French
DeutschKonstantin Thon – Wikipedia, wolna encyklopedia
 Na portrecie pędzla Karła Briułłowa z lat 20. XIX w. | |
| Data i miejsce urodzenia | 6 listopada 1794 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 6 lutego 1881 |
| Narodowość | |
| Alma mater | |
| Uczelnia | Akademia Sztuk Pięknych w Petersburgu |
| Wpływy | |
| Wpłynął na | |
| Praca | |
| Biuro | Petersburg |
| Budynki | Sobór Chrystusa Zbawiciela w Moskwie, Cerkiew św. Katarzyny w Petersburgu, Sobór Wprowadzenia Matki Bożej do Świątyni w Petersburgu, Sobór Narodzenia Matki Bożej w Rostowie nad Donem, Sobór Wniebowstąpienia Pańskiego w Jelcu, Dworzec Nikołajewski w Moskwie, Dworzec Moskiewski w Petersburgu |
Konstantin Andriejewicz Thon, rzadziej Ton (ros. Константин Андреевич Тон; ur. 26 października?/6 listopada 1794, zm. 25 stycznia?/6 lutego 1881) – rosyjski architekt niemieckiego pochodzenia[1], akademik, twórca stylu bizantyjsko-rosyjskiego.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Naukę w Cesarskiej Akademii Sztuk Pięknych rozpoczął w wieku dziewięciu lat, zaś od 1808 studiował w niej architekturę pod kierunkiem Andrieja Woronichina. Kurs akademicki ukończył w 1815, uzyskując tytuł artysty I stopnia oraz mały złoty medal za projekt budynku Senatu. Początkowo podjął pracę wykładowcy Akademii, jednak w 1817, po zmianach na kierowniczych stanowiskach na uczelni, zrezygnował z niej i wstąpił na służbę państwową w komitecie odpowiedzialnym za prace budowlane i hydrauliczne w Petersburgu[1]. Po zaledwie roku wyjechał jednak za granicę, korzystając z możliwości stypendium zagranicznego przyznawanego przez Akademię – prawo do niego uzyskał za wykonanie projektu Jarmarku[1].
W czasie sześcioletniego stypendium Thon przebywał we Włoszech, gdzie ze szczególnym zainteresowaniem badał architekturę antyczną oraz świątynie wczesnochrześcijańskie, które porównywał z późniejszym budownictwem sakralnym[1]. Uzyskał tytuł akademika Rzymskiej Akademii Archeologicznej[2].
Pracami Thona zainteresował się car Mikołaj I, który nadał mu stałą pensję i zaliczył w poczet członków Cesarskiego Gabinetu Jego Wysokości[1]. Pierwszymi pracami architekta po powrocie do Rosji było przygotowanie hali wystawowej Akademii Sztuk Pięknych[2]. Za projekt ten uzyskał tytuł akademika oraz stanowisko profesora II stopnia[1].
Znaczącym momentem w karierze Thona był projekt cerkwi św. Katarzyny w Petersburgu. Świątynia ta jako pierwsza w XIX-wiecznej Rosji nie reprezentowała stylu klasycystycznego, lecz nawiązywała do tradycyjnej architektury rosyjskiej[2], w szczególności do pięciokopułowych soborów Moskwy[1]. Projekt ten spotkał się z wielkim uznaniem Mikołaja I. Kolejnym sukcesem Thona było opracowanie planu soboru Chrystusa Zbawiciela w Moskwie – pracę tę Mikołaj I powierzył osobiście jemu, nakazując równocześnie opracowanie projektu w stylu „tradycyjnie rosyjskim”. W tym samym czasie, w 1832, Thon przygotował projekt soboru św. Mitrofana z Woroneża w Woroneżu[1]. Rok później otrzymał stopień profesorski[1].
W 1854 został rektorem Akademii Sztuk Pięknych[1]. Samodzielną działalność artystyczną łączył z pracą dydaktyczną w Akademii[1].
Twórca stylu bizantyjsko-rosyjskiego[edytuj | edytuj kod]
W 1838 Mikołaj I powierzył Thonowi opracowanie jednolitego wzornika, według którego miały być wznoszone cerkwie prawosławne w całym Imperium Rosyjskim. Architekt przygotował wówczas tom Projekty cerkwiej, który car przyjął z zadowoleniem. W ten sposób Thon stał się faktycznym twórcą obowiązującego w Rosji stylu bizantyjsko-rosyjskiego, określanego także jako styl urzędowy – od 1841 wszystkie świątynie budowane w kraju na koszt państwa miały być wznoszone według jednego z zawartych w tomie projektów[3]. Thon miał zamiar opracować w ten sposób rosyjski styl narodowy, zerwać ze ślepym naśladownictwem sztuki zachodniej i powrócić do korzeni architektury rosyjskiej, w rzeczywistości jednak swojego planu nie zrealizował w pełni. O ile jego projekty faktycznie zrywały z powtarzaniem wzorców zachodnioeuropejskich, co upowszechniło się w architekturze rosyjskiej XVIII i początku XIX wieku, były równocześnie krytykowane za chłód i suchość, a także za niewłaściwe rozumienie istoty rosyjskiej architektury. Thonowi zarzucano, że nie odtwarzał sztuki rdzennie rosyjskiej, a zniekształcał ją[1]. Zdaniem Piotra Krasnego Thon opierał się w swoich pracach w pierwszej kolejności na neobizantyjskich projektach Theophila Hansena, do którego dodawał – powierzchownie – dość dowolnie wybrane elementy architektury XVI- i XVII-wiecznej Moskwy – szczyty w formie oślich grzbietów, lizeny, gzymsy wspierane na rzędach niewielkich arkad. Równocześnie zachował w swoich projektach elementy formalnie odrzucanego klasycyzmu – symetryczną kompozycję budowli, wyrazistą i regularną artykulację, kubiczne formy[4].
Styl bizantyjsko-rosyjski pozostał oficjalnym stylem urzędowym do końca istnienia Imperium Rosyjskiego[3], jednak w ostatnich dziesięcioleciach funkcjonował już w wersji poważnie zmodyfikowanej (tzw. styl ruski)[5]. Budownictwo cerkiewne typowe dla indywidualnego stylu Thona straciło dominującą pozycję w architekturze Rosji niemal natychmiast po śmierci protektora architekta, cara Mikołaja I[1], chociaż projekty z jego wzornika z 1838 były nadal wykorzystywane, niekiedy w wersjach zmodyfikowanych[6].
Ważniejsze prace[1][edytuj | edytuj kod]
- sobór Chrystusa Zbawiciela w Moskwie oraz dekoracja jego wnętrza
- cerkiew św. Katarzyny w Petersburgu
- sobór Świętych Piotra i Pawła w Carskim Siole
- sobór św. Katarzyny w Carskim Siole
- sobór Wprowadzenia Matki Bożej do Świątyni w Petersburgu, niezachowany
- sobór Narodzenia Matki Bożej w Rostowie nad Donem
- sobór Narodzenia Matki Bożej w Krasnojarsku
- pomnik Dymitra Dońskiego na Kulikowym Polu – wspólny projekt z innymi profesorami Akademii
- Pałac Kremlowski oraz dekoracja jego wnętrza
- dzwonnica Monasteru Simonowskiego w Moskwie
- kościół ewangelicki w Nowogrodzie Wielkim
- sobór Zesłania Ducha Świętego w Saratowie
- sobór Wniebowstąpienia Pańskiego w Jelcu
- sobór w twierdzy Sveaborg i koszary na jej terenie
- Instytut Leśny w Petersburgu
- ikonostas dla cerkwi Przemienienia Pańskiego w Petersburgu oraz wojskowej cerkwi Zwiastowania w Petersburgu
- Mały Teatr w Moskwie
- dom inwalidów wojennych w dawnej rezydencji carskiej w Moskwie-Izmajłowie z cerkwią św. Joazafa
- Dworzec Nikołajewski w Moskwie (ob. Leningradzki) oraz jego odpowiednik w Petersburgu (stacje końcowe Nikołajewskiej Linii Kolejowej)
- remont i rekonstrukcja pierwotnego wyglądu dzwonnicy Iwana Wielkiego
- cerkwie w Tbilisi
- pomnik Dymitra Pożarskiego w Suzdalu
- remont kopuły głównej soboru monasteru Nowe Jeruzalem w Istrze
- przebudowa cerkwi Dwunastu Apostołów w Moskwie
- cerkiew św. Mirona w Petersburgu
- iglica dzwonnicy soboru Świętych Piotra i Pawła w Petersburgu
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Тон Константин Андреевич
- ↑ a b c Тoн Кoнстaнтин Андреевич
- ↑ a b P. Krasny: Architektura cerkiewna na ziemiach ruskich Rzeczypospolitej 1596-1914. Kraków: Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2003, s. 315. ISBN 83-242-0361-3.
- ↑ P. Krasny: Architektura cerkiewna na ziemiach ruskich Rzeczypospolitej 1596-1914. Kraków: Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2003, s. 329-330. ISBN 83-242-0361-3.
- ↑ P. Krasny: Architektura cerkiewna na ziemiach ruskich Rzeczypospolitej 1596–1914. Kraków: Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2003, s. 332-333. ISBN 83-242-0361-3.
- ↑ P. Krasny: Architektura cerkiewna na ziemiach ruskich Rzeczypospolitej 1596–1914. Kraków: Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2003, s. 369-370. ISBN 83-242-0361-3.