Kościół Matki Bożej Loretańskiej w Warszawie – Wikipedia, wolna encyklopedia

Kościół Matki Bożej Loretańskiej w Warszawie
458 z dnia 1.07.1965[1]
kościół parafialny
Ilustracja
Kościół Matki Bożej Loretańskiej w Warszawie, fasada od strony południowej
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miejscowość

Warszawa

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

Matki Bożej Loretańskiej w Warszawie

Wezwanie

Najświętszej Matki Bożej Loretańskiej

Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kościół Matki Bożej Loretańskiej w Warszawie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Kościół Matki Bożej Loretańskiej w Warszawie”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kościół Matki Bożej Loretańskiej w Warszawie”
Ziemia52°15′24,17″N 21°01′39,72″E/52,256714 21,027700
Multimedia w Wikimedia Commons
Zygmunt Vogel „Scena we wnętrzu kościoła Loretańskiego na Pradze”, 1811

Kościół Matki Bożej Loretańskiej[3][4] – kościół znajdujący się w Warszawie, w dzielnicy Praga-Północ, przy ul. Ratuszowej 5a.

Jest to najstarsza świątynia na Pradze, stanowiąca pierwotnie część założenia klasztornego zakonu bernardynów. Składa się z wolno stojącego domku loretańskiego obudowanego z czterech stron obejściem i krużgankami[2]. Jest kościołem parafii Matki Bożej Loretańskiej.

Historia[edytuj | edytuj kod]

W 1617 r. przybył tu zakon bernardynów sprowadzony przez Zofię, żonę kanclerza wielkiego koronnego Feliksa Kryskiego, a w tym samym roku położono kamień węgielny pod kościół i klasztor, który poświęcił biskup płocki Henryk Firlej w obecności króla Zygmunta III Wazy i dworu.

Budowa ta była wspierana przez królów Zygmunta III Wazę i Władysława IV, dzięki czemu w latach 1628–1638 ukończono budowę murowanego klasztoru i kościoła, pierwotnie pod wezwaniem św. Andrzeja[5].

W latach 1640–1644 przy południowej ścianie wzniesiono kaplicę z domkiem loretańskim, projektu najprawdopodobniej architekta królewskiego Konstantyna Tencalli[6]. Powstała ona z inspiracji o. Wicentego Morawskiego, byłego wikariusza małopolskiej prowincji bernardynów[6]. W 1642 kaplica została poświęcona. Jej budowa została wsparta przez króla Władysława IV, ofiary składali też prywatni fundatorzy. Gdy w 1648 r. Praga otrzymuje prawa miejskie, w jej herbie umieszczony został wizerunek Matki Bożej z Dzieciątkiem nad kaplicą Loretańską podtrzymywaną przez anioły[7].

W kaplicy znalazła się figura Matki Bożej Loretańskiej[8], odziana w szaty z drogich tkanin[9], o skroniach zdobionych przez złote korony[10]. Początkowo figura była oddzielona od wiernych kratą, a przed nią płonęło 14 lamp wykonanych z pozłacanego srebra. Kaplica z umieszczoną w niej figurą stała się w XVII wieku miejscem kultu[11]. Oprócz mieszkańców Pragi przybywali tam również mieszkańcy Warszawy[12].

Julian Bartoszewicz[13] przytacza opis kaplicy za Adamem Jarzębskim („Gościniec albo krótkie opisanie Warszawy” wyd. 1643 – pisownia oryginalna)

Na białym marmurze wyryte są różne historyje. W sklepieniu otwarte okno, dla wyjścia dymu od lamp i oddechu natłoczonego ludu. Dwoje drzwi naprzeciw siebie, jedne z boku kaplicy, ołtarz cały od złota i srebra, klejnotami i drogiemi kamieniami przez różnych monarchów zbogacony. Sama Matka Boska smagławej płci, malowana przez ś-go Łukasza. Przed ołtarzem złota krata, z tyłu kominek, na którym garnuszek, miseczki gliniane i drewniane łyżeczki, też same któremi Najświętsza Panna jadać zwykle była. Na marmurze wypisano, zkąd otrzymano te sprzęty. Kaplica ta ma małe baszteczki

W lipcu 1656 roku w czasie potopu szwedzkiego po bitwie o Warszawę kościół, kaplica i zabudowania klasztorne zostały zniszczone i ograbione. Dopiero darowizny kasztelana krakowskiego Stefana Warszyckiego i wojewody sandomierskiego Michała Warszyckiego, pozwoliły na odbudowę. Następne zniszczenia dotknęły zespół klasztorny bernardynów w czasie Insurekcji kościuszkowskiej, gdy po bohaterskiej obronie Pragi 4 listopada 1794 r. Rosjanie zdobyli Pragę dokonując rzezi ludności. Na cmentarzu znajdującym się wokół świątyni chowano ofiary tych wojen[14].

W okresie Księstwa Warszawskiego klasztor znalazł się w planowanym przez Francuzów pasie praskich umocnień i w 1811 r. rozebrano kościół i klasztor, jednak kaplica Loretańska ocalała dzięki sprzeciwowi miejscowej ludności[15]. Po wyburzeniach na Pradze kaplica stała się jedyną zachowaną praską świątynią[16]. Miejsce przeniesionej przez bernardynów do kościoła św. Anny figury zajęła gotycka rzeźba Maryi z Dzieciątkiem (przełom XV/XVI wieku) zwana Matką Boską Kamionkowską[16]. Rzeźba pochodzi z nieistniejącego kościoła na Kamionku, skąd w 1656 przeniesiono ją do kościoła na Skaryszewie[11]. Po zburzeniu tej świątyni przeniesiono ją do kaplicy Loretańskiej[11]. Figura Matki Boskiej Kamionkowskiej jest najstarszym zachowanym zabytkiem rzeźby gotyckiej w Warszawie[17]. Stoi na odwróconym sierpie księżyca, spod którego wyłania się twarz ludzka[11].

W XIX wieku świątynia przejmuje funkcję kościoła parafialnego, którą pełni do czasu wzniesienia kościoła św. Floriana[18].

W 1853 roku kaplicę odbudowano i przebudowano według projektu Alfonsa Kropiwnickiego. Kościół zyskał attykę przy wejściu z piętrowym portalem, krużganki i domek loretański przykryto wspólnym dachem, a z dawnych czterech wież narożnych pozostawiono dwie.

Na początku XX w. znaleziono w czasie remontu pod schodami schowek z fragmentem pierwotnego wyposażenia[19]. W 1931 r. W. Kamiński zbudował istniejące do dzisiaj 16-głosowe organy. W 1941, po erygowaniu nowej parafii, świątynia ponownie stała się kościołem parafialnym[3].

Po uszkodzeniach w czasie II wojny światowej w roku 1939 i 1944, odbudowany w 1945 r., a w 1960 r. przywrócono krużganki od strony północnej i wschodniej, rozebrane w 1811 r.

Na murze świątyni znajduje się Droga Krzyżowa wykonana w ceramice autorstwa K. i J. Heniszów[14].

Inne informacje[edytuj | edytuj kod]

  • Domek loretański znajdujący się w świątyni stał się jednym z symboli Pragi i został umieszczony w jej herbie[11].
  • Przy głównej alei do kościoła znajduje się głaz z wykutym napisem – symboliczny grób Rocha Kowalskiego, jednego z bohaterów „Trylogii” Henryka Sienkiewicza[20].
  • W 1994 na frontonie świątyni umieszczono tablicę upamiętniającą ofiary Rzezi Pragi w 1794[20].

Galeria[edytuj | edytuj kod]

  • Widok Pragi z kościołem bernardynów i kaplicą Loretańską, obraz Bernarda Canaletta, 1772
    Widok Pragi z kościołem bernardynów i kaplicą Loretańską, obraz Bernarda Canaletta, 1772
  • Aleksander Majerski, Widok kościoła i klasztoru oo. Bernardynów podczas rozbiórki w 1811
    Aleksander Majerski, Widok kościoła i klasztoru oo. Bernardynów podczas rozbiórki w 1811
  • Świątynia na drzeworycie Michała Starkmana, ok. 1855
    Świątynia na drzeworycie Michała Starkmana, ok. 1855
  • Świątynia przed 1939
    Świątynia przed 1939
  • Ołtarz główny, po lewej jedno z bocznych wejść do domku loretańskiego
    Ołtarz główny, po lewej jedno z bocznych wejść do domku loretańskiego
  • Domek loretański od strony południowo-zachodniej
    Domek loretański od strony południowo-zachodniej
  • Wnętrze domku loretańskiego
    Wnętrze domku loretańskiego
  • Rzeźba Matki Boskiej Kamionkowskiej w ołtarzu głównym domku loretańskiego
    Rzeźba Matki Boskiej Kamionkowskiej w ołtarzu głównym domku loretańskiego
  • Symboliczny grób Rocha Kowalskiego znajdujący się przy świątyni
    Symboliczny grób Rocha Kowalskiego znajdujący się przy świątyni

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych m. st. Warszawy. [dostęp 2010-01-23].
  2. ↑ a b Juliusz A. Chrościcki, Andrzej Rottermund: Atlas architektury Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1977, s. 1887.
  3. ↑ a b Kościoły Warszawy. Warszawa: Wydawnictwa Rady Prymasowskiej Budowy Kościołów Warszawy, 1982, s. 183.
  4. ↑ Parafia. [w:] Parafia Rzymskokatolicka Matki Bożej Laterańskiej [on-line]. mbloretanska.pl. [dostęp 2019-02-10].
  5. ↑ W 1738 r. otrzymuje nowego patrona – Najświętszą Maryję Pannę Niepokalanie Poczętą.
  6. ↑ a b Jolanta Wiśniewska: Organizacja kościelna Pragi dawniej i dziś [w:] Warszawskiej Pragi dzieje dawne i nowsze. Warszawa: Wydawnictwo Jeden Świat, 2006, s. 167. ISBN 83-89632-34-9.
  7. ↑ Maria Ciastek, Leokadia Agata Rymkiewicz: Praga to też stolica. Bedeker praski. Warszawa: Towarzystwo Przyjaciół Pragi, 1997, s. 17–18. ISBN 83-906889-0-5.
  8. ↑ Sprowadzona do Polski przed rokiem 1640, najprawdopodobniej przez króla Władysława IV.
  9. ↑ Fundatorką była królewska siostra Anna Katarzyna.
  10. ↑ Fundatorką była w 1641 r. żona króla Władysława IV – Cecylia Renata Habsburżanka.
  11. ↑ a b c d e Jolanta Wiśniewska: Organizacja kościelna Pragi dawniej i dziś [w:] Warszawskiej Pragi dzieje dawne i nowsze. Warszawa: Wydawnictwo Jeden Świat, 2006, s. 173. ISBN 83-89632-34-9.
  12. ↑ Franciszek M. Sobieszczański opisuje zwyczaj pielgrzymek z Warszawy i zimowych procesji do Loretu praskiego po skutej lodem Wiśle.
  13. ↑ Julian Bartoszewicz: Kościoły Warszawskie rzymskokatolickie opisane pod względem historycznym, Warszawa 1855 str. 374.
  14. ↑ a b Kościoły Warszawy. Warszawa: Wydawnictwa Rady Prymasowskiej Budowy Kościołów Warszawy, 1982, s. 185.
  15. ↑ Dorota Wilkiewicz: Ulice i uliczki naszej Pragi. Warszawa: Towarzystwo Przyjaciół Pragi, 1999, s. 84. ISBN 83-906889-2-1.
  16. ↑ a b Jolanta Wiśniewska: Organizacja kościelna Pragi dawniej i dziś [w:] Warszawskiej Pragi dzieje dawne i nowsze. Warszawa: Wydawnictwo Jeden Świat, 2006, s. 169. ISBN 83-89632-34-9.
  17. ↑ Mariusz Karpowicz (red.): Sztuka Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986, s. 36. ISBN 83-01-04060-2.
  18. ↑ Dorota Wilkiewicz: Ulice i uliczki naszej Pragi. Warszawa: Towarzystwo Przyjaciół Pragi, 1999, s. 86. ISBN 83-906889-2-1.
  19. ↑ 10 kielichów, trybularz, 3 lampy z pierwotnych 14.
  20. ↑ a b Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w.. Warszawa: Argraf, 2004, s. 250. ISBN 83-912463-4-5.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Jolanta Putkowska, Architektura Warszawy XVII wieku, Warszawa: PWN, 1991, ISBN 83-01-07924-X, OCLC 834083429.
  • Kościoły Warszawy, Wydawnictwa Rady Prymasowskiej Budowy Kościołów Warszawy, Warszawa 1982.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]


Ogólnopolski szlak kaplic loretańskich

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kościół_Matki_Bożej_Loretańskiej_w_Warszawie&oldid=73236486”