erwin Lanc (1983–1984) Leopold Gratz (1984–1986) Peter Jankowitsch (1986–1987) Alois Mock (1987–1995) Wolfgang Schüssel (1995–2000) Benita Ferrero-Waldner (2000–2004) Ursula Plassnik (2004–2008) Michael Spindelegger (2008–2013) Sebastian Kurz (2013–2017) Karin Kneissl (2017–2019) Alexander Schallenberg (2019–2021) Michael Linhart (2021) Alexander Schallenberg (od 2021)