Kryspina Stelmowska – Wikipedia, wolna encyklopedia

Kryspina Stelmowska z Siemielińskich (ur. 25 października 1822 w Warszawie; zm. 21 lipca 1869 tamże) – działaczka patriotyczna i kobieca.

Córka urzędnika Józefata Siewielińskiego (1787-1854) i Eufrozyny z Kamińskich (zm. 1843)[1]. Wcześnie osierocona przez matkę, mieszkała z ojcem, macochą i młodszą siostrą Urszulą w Warszawie[1]. Członkini grupy Entuzjastek, skupionej wokół Narcyzy Żmichowskiej[2] oraz konspiracyjnej Organizacji kierowanej przez Edwarda Domaszewskiego a następnie Henryka Krajewskiego[3]. Wraz z siostrą organizowała w swym mieszkaniu spotkania Entuzjastek[1]. Była także kolporterką nielegalnej patriotycznej literatury, m.in. wydawnictw emigracyjnych takich jak "Psalmy przyszłości” Zygmunta Krasińskiego, „Wieczory pod lipą” Lucjana Siemieńskiego. utwory Adama Mickiewicza, „Słowa wieszcze” F. Lammenais’ego i „Demokratę Polskiego” wśród pracowników Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej i kleryków warszawskiej Akademii Duchownej[1]. Od początku 1849 w swoim mieszkaniu organizowała wykłady dla kobiet z historii powszechnej prowadzone przez Wojciecha Grochowskiego[4]. Organizatorka wraz Wincentą Zabłocką, Kazimierą Ziemięcką i Emilią Gosselin pomocy dla uwięzionych i zesłanych oraz ich rodzin[5]. W r. 1849, po aresztowaniu «entuzjastek» (m.in. Żmichowskiej i Pauliny Zbyszewskiej), Kryspina udała się do Lublina, gdzie były one więzione, aby na miejscu zorganizować dla nich pomoc i opiekę[1]. Aresztowana w 1850 w związku z tzw. spiskiem rzemieślników. Po zwolnieniu w maju 1851 pozostawała przez kilka lat pod nadzorem policyjnym[6].

W 1855 poślubiła Zygmunta Stelmowskiego (zm. po 1874), urzędnika Najwyższej Izby Obrachunkowej Królestwa Polskiego[7]. Jej dom stał się miejscem gdzie przyjeżdżały z Wielkopolski Bibianna Moraczewska i Tekla Dobrzyńska, a także przez pewien czas mieszkała Narcyza Żmichowska. Dawała też schronie wracającym z zesłania po 1856 działaczom patriotycznym, w tym wielu księżom[1]. Pomogła w tym czasie Julii Baranowskiej w założeniu pensji żeńskiej przy ul. Miodowej w Warszawie. Była też autorką artykułów do prasy warszawskiej, m.in. do czasopisma „Księga Świata” redagowanego m.in. przez Hipolita Skimborowicza. Ciężko chora na serce zmarła w Warszawie. Pochowana na cmentarzu Powązkowskim.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f Wiktoria Śliwowska, Stelmowska z Siewielińskich Kryspina (zm. 1869), Polski Słownik Biograficzny, t. 43, s.369-370
  2. ↑ Mieczysława Romankówna: Sprawa Entuzjastek. T. nr 48, z. 2. Pamiętnik Literacki, 1957, s. 516-537. wersja elektroniczna
  3. ↑ Anna Minkowska, Organizacja spiskowa 1848 roku w Królestwie Polskim, Warszawa 1923
  4. ↑ Wiktoria Śliwowska, Polskie drogi do emancypacji (o udziale kobiet w ruchu niepodległościowym w okresie międzypowstaniowym 1833-1856), [w:] Losy Polaków. Studia ofiarowane Stefanowi Kieniewiczowi w osiemdziesiątą rocznicę Jego urodzin, Warszawa 1987, s. 210-247
  5. ↑ Wspomnienia Wandy z Wolskich Umińskiej (1841-1926), opracowanie, komentarz i przypisy Lidia Michalska-Bracha i Emil Noiński, Warszawa 2020, s. 273
  6. ↑ Władimir A. Djakow, Adam Gałkowski, Wiktoria Śliwowska, Władimir M. Zajcew, Uczestnicy ruchów wolnościowych w latach 1832-1855 (Królestwo Polskie). Przewodnik biograficzny, Wrocław 1990, s. 417
  7. ↑ Mieli jednego syna Józefata (1856-1871), uczącego się w Monachium, zamordowanego tam przez nieznanych sprawców.

Literatura[edytuj | edytuj kod]

Wiktoria Śliwowska, Stelmowska z Siewielińskich Kryspina (zm. 1869), Polski Słownik Biograficzny, t. 43, s.369-370

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kryspina_Stelmowska&oldid=67427125”