Królestwo Węgier (1920–1946) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Królestwo Węgier
Magyar Királyság
1920–1946
Flaga
Herb Węgier
Flaga Herb
Dewiza: (łac.) Regnum Mariae Patrona Hungariae
(Królestwo Maryji, patronki Węgier)
Hymn:
Isten, áldd meg a magyart

(Boże, zbaw Węgrów)
Położenie Węgier
Język urzędowy

węgierski

Stolica

Budapeszt

Ustrój polityczny

autorytaryzm

Typ państwa

monarchia konstytucyjna

Głowa państwa

król brak

w imieniu JKM króla Węgier

regent adm. Miklós Horthy

Szef rządu

premier ks. Béla Varga

Powierzchnia
 • całkowita


172 149 (1941) km²

Liczba ludności (1941)
 • całkowita 
 • gęstość zaludnienia
 • narody i grupy etniczne


14 669 100
85 osób/km²
Węgrzy, Austriacy, Rumuni, Chorwaci, Żydzi, Serbowie, Słowacy, Romowie, Ukraińcy, Polacy

Waluta

1 pengő = 100 fillérów

Ogłoszenie monarchii

Węgierska Republika Ludowa
29 lutego 1920

Ustanowienie republiki

II Republika Węgierska
1 lutego 1946

Religia dominująca

katolicyzm

Mapa Węgier
Węgry w latach 1941-1944

Królestwo Węgier (węg. Magyar Királyság) – państwo istniejące na obszarze współczesnych Węgier i okresowo na przyłączanych do niego w wyniku stałej irredenty historycznych terytoriach, w latach 1920-1946. Choć oficjalnie w 1920 roku zostało restaurowane na Węgrzech Królestwo Świętego Stefana, to faktycznie zerwało ono ciągłość ze swoim poprzednikiem. Prawowity władca – Karol I Habsburg (na Węgrzech znany jako Karol IV) nie został dopuszczony do władzy, a w jego miejsce panował regent, były austro-węgierski admirał Miklós Horthy.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Miklós Horthy – Jego Najjaśniejsza Wysokość Regent Węgier

Po I wojnie światowej, po przerwie w latach 1918-1920 (Węgierska Republika Ludowa (16.XI.1918-21.III.1919), komunistyczna Węgierska Republika Rad (21.III.1919-1.VIII. 1919) i ponownie Węgierska Republika Ludowa (1.VIII.1919-29.II.1920)) Węgry 29 lutego 1920 znów stały się królestwem, jednak bez króla – nie dopuszczono na tron Karola Habsburga, państwem rządził jako regent adm. Miklós Horthy.

Podczas rządów Horthyego Węgry stały się pierwszą po wojnie prawicową dyktaturą w Europie. Rząd Horthyego, niesiony na fali silnych żądań narodowych, zamierzał dokonać rewizji traktatu z Trianon z 1920, chciano m.in. zwrotu części Czechosłowacji, Rumunii i Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców, gdzie zamieszkiwało łącznie ponad trzy miliony Węgrów. Zagrożone ekspansją komunizmu i okrążone przez wrogie kraje Królestwo Węgier znalazło się w trudnym położeniu. Sojusz z Niemcami, które zgodziły się na przyłączenie części ziem węgierskich utraconych wcześniej na rzecz Czechosłowacji i Rumunii, większości węgierskiej klasy politycznej wydał się jedynym rozwiązaniem.

W okresie rządów Horthyego na terenie Węgier działały obozy chorwackiej organizacji terrorystycznej ustaszy[1].

Po konferencji w Monachium (wrzesień 1938) Węgry bezskutecznie zabiegały u mocarstw zachodnich o przyznanie im południowej części Słowacji, która po traktacie z Trianon należała do Czechosłowacji i była w większości zamieszkiwana przez ludność węgierską. Po tym niepowodzeniu Horthy postanowił się zwrócić o pomoc do Niemiec. Hitler i Mussolini zgodzili się na rolę arbitrów w sporze węgiersko-czechosłowackim (pierwszy arbitraż wiedeński). Zgodnie z ich rozstrzygnięciem w listopadzie 1938 Węgry zaanektowały sporne terytorium południowej Słowacji i południowej Rusi Zakarpackiej. Po rozpadzie Czecho-Słowacji w marcu 1939 Węgry, podejmując działania zbrojne przeciw Karpato-Ukrainie, zlikwidowały po walkach z oddziałami Siczy Karpackiej jej państwowość i uzyskały w ten sposób wspólną granicę z Polską wzdłuż pasma Karpat Wschodnich. Na przełomie marca i kwietnia 1939, w wyniku „małej wojny” przeciwko nowo proklamowanemu Państwu Słowackiemu, doszło do kolejnego rozszerzenia terytorium Węgier.

II wojna światowa[edytuj | edytuj kod]

We wrześniu 1939 Horthy odmówił przepuszczenia Wehrmachtu przez terytorium Węgier przeciwko Polsce, czego domagali się Niemcy, i nakazał zaminowanie tuneli kolejowych i ich wysadzenie w przypadku próby przedarcia się Niemców siłą. W sierpniu 1940 Węgry otrzymały w wyniku drugiego arbitrażu wiedeńskiego północną część rumuńskiego Siedmiogrodu; w zamian Węgry musiały przystąpić do Paktu Trzech – sojuszu Niemiec i Włoch (trzecim członkiem paktu była Japonia), które po klęsce Francji w czerwcu 1940 zdominowały cały kontynent europejski.

Od 17 września 1939 rząd węgierski, przychylnie nastawiony do Polski, udzielał schronienia polskim uchodźcom[2]. Mimo protestów Berlina Węgry przyjęły około 150 tysięcy polskich uchodźców. Mimo nacisków niemieckich rząd do końca listopada 1940 zezwalał na oficjalne funkcjonowanie poselstwa polskiego w Budapeszcie i przyjmował posła polskiego Leona Orłowskiego. Z Węgier do Francji, przy czynnym udziale polskiego poselstwa i potajemnej aprobacie władz węgierskich, ewakuowano do maja 1940 około 35 tysięcy żołnierzy Wojska Polskiego, oficjalnie internowanych we wrześniu 1939. W Budapeszcie działała do 19 marca 1944 – do czasu niemieckiej wojskowej okupacji Węgier – główna ekspozytura wywiadu polskiego w Europie Środkowej, prowadząca łączność kurierską z okupowanym krajem, polskie szkoły i instytucje kulturalne. Było to tolerowane przez władze węgierskie, pomimo formalnego sojuszu Węgier z III Rzeszą.[potrzebny przypis]

W kwietniu 1941 Węgry po raz pierwszy zaangażowały się militarnie po stronie Osi przeciw Jugosławii, przepuszczając przez swoje terytorium wojska niemieckie, a następnie także wkraczając do tego kraju i anektując jego części. Oznaczało to nieunikniony konflikt z Wielką Brytanią. Świadomy dalekosiężnych konsekwencji rezygnacji z niezaangażowania w wojnę (nonbelligeranza), premier Węgier Pál Teleki popełnił samobójstwo[2].

W czerwcu 1941 Węgry zaangażowały się w wojnę z ZSRR po stronie Niemiec, wysyłając na front kilkudywizyjną 2. Armię (która została prawie całkowicie rozbita nad Donem w styczniu–lutym 1943). W konsekwencji Wielka Brytania jesienią 1941 pod naciskiem Józefa Stalina wypowiedziała wojnę Węgrom. Po klęsce 2. Armii węgierskiej pod Woroneżem Horthy zrozumiał, jakim błędem był sojusz z Niemcami.

19 marca 1944 na Węgry wkroczyły wojska III Rzeszy, zaś 15 października 1944 odsunięto od władzy regenta Horthyego. Formalną władzę w kraju objęli wówczas strzałokrzyżowcy, 17 października premier Ferenc Szálasi ogłoszony został Przywódcą Narodu, przyjęto też nową oficjalną nazwę kraju: Państwo Węgierskie (Magyar Állam).

W dniu 1 lutego 1946 r. Królestwo Węgier zostało formalnie proklamowane Republiką Węgierską

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Ustaški pokret, 1929–1941: pregled njegove poviesti by Miron Krešimir Begić, Naklada Smotre „Ustaša” (s. 212), 1986
  2. a b Pal Teleki – premier Węgier, „bratanek” Polaków, Polskie Radio, 19.07.2015 [dostęp: 10.12.2015]

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • M. Patelski, Admirał Miklós Horthy de Nagybánya – kawaler Orderu Wojennego Marii Teresy, w: Przyjaźń z tysiącletnim rodowodem. Szkice z dziejów relacji polsko-węgierskich pod red. Patrycji Jakóbczyk-Adamczyk i Dariusza Roguta, Związek Strzelecki „Strzelec” Organizacja Społeczno-Wychowawcza Jednostka Strzelecka nr 1001 im. Gen. dyw. Janusza Głuchowskiego w Bełchatowie: Bełchatów 2009
  • Jarosłw Giziński, Węgierski spór o Miklosa Horthy'ego, „Rzeczpospolita”, 2-3 czerwca 2012