Konstanty Borzęcki – Wikipedia, wolna encyklopedia

Konstanty Borzęcki
Mustafa Dżelaleddin-Pasza
Ilustracja
generał dywizji
Data i miejsce urodzenia

10 kwietnia 1826
Modrzewiec

Data śmierci

11 października 1876

Przebieg służby
Siły zbrojne

Armia osmańska

Główne wojny i bitwy

powstanie wielkopolskie 1848

Konstanty Borzęcki (także Mustafa Dżelaleddin-Pasza, Mustafa Celaleddin Pasza, ur. 10 kwietnia 1826 we wsi Modrzewiec, powiat piotrkowski[1][a], zm. 11 października 1876[1]) – powstaniec wielkopolski 1848 roku, oficer armii osmańskiej, strateg[2], pisarz, kartograf i malarz.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w rodzinie Wincentego i Marii z Kurczewskich[1]. Ukończył piotrkowskie gimnazjum i wstąpił na warszawską Szkołę Sztuk Pięknych[1]. Po dwóch latach wstąpił do seminarium duchownego we Włocławku, skąd odszedł po roku by wziąć udział w powstaniu wielkopolskim 1848 roku[1]. Po jego upadku ujawnił się i był więziony przez władze pruskie w twierdzy kostrzyńskiej i w Magdeburgu[1]. Ostatecznie udało mu się wyjechać najpierw do Francji, gdzie znalazł się w kręgu Hotelu Lambert. Z jego misją wyjechał do Turcji, gdzie w 1849 przyjął islam oraz nowe nazwisko Mustafa Dżelaleddin, co pozwalało mu uzyskać stopień oficerski w armii osmańskiej[1].

Został kapitanem wojsk inżynieryjnych, oficerem przy sztabie generalnym i naczelnikiem działu kartograficznego. Uzyskał tytuł paszy, a karierę wojskową zakończył w stopniu generała majora.

W służbie osmańskiej brał udział w rozlicznych wojnach z Imperium Rosyjskim, m.in. wojnie krymskiej oraz w tłumieniu powstań narodowowyzwoleńczych Greków i Czarnogórców[1].

To w walkach z powstańcami czarnogórskimi został ranny w brzuch pod Novym Selem 9 października 1876 i zmarł 2 dni później w szpitalu w Spužu, gdzie jego ciało zostało złożone na dziedzińcu meczetu[1][b].

Znaczenie[edytuj | edytuj kod]

Jest zaliczany do grona „ojców nowoczesnego tureckiego patriotyzmu”[3]. Jego napisana po francusku książka Turcy dawni i współcześni (fr. Le Turcs anciens et modernes) wydana najpierw w Stambule, a wkrótce także w Paryżu wywarła znaczny wpływ na turecki ruch narodowy. Powstawała w czasie, gdy Mustafa popadł w niełaskę na dworze sułtańskim razem ze swym teściem Omerem Paszą. W muzeum-mauzoleum Atatürka przechowywany jest prywatny egzemplarz paryskiego wydania należący do Kemala z rozlicznymi, odręcznymi komentarzami tureckiego prezydenta[1][4][5].

Borzęcki w książce podkreślał piękno języka tureckiego, proponował przejście na alfabet łaciński oraz sekularyzację kultury tureckiej[5].

Choć poprawnie wywodził ludy tureckie z głębi Azji, postawił także szereg nienaukowych teorii odnośnie ich pochodzenia i historii, określając je m.in. mianem Turkoaryjczyków[4]. Zaliczał do ich grona np. Etrusków[5] oraz doszukiwał się podobieństw tureckiego do łaciny. Jego książka stała się przyczynkiem do rozwoju ideologii panturkizmu[5].

W swoich raportach występował przeciwko wpływom rosyjskim w Porcie. Gdy popadł w niełaskę w 1871 roku, ówczesny ambasador rosyjski w Istambule, Nikołaj Ignatjew z zadowoleniem raportował o tym carowi[5].

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

W Turcji ożenił się z Saffet Hanım, jedyną córką Omera Paszy, serbskiego generała w służbie sułtańskiej[5]. Para miała syna[1], Hasana Envera.

O randze Borzęckiego wśród Turków świadczy to, że za jego potomka podawał się Nâzım Hikmet Ran, turecki poeta i nowelista. W rzeczywistości prawnuczką generała była partnerka życiowa poety, Münevver[1][c].

Jego krewną poprzez matkę była malarka Bronisława Rychter-Janowska[1].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Wieś dziś już nie istnieje. Została zniszczona pod kopalnię odkrywkową w Bełchatowie[1].
  2. ↑ Ani meczet ani grób dziś już nie istnieje[1].
  3. ↑ Münevver po wyjeździe z Turcji zmarła w Warszawie pod nazwiskiem Borzęcka[1].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Anna Pawlikowska: Turecki generał rodem spod Piotrkowa. znak.org.pl, 2011-04-08. [dostęp 2023-02-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-24)].
  2. ↑ http://www.prezydent.pl/x.node?id=6042904&eventId=500688
  3. ↑ Raz do Turcji się wybrałem - odcinek 1 – Alibey i Ayvalik [online], odyssei.com [dostęp 2017-11-24] [zarchiwizowane z adresu 2009-09-23].
  4. ↑ a b Hubert Kozieł: Konstanty Borzęcki: Polak, który stworzył turecki nacjonalizm. Rzeczpospolita, 2017-04-08. [dostęp 2023-02-15].
  5. ↑ a b c d e f Jacek Płaza: Konstanty Borzęcki. O tym, jak polski imigrant współtworzył Turcję. Klub Jagielloński, 2020-01-20. [dostęp 2023-02-14].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Konstanty_Borzęcki&oldid=71243916”