French
DeutschKontrofensywa Frontu Wschodniego Armii Czerwonej (1919) – Wikipedia, wolna encyklopedia
| wojna domowa w Rosji | |||
 | |||
| Czas | 28 kwietnia – 15 czerwca 1919 | ||
|---|---|---|---|
| Terytorium | Tatarstan, Baszkiria, Udmurcja, region samarski, region orenburski, region permski | ||
| Przyczyna | dążenie do powstrzymania ofensywy białej Armii Rosyjskiej adm. Kołczaka | ||
| Wynik | zwycięstwo czerwonych | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
Kontrofensywa Frontu Wschodniego – działania wojenne Frontu Wschodniego Armii Czerwonej przeciwko Frontowi Zachodniemu białej Armii Rosyjskiej prowadzone od kwietnia do czerwca 1919. Były odpowiedzią na ofensywę wiosenną Armii Rosyjskiej przeprowadzoną w marcu i kwietniu. W rezultacie kontrofensywy biali stracili zdobycze terytorialne uzyskane w poprzednich miesiącach i zostali odrzuceni na Ural.
Tło wydarzeń[edytuj | edytuj kod]
W marcu 1919 r. biała Armia Rosyjska adm. Aleksandra Kołczaka rozpoczęła szeroko zakrojoną ofensywę przeciwko armiom wchodzącym w skład Frontu Wschodniego Armii Czerwonej. Dzięki przewadze liczebnej i wyczerpaniu przeciwnika odniosła serię szybkich sukcesów[1]. W połowie kwietnia 1919 r. biali znajdowali się w odległości 80 km od Kazania i Samary oraz 100 km od Symbirska[2], na linii Buzułuk-Czystopol[3]. Zdobycie Czystopola umożliwiło im rozdzielenie dwóch zgrupowań czerwonych (2 i 3 Armii na północy oraz 1, 4 i 5 Armii na południu) na wschodnim froncie klinem o szerokości 150 km[2]. Sztab adm. Kołczaka planował dalsze działania ofensywne, aż do zdobycia Moskwy i obalenia bolszewickiego rządu[4].
W obliczu zagrożenia bolszewiccy przywódcy zdecydowali, że większość uzupełnień będzie kierowana na Front Wschodni, nie zaś na południe do walki z Kozakami dońskimi i wojskami gen. Denikina, które uznano za mniejsze zagrożenie[5]. Bolszewickie organizacje partyjne oraz zrzeszenia robotników fabrycznych Moskwy i Petersburga skierowały na Front Wschodni od 10 do 20% stanu osobowego. Wzmocniono również zaciąg do wojska niezrzeszonych robotników i chłopów[5]. W rezultacie 1 maja 1919 r. Front Wschodni Armii Czerwonej liczył 143 tys. żołnierzy. Dowodzony przez Siergieja Kamieniewa[6], podzielony był na Północną Grupę Wojsk dowodzoną przez Wasilija Szorina oraz Południową Grupę Wojsk pod dowództwem Michaiła Frunzego[3]. Front Zachodni Armii Rosyjskiej liczył natomiast ok. 100 tys. żołnierzy w dwóch głównych związkach: Armii Zachodniej gen. Michaiła Chanżyna oraz Armii Syberyjskiej gen. Radoli Gajdy[3].
Przebieg kontrofensywy[edytuj | edytuj kod]
Kontrofensywa Frontu Wschodniego rozpoczęła się 28 kwietnia od uderzenia na Bugurusłan, które przeprowadzono siłami 5 Armii oraz Armii Turkiestańskiej, dowodzonych odpowiednio przez Michaiła Tuchaczewskiego i Gieorgija Zinowjewa, łącznie liczących 42 tys. żołnierzy[3], pod ogólnym dowództwem Frunzego, rewolucjonisty, który podczas tej operacji pierwszy raz dowodził regularnymi wojskami[7]. Bugurusłan został zajęty 30 kwietnia[7]. Następnie 25 i 26 dywizje strzeleckie pod dowództwem Awałowa, a następnie Wasilija Czapajewa i Gienricha Eiche przerwały front utrzymywany przez białą Armię Zachodnią i zmusiły gen. Chanżyna do odwrotu do Bugulmy, a następnie dalej na wschód - Bugulma została zajęta przez czerwonych 13 maja[3]. Sukces czerwonych mógł nastąpić jeszcze szybciej, gdyby nie fakt, iż dowodzący 25 dywizją strzelecką Awałow przeszedł na stronę białych i przekazał im dalsze plany Frunzego, który zamierzał całkowicie odciąć awangardę wojsk Chanżyna od reszty jego sił. Dzięki informacjom od Awałowa Chanżyn był w stanie we względnym porządku odejść z wojskami za Ik[7]. W trakcie tych działań nastąpiła zmiana na stanowisku dowódcy Frontu Wschodniego - Siergieja Kamieniewa zastąpił 5 maja Aleksandr Samojło[6]. Kamieniew został zwolniony przez głównodowodzącego Armii Czerwonej Jukumsa Vacietisa za niewykonanie rozkazu i ogólny brak dyscypliny[8].
Dwa dni później Armia Turkiestańska oraz część sił 1 Armii pod dowództwem Gai Gaja, łącznie 23 tys. żołnierzy, uderzyły na znacznie słabszy liczebnie korpus gen. Władimira Kappela (11 tys. żołnierzy) i rozbiły go. 17 maja zajęty został Belebej, a Armia Zachodnia musiała wycofać się na pozycje obronne na linii Biełej[3]. Ulegała przy tym postępującej dezintegracji[7]. Jej odejście i pościg Grupy Południowej do linii rzeki stworzyło zagrożenie dla Armii Syberyjskiej, która znajdowała się na linii Wiatki. 25 maja 5 Armia (część Grupy Południowej) oraz 2 i 3 Armia (wchodzące w skład Grupy Północnej), dowodzone odpowiednio przez Wasilija Szorina i Siergieja Mieżeninowa, rozpoczęły operację sarapulsko-wotkińską. Po początkowych sukcesach 3 Armia, przed którą postawiono zadanie zdobycia Permu[6], została skutecznie powstrzymana, a biali wkroczyli 2 czerwca do Głazowa, jednak działająca na południe od niej 2 Armia z powodzeniem kontynuowała działania ofensywne[3]. 2 czerwca zdobyła Sarapuł[9], zaś 7 czerwca - Iżewsk, stwarzając tym samym zagrożenie dla zgrupowania Armii Syberyjskiej znajdującego się w Głazowie i wymuszając na nim wycofanie się[3]. 13 czerwca 3 Armia odbiła Głazow[9], a następnie kontynuowała pościg za białymi w kierunku Permu[3], dokąd Armia Syberyjska dotarła dwa tygodnie później[9]. 29 maja głównodowodzącym Frontu Wschodniego został ponownie Kamieniew[6], przywrócony na stanowisko na wniosek komisarzy frontu osobiście przez Lenina[8].
Równocześnie z operacją sarapulsko-wotkińską prowadzona była operacja ufijska. W jej ramach 25 dywizja strzelecka pod dowództwem Wasilija Czapajewa sforsowała Biełą i śmiałym manewrem zajęła 9 czerwca Ufę[7][10].
Rezultaty[edytuj | edytuj kod]
Klęski poniesione przez Armię Rosyjską podczas kontrofensywy sprawiły, że do końca czerwca 1919 r. straciła ona wszystkie obszary zdobyte w toku ofensywy wojennej w marcu i kwietniu[9]. Na trwałe straciła ona inicjatywę w wojnie domowej na Uralu i Syberii, została zmuszona do dalszego wycofywania się na wschód[3]. Rada Rewolucyjno-Wojskowa Frontu Wschodniego (Siergiej Gusiew, Michaił Łaszewicz i Konstantin Jurieniow[6]), w przekonaniu, że zdobycie Uralu w bliskiej przyszłości jest możliwe, wystąpiła do dowództwa Armii Czerwonej o zgodę na dalsze działania ofensywne. Komisarz spraw wojskowych i morskich Lew Trocki oraz głównodowodzący Armii Czerwonej Jukums Vacietis byli początkowo przeciwni tym zamiarom, błędnie zakładając, że Kołczak dysponował jeszcze znacznymi rezerwami[9]. Trocki i Vacietis zamierzali umocnić się na linii Biełej i sprowadzić na front wschodni kolejne dodatkowe jednostki z frontu południowego[9]. Na plenum Komitetu Centralnego WKP (b) 15 czerwca i 3 lipca opowiedziano się jednak za realizacją planu zaproponowanego przez dowódców Frontu Wschodniego[9], stanowczo poparł go Lenin[11]. Czerwoni jeszcze w lipcu przeprowadzili udane operacje złatoustowską, permską oraz jekaterynburską[12].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Smele 1997 ↓, s. 313
- ↑ a b Smele 1997 ↓, s. 310
- ↑ a b c d e f g h i j Восточного фронта контрнаступление [online], hrono.ru [dostęp 2019-02-03].
- ↑ Smele 1997 ↓, s. 311
- ↑ a b Smele 1997 ↓, s. 315
- ↑ a b c d e Kontrnastuplenije Wostocznogo Fronta [w:] Grażdanskaja wojna i wojennaja intierwiencija w SSSR. Encikłopiedija, Sowietskaja Encikłopiedija, Moskwa 1983.
- ↑ a b c d e Smele 1997 ↓, s. 316
- ↑ a b Mawdsley 2010 ↓, s. 181
- ↑ a b c d e f g Smele 1997 ↓, s. 317
- ↑ Smele 2015 ↓, s. 114.
- ↑ Smele 2015 ↓, s. 115.
- ↑ Smele 1997 ↓, s. 318.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- E. Mawdsley, Wojna domowa w Rosji 1917–1920, Warszawa: Bellona, 2010, ISBN 978-83-11-11638-2.
- Jonathan D. Smele, Civil war in Siberia. The anti-Bolshevik government of Admiral Kolchak 1918-1920, Cambridge: Cambridge University Press, 1997, ISBN 978-0-521-57335-1.
- Jonathan D. Smele, The "Russian" Civil Wars 1916-1926. Ten Years That Shook the World, London: Hurst&Company, 2015, ISBN 978-1-84904-721-0.
- Kontrnastuplenije Wostocznogo Fronta [w:] Grażdanskaja wojna i wojennaja intierwiencija w SSSR. Encikłopiedija, Sowietskaja Encikłopiedija, Moskwa 1983.