French
DeutschKonflikt nad Ussuri – Wikipedia, wolna encyklopedia
 Mapy spornego pogranicza nad Ussuri | |||
| Czas | |||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Przyczyna | incydenty graniczne nad Ussuri, rozłam radziecko-chiński | ||
| Wynik | |||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
Konflikt nad Ussuri – konflikt zbrojny radziecko-chiński, który miał miejsce w 1969 roku.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Po śmierci Józefa Stalina zarysowała się rywalizacja polityczna między ZSRR i ChRL, która przybrała na sile pod koniec lat 50. XX wieku (jedną z pierwszych jej oznak było chińskie poparcie dla Władysława Gomułki w momencie, gdy KPZR była skłonna do interwencji w Polsce). Od 1960 roku zaczęły się pojawiać wzajemne oskarżenia o rewizjonizm i odchylenia, wycofano większość specjalistów radzieckich z Chin. W lipcu 1964 roku Mao Zedong zgłosił pierwsze chińskie pretensje terytorialne wobec ZSRR (Kraj Nadmorski, Władywostok). W roku 1966 rozpoczęła się rewolucja kulturalna w Chinach, podczas której ogłoszono ZSRR wrogiem nr 1.
Od 23 stycznia 1969 roku zaczęły narastać incydenty graniczne nad rzeką Ussuri. Już wcześniej niewielkie oddziały chińskie wkraczały na skutą lodem rzekę, dochodziło do wymiany ognia z pogranicznikami radzieckimi w rejonie wyspy Damanskij, rozrzucano materiały propagandowe, dochodziło do walk wręcz. Pogranicznicy radzieccy otrzymali zakaz używania broni, gdyż władze uznały, że eskalacja działań jest niepożądana.
2 marca 1969 roku doszło do pierwszego poważnego incydentu. Gdy grupa radzieckich pograniczników wyruszyła na Damanskij w celu przepędzenia ok. 30 chińskich żołnierzy ze spornej wyspy, Chińczycy otworzyli ogień z moździerzy i karabinów maszynowych, a z ukrytych wokół wyspy pozycji wyszły na pole walki siły liczące pół tysiąca żołnierzy. Zaskoczeni i szybko zdziesiątkowani radzieccy wojskowi bronili się przez ponad pół godziny, do czasu gdy przybyły posiłki wyposażone w transporter opancerzony BTR-60. Chińczycy zostali zmuszeni do wycofania półtorej godziny później. Spośród 56 radzieckich pograniczników poległo 31, a 14 odniosło rany[1].
Druga bitwa miała miejsce 15 marca rano, gdy chińska artyleria rozpoczęła ponowny atak na Damanskij, następnie kilkuset żołnierzy z 24 Pułku Piechoty Chińskiej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej rozpoczęło szturm. Wyspy broniło 60 pograniczników, siły chińskie to 5000 żołnierzy. Od razu na pole walki skierowany został oddział posiłkowy radzieckich wojsk pogranicznych w sile 3000 mundurowych. Oddział posiłkowy, wsparty trzema czołgami T-62, zdołał przełamać linię atakujących, ale nie przyniosło to rozstrzygnięcia. O godz. 17:00 pozycje chińskie zostały ostrzelane przez samobieżne wyrzutnie BM-21 Grad, co spowodowało, że Chińczycy zostali powstrzymani. Po drugiej bitwie o wyspę Damanskij ZSRR podał liczbę 27 zabitych i 80 rannych, a straty chińskie oszacowano na 800 poległych. Chińczycy ogółem ocenili straty radzieckie na 250 żołnierzy i 17 pojazdów, zaś własne na 100 ludzi[1].
Konflikt ten rozszerzył się aż na pustynny teren Kazachskiej SRR, gdzie 13 sierpnia w okolicach Żałanoszkol w obwodzie semipałatyńskim granicę przekroczyło 300 chińskich żołnierzy. Po godzinnej bitwie Chińczycy wycofali się, ponosząc ciężkie straty. Sowieci poinformowali o 2 zabitych i 11 rannych[1][2]. W ZSRR rozważano możliwość prewencyjnego ataku rakietowego na chińskie instalacje jądrowe[3]. Walki chińsko-radzieckie trwały do końca kwietnia 1969 roku. Zginęło co najmniej 48 żołnierzy Wojsk Pogranicznych KGB i być może nawet 1000 walczących Chińczyków.
Efektem ubocznym walk było zdobycie przez Chińczyków i przeanalizowanie nowych wzorów radzieckiego uzbrojenia, w szczególności czołgu T-62 uzbrojonego w działo gładkolufowe o dużej wówczas skuteczności[4].
We wrześniu 1969 roku doszło do spotkania premierów Aleksieja Kosygina i Zhou Enlaia i podjęto rokowania pokojowe, a układ kończący spory terytorialne podpisano 16 maja 1991 roku. W efekcie wyspa Damanskij przypadła Chinom. Incydenty zbrojne ustały[1].
Aż do upadku ZSRR na pograniczu z Chinami w rejonie wyspy Damanskij utrzymywano 7 dywizji pancernych, 34 zmechanizowane, 1 powietrznodesantową i 1 piechoty morskiej oraz 4 armie lotnicze. Chińczycy utrzymywali natomiast w regionie 70 dywizji, w tym 12 pancernych.
W grudniu 2004 roku Prezydent Rosji Władimir Putin wyraził wstępną zgodę na zwrot całego spornego terenu w rejonie ujścia Ussuri do Amuru, także Yinlong (Wyspy Srebrnego Niedźwiedzia, dla Rosjan – Wyspy Tarabarowa) i połowy Heixiazi (Wyspy Czarnego Niedźwiedzia, dla Rosjan – Wielkiej Wyspy Ussuryjskiej). Zwrócono go Chinom 20 lipca 2008 roku[5], a oficjalne przekazanie 340 km² nastąpiło 14 października[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Strzały nad Ussuri. [dostęp 2011-03-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-16)].
- ↑ Zbigniew Moszumański, Jolanta Czarnotta-Mączyńska, „Ussuri 1969”; seria Największe Bitwy XX Wieku, Warszawa, 1997
- ↑ Encyklopedia historyczna świata. Tom VII. Kraków: Wyd. Opres, 2003. ISBN 83-85909-80-X.
- ↑ Ł.A. Kariakin, W.I. Moisjejew, Wojennaja tiechnika i woorużenije Kitaja. Wypusk pierwyj. Tanki, Sarańsk 200, s.108 (ros.)
- ↑ Rosja oddała półtorej wyspy Chińczykom
- ↑ Rosja jest mniejsza o 340 km kwadratowych