Geneza
Teologia
Postacie
Kościoły
Polska
Siedziba Zboru Warszawa-Centrum przy ul. Foksal 8 w Warszawie | |||||||||||||||
Klasyfikacja systematyczna wyznania | |||||||||||||||
Chrześcijaństwo └ Protestantyzm └ Adwentyzm | |||||||||||||||
Ustrój kościelny | Ustrój przedstawicielski[1] | ||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Prądy teologiczne | |||||||||||||||
Nurty pobożnościowe | |||||||||||||||
Siedziba | |||||||||||||||
Zwierzchnik • tytuł zwierzchnika | Jarosław Dzięgielewski | ||||||||||||||
Organ ustawodawczy | Zjazd Kościoła, Rada Kościoła oraz Zarząd Kościoła | ||||||||||||||
Zasięg geograficzny | |||||||||||||||
Członkostwo | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Strona internetowa |
Kościół Adwentystów Dnia Siódmego w Rzeczypospolitej Polskiej – związek wyznaniowy w Polsce, będący częścią globalnego Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego. Według danych Kościoła w 2022 roku wspólnota ta zrzeszała 9734 wyznawców i sympatyków w 145 zborach[2], natomiast według Spisu Narodowego z roku 2011 Kościół posiadał niewiele ponad 3100 wiernych. Szósta pod względem liczby wyznawców wspólnota protestancka w Polsce. Jest wydawcą miesięcznika „Znaki Czasu”.
Kościół został zarejestrowany w 1946 roku. Tak szybka rejestracja była wynikiem legalnego działania KADS w warunkach okupacji hitlerowskiej. Osobowość prawna Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w RP została uregulowana odrębną ustawą z dnia 30 czerwca 1995 roku o stosunku Państwa do Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w Rzeczypospolitej Polskiej[3][4].
Pod względem terytorialnym Kościół podzielony jest na trzy diecezje (zjednoczenia): Diecezję Południową (z siedzibą w Krakowie), Wschodnią (z siedzibą w Warszawie) i Zachodnią (z siedzibą w Poznaniu). W skład diecezji wchodzą zbory (parafie) kilku okręgów (województw, powiatów). Każda diecezja w ciągu kadencji jest kierowana przez Radę Diecezji i Zarząd Diecezji, które zostają wyłonione podczas posiedzeń walnych zjazdów (synodów) diecezji, odbywających się co 4 lata. W skład rady wchodzą członkowie zarządu diecezji (przewodniczący, sekretarz i skarbnik), kierownicy sekretariatów (oddziałów, departamentów) przy zarządzie diecezji oraz inni duchowni i świeccy, wybrani przez zjazd.
Podstawową jednostką organizacji terytorialnej Kościoła jest zbór, zrzeszający wiernych danego terenu.
Pionierem adwentyzmu w Europie był Polak Michał Belina-Czechowski. Dzięki jego działalności adwentyzm pojawił się we Włoszech, Szwajcarii, Rumunii, Niemczech i na Węgrzech. Ze Szwajcarii idee adwentystyczne dotarły na Krym[5] . W Polsce pierwszy ośrodek adwentyzmu powstał w 1888 roku w zaborze rosyjskim, w Żarnówku na Wołyniu dzięki działalności przybyłego z Krymu Hermana Szkubowca (Szkubowitza). W 1893 roku z Wołynia adwentyzm dotarł do Królestwa Polskiego. W 1895 powstał pierwszy zbór, w Łodzi[6]. W 1900 roku powstał zbór w Warszawie[7]. Zbór w Łodzi rekrutował się częściowo spośród protestantów, a częściowo spośród katolików. Członkowie zboru w Warszawie rekrutowali się spośród katolików, prawosławnych i protestantów[8].
W zaborze pruskim adwentyzm pojawił się w roku 1895[7], w Poznaniu. W zaborze austriackim adwentyzm pojawił się w roku 1903, w Bielsku Białej[9]. W 1912 roku na Śląsku Cieszyńskim powstało pierwsze polsko-czeskie zjednoczenie (diecezja). W 1920 roku wyłoniła się z niej Diecezja Południowa z siedzibą w Bielsku Białej[10]. W roku 1918 powstała Diecezja Zachodnia z siedzibą w Poznaniu, a w roku 1920 zaczęto organizować Diecezję Wschodnią. W dniach 6–9 października 1921 roku na zjeździe w Bydgoszczy powołano ogólnokrajową strukturę, trzy diecezje – Południowa, Zachodnia i Wschodnia – powołały ogólnopolskie władze Kościoła. Siedziba władz Kościoła mieściła się w Bydgoszczy. Przyjęto wówczas nazwę „Związek Adwentystów Dnia Siódmego”, którą później zmieniono na „Unia Zborów Adwentystów Dnia Siódmego”[10]. W 1921 roku zainicjowano działalność wydawniczą, a w 1926 roku zorganizowano seminarium duchowne. W 1931 roku siedzibę Kościoła przeniesiono do Warszawy[9]. W 1935 roku zorganizowano ogólnopolski zjazd młodzieży adwentystycznej[10]. Przed wojną Kościół liczył około 4000 wyznawców. Ważną rolę odegrał w tym okresie Teodor Will oraz Wilhelm Czembor, zwierzchnik Kościoła od roku 1936[9].
W latach 1931–1933 Kościół przeszedł wewnętrzny kryzys. Wewnątrz Kościoła pojawił się ruch któremu przewodził Alfred Kube początkowo sprzeciwiający się ograniczaniu autonomii zborów, a później odrzucający także niektóre zasady adwentystów oraz rolę Ellen G. White[11]. Wcześniej bracia Paweł i Alfred Kube byli członkami władz centralnych „Unii Zborów Adwentystów Dnia Siódmego”[12]. Po kilku latach burzliwej działalności ruch ten przekształcił się w Kościół Chrześcijan Dnia Sobotniego[13].
W okresie międzywojennym władze odmawiały adwentystom prawnego uznania i byli ugrupowaniem jedynie tolerowanym przez władze[13]. Decyzję zaliczającą adwentystów do tzw. wyznań tolerowanych wydało 16 lutego 1922 roku Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego[10]. Z tego względu w okresie międzywojennym działalność Kościoła oparta była na przepisach państw zaborczych. Na terenie byłego zaboru rosyjskiego Kościół funkcjonował jako tolerowany związek religijny na podstawie ukazu carskiego z dnia 17 października 1906 roku[14]. Na terenie byłego zaboru austriackiego działał na podstawie przepisów prawa o stowarzyszeniach, a na terenie byłego zaboru pruskiego na podstawie przepisów tolerancyjno-wyznaniowych[15].
Podczas II wojny światowej wiele kaplic zostało zamkniętych. W obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu zginął pastor Florian Kosmowski, w Katyniu poniosło śmierć trzech oficerów wyznania adwentystycznego (Artur, Mieczysław i Witold Ostapowicz). Za przechowywanie osób narodowości żydowskiej na karę śmierci została skazana Helena Gargasz, a Janina Boetzel za działalność konspiracyjną[9]. Kilku adwentystów walczyło w powstaniu warszawskim, spośród nich zginął Zbigniew Chmielewski[16] .
Wiele zborów, które znalazły się w Rzeszy lub pod sowiecką okupacją zostało zlikwidowanych[13]. Na początku 1941 roku odwiedził Polskę Adolf Minck, zwierzchnik Wolnego Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w Niemczech, celem zorientowania się w sytuacji Kościoła adwentystycznego w Polsce. W rezultacie wizyty polski KADS został poddany pod zwierzchnictwo niemieckiego Kościoła adwentystycznego w Berlinie. Według oceny Zachariasza Łyki uchroniło to polski Kościół przed likwidacją[17]. Na terenie Generalnego Gubernatorstwa Zjednoczenie Adwentystów Dnia Siódmego zostało zarejestrowane w 1942 roku na mocy obwieszczenia opublikowanego w Dzienniku Urzędowym dla GG 1942 Nr 79, s. 178[18].
W kwietniu 1945 roku na konferencji w kaplicy zboru w Radomiu, zorganizowanej przez Mariana Kota, wybrano nowe kierownictwo Kościoła, z przewodniczącym Janem Kulakiem[9]. Legalizacja Kościoła nastąpiła w 23 marca 1946 roku[19][a]. Do tak szybkiej rejestracji w Polsce Ludowej przyczyniło się legalnie działanie od 1942 roku w warunkach okupacji hitlerowskiej na terenie Generalnego Gubernatorstwa[18]. W skład Rady Kościoła wchodzili wówczas: przewodniczący Jan Kulak, sekretarz Józef Rosiecki oraz członkowie: Franciszek Stekla, Marian Kot, Jan Skrzypaczek, Włodzimierz Siemienowicz i Jan Górski. 12 sierpnia 1946 na siedzibę Kościoła zakupiono budynek w Krakowie przy ul. Lubelskiej 25. Od 28 sierpnia do 1 września 1946 w Krakowie zorganizowano pierwszy powojenny zjazd Kościoła, na którym potwierdzono zwierzchnictwo Jana Kulaka nad Radą Kościoła[20]. W 1947 roku wznowiono działalność wydawniczą i reaktywowano seminarium duchowne w Krakowie. W 1949 roku seminarium przeniesiono do Bielska-Białej, a w 1959 roku do Podkowy Leśnej. W roku 1949 siedzibę Kościoła przeniesiono ponownie do Warszawy[9]. Według Zachariasza Łyki lata 1944–1949 były okresem odbudowy Kościoła[19].
Początkowo władze PRL uważały istnienie KADS za niepożądane i prowadziły wobec tego Kościoła politykę likwidacyjną. Po roku 1956 adwentyści zostali wyłączeni z tego kierunku i objęci zostali polityką reglamentacyjną, jednak w międzyczasie UdSW i MSW uzyskało efekt pełnej zależności Kościoła od władz[21]. W okresie powojennym pierwszy zwierzchnik Kościoła, Jan Kulak realizował wytyczne władz państwowych odpowiedzialnych za politykę wyznaniową[22]. W latach 1953–1956 Franciszek Stekla zmuszony był do działalności w podziemiu. Był on popierany przez 80–85% wiernych[23]. Kontrolowana przez władze Unia Zborów Adwentystów Dnia Siódmego nie reprezentowała więc środowiska adwentystycznego, a prawdziwe życie religijne toczyło się podczas nielegalnych nabożeństw przeprowadzanych w domach prywatnych[24]. W czasach stalinowskich aresztowani zostali niektórzy działacze Kościoła (Andrzej Maszczak, Konrad Janyszka)[25]. Według Zachariasza Łyki lata 1949–1957 stanowiły niezwykle trudny okres w historii Kościoła, pełen zewnętrznych zagrożeń czasów stalinizmu oraz wewnątrzkościelnych przesileń które powodowały spory kompetencyjne i przemiany organizacyjne[20].
W 1961 roku na walnym zjeździe delegatów Kościoła przyjęto nazwę „Kościół Adwentystów Dnia Siódmego”. Prawo wewnętrzne zostało zatwierdzone 7 czerwca 1966 roku[26].
W planach Departamentu IV MSW na lata 1976/1977 nakazano rozpracowanie frakcji tworzących się wewnątrz Kościoła, działalności rozłamowej i przeciwdziałanie kontaktom z Zachodem. Zalecono, by polecić tajnym współpracownikom „Majewskiemu” i „Markowi” opracowywanie materiałów dyskredytujących Kościół katolicki[27].
W planach na lata 1978/1979 nakazano umocnienie się operacyjne w kierowniczych ogniwach Kościoła. Za pośrednictwem agentów „Majewski” i „Marek” polecono oddziaływać na Generalną Konferencję Kościoła i Wydział transeuropejski Kościoła w Londynie, by przeciwdziałać antykomunistycznym akcjom przeprowadzanym przez te organizacje. Zalecono kontrolę nad wyłonionymi w Kościele frakcjami. Polecono wykorzystać wydawnictwo kościelne do opracowywania wydawnictw wymierzonych w hierarchię Kościoła katolickiego i kolportować je zarówno w kraju, jak i za granicą. Powodem, dla którego właśnie ten Kościół wybrano do realizacji takich celów, była jego antykatolicka doktryna[28].
Dzięki staraniom Kościoła w 1987 Senat Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie nadał Bertowi B. Beachowi, dyrektorowi z Generalnej Konferencji Kościoła, tytuł doktora honoris causa[29].
Status prawny Kościoła oraz stosunki między Kościołem i państwem reguluje ustawa z 30 czerwca 1995 roku, podpisana przez prezydenta Lecha Wałęsę[3].
Po opublikowaniu Listy Wildsteina w KADS dyskutowano nad potrzebą przeprowadzenia lustracji. Władze Kościoła są przeciwne przeprowadzeniu lustracji. Andrzej Siciński na łamach „Znaków Czasu” wyraził opinię, że lustracja w oparciu o teczki będzie wybiórcza[30].
Pomimo swego antykatolicyzmu adwentyści od roku 1984 prowadzą dialog ekumeniczny z Kościołem katolickim. Głównym inicjatorem dialogu ze strony adwentystycznej był Zachariasz Łyko. 14 grudnia 1999 z okazji 15-lecia dialogu katolicko-adwentystycznego w Sali Prymasowskiej w Domu Arcybiskupów Warszawskich przy ul. Miodowej 19 w Warszawie, odbyło się spotkanie reprezentantów Rady Konferencji Episkopatu do Spraw Ekumenizmu Kościoła Katolickiego i przedstawicieli Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w RP. Stronę adwentystyczną reprezentowali: Zachariasz Łyko, Andrzej Siciński i Bernard Koziróg, stronę katolicką reprezentowali: Lucjan Balter, Michał Czajkowski i Marcin Wojtowicz[31]. Podpisano wspólnie Oświadczenie, w którym Kościół katolicki uznał, że adwentyści nie są sektą, natomiast adwentyści podkreślili, że z szacunkiem odnoszą się do Kościoła katolickiego[32]. W roku 2008, po śmierci Łyki, Paweł Lazar przesłał pismo do strony katolickiej z prośbą o zawieszenie dialogu[31].
W latach 1946–1950 KADS należał do Chrześcijańskiej Rady Ekumenicznej (dzisiaj Polska Rada Ekumeniczna)[33]. Kościół nadal utrzymuje kontakty z Polską Radą Ekumeniczną oraz jest zaangażowany w działalność Towarzystwa Biblijnego[34]. Od roku 1993 KADS jest członkiem Towarzystwa Biblijnego[31]. Przedstawiciele Kościoła uczestniczyli w ekumenicznym przekładzie Biblii. Andrzej Siciński wyjaśnia, że udział w tym przedsięwzięciu jest ważny, ponieważ zadaje kłam zarzutom o sekciarskim charakterze KADS[35].
Kościół prowadzi m.in. Wydawnictwo „Znaki Czasu”[36], Ośrodek Radiowo-Telewizyjny „Głos Nadziei”[37], Korespondencyjną Szkołę Biblijną, Korespondencyjną Szkołę Lepszego Życia, Chrześcijańską Służbę Charytatywną[38], Dom Opieki „Samarytanin” oraz kilka tzw. ośrodków zdrowego życia. Jego działalność wspierają Fundacja „Źródła Życia”[39] oraz Nadzieja.pl Sp. z o.o., prowadząca niszowy chrześcijański portal internetowy, jako organizacja pożytku publicznego[40].
Kościół Adwentystów Dnia Siódmego prowadzi również własną uczelnię wyższą:
Na początku 1947 roku Unia Zborów KADS liczyła około 5000 wyznawców. Na przełomie roku 1949 i 1950 Unia liczyła 5958 wyznawców skupionych w 62 zborach i 38 placówkach[41].
Według danych Kościoła w 2011 roku zrzeszał on 5790 ochrzczonych wiernych, a licząc łącznie z dziećmi i sympatykami ok. 9600 osób[42], jednak według danych spisu powszechnego z 2011 roku przynależność do Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w RP zadeklarowało 4947 osób[4].
Według danych Kościoła za rok 2017 wspólnota ta zrzeszała 5796 ochrzczonych wiernych, a licząc łącznie z dziećmi i sympatykami ok. 9660 w 145 zborach[43][44]. Według spisu powszechnego z 2021 roku przynależność do KADS zadeklarowało 3129 osób[45].
Członkinią Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego była piosenkarka Anna German, a obecnie m.in. aktorka Anna Samusionek, inni znani adwentyści to: