Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny – Wikipedia, wolna encyklopedia

Nagroda Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny (szw. Nobelpriset i fysiologi eller medicin) – nagroda przyznawana corocznie przez Instytut Karolinska za wyjątkowe osiągnięcia naukowe z różnych dziedzin fizjologii lub medycyny.

Jest jedną z pięciu Nagród Nobla ustanowionych w testamencie przez Alfreda Nobla (zm. 1896)[1]. Jak zapisał on w swoim testamencie, nadzór nad nagrodą sprawuje Fundacja Noblowska, a przyznawana jest ona przez zgromadzenie wybierane przez Instytut Karolinska[2]. Nazywana potocznie „Nagrodą Nobla z medycyny”, w rzeczywistości była precyzyjnie opisana przez Nobla w jego testamencie jako nagroda z fizjologii lub medycyny. Z tego powodu może być przyznana w każdej ze szczegółowych dziedzin obu tych nauk. Pierwszym laureatem nagrody był Emil Adolf von Behring w 1901 r.

Nominacja i selekcja kandydatów[edytuj | edytuj kod]

Obecnie Nagroda Nobla może być przyznana za dwie różne prace, ale w sumie liczba nagrodzonych osób nie może przekroczyć trzech. Do 1968 roku regulamin zezwalał na przyznanie nagrody większej liczbie osób, ale nigdy nie zdarzyło się to w praktyce[3].

Laureaci nagrody są wybierani przez Zgromadzenie Noblowskie Instytutu Karolinska, w skład którego wchodzi 50 profesorów tej instytucji. Ciałem wykonawczym Zgromadzenia jest Komitet Noblowski, który składa się z pięciu członków wybranych przez Zgromadzenie. Nominacja i selekcja kandydatów zaczyna się, we wrześniu roku poprzedzającego nadanie nagrody, przez wysłanie przez Komitet zaproszeń do nominacji do około 3000 profesorów z różnych światowych instytucji naukowych, poprzednich laureatów nagrody i członków Zgromadzenia. Nikt nie może nominować siebie samego. Z końcem stycznia następnego roku upływa termin nominacji, a w lutym Komitet zawęża liczbę nominowanych. Następnie od marca do maja zasięga się opinii wybranych ekspertów, by we wrześniu przedstawić Zgromadzeniu pisemny raport z rekomendowanymi kandydatami. Rekomendacje dyskutuje się na dwóch kolejnych zebraniach Zgromadzenia, które w październiku wybiera ostatecznych laureatów drogą głosowania większościowego. W tym samym miesiącu ogłasza się nazwiska laureatów. Nazwiska nominowanych, jak i nominujących, a także opinie i przebieg wyborów pozostają utajnione (klauzula tajności dotyczy zarówno kontaktów publicznych, jak i prywatnych) przez następne 50 lat[4].

Nagroda[edytuj | edytuj kod]

Każdy laureat otrzymuje medal, dyplom i nagrodę pieniężną, której wysokość jest różna w różnych latach[5]. W 1901 roku von Behring otrzymał 150 782 korony szwedzkie (SEK)[6]. W 2023 przyznano nagrodę w wysokości 11 000 000 SEK[7]. Nagroda jest uroczyście wręczana 10 grudnia w Sztokholmie, w rocznicę śmierci Nobla[4].

W 1939 roku jeden z laureatów, Niemiec Gerhard Domagk, nie dostał pozwolenia od swojego rządu na odebranie nagrody. Medal i dyplom, ale nie nagrodę pieniężną, otrzymał w późniejszych latach[8].

Laureaci[edytuj | edytuj kod]

Do 2023 roku 229 osobom przyznano 114 Nagród Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny. Nagrody nie przyznano w dziewięciu latach: 1915–1918, 1921, 1925, 1940–1942. Do 2023 roku nagrodę dostało trzynaście kobiet. Najmłodszym laureatem nagrody był nagrodzony w wieku 32 lat Frederick Banting (w roku 1923), a najstarszym, mający 87 lat Peyton Rous (w roku 1966). W 1947 roku nagrodę wspólnie otrzymało małżeństwo Gerty i Carl Cori, a w 2014 roku May-Britt i Edvard Moser[9].

Chronologiczna lista laureatów
Rok Laureat Kraj rezydencji/narodowość Uzasadnienie[a]
1901 Emil Adolf von Behring  Cesarstwo Niemieckie „za pracę nad terapią surowicą, w szczególności jej stosowania w leczeniu błonicy, która otworzyła nową drogę w dziedzinie nauk medycznych, dając do rąk lekarza zwycięską broń przeciwko chorobie i śmierci”[10]
1902 Ronald Ross  Wielka Brytania „za pracę nad malarią, którymi pokazał, jak dostaje się ona do organizmu i tym samym stworzył podstawy dla badań tej choroby i metod jej zwalczania”[11]
1903 Niels Ryberg Finsen  Dania „[za] wkład w leczenie chorób, szczególnie gruźlicy skórnej, skoncentrowanymi promieniami świetlnymi, czym otworzył nową drogę dla nauk medycznych”[12]
1904 Iwan Pawłow[13]  Imperium Rosyjskie „w uznaniu pracy nad fizjologią układu trawiennego, przez co zmieniła i powiększyła się wiedza na temat życiowych aspektów tego tematu”[14]
1905 Robert Koch  Cesarstwo Niemieckie „za badania i odkrycia dotyczące gruźlicy”[15]
1906 Camillo Golgi  Włochy „w uznaniu za pracę nad strukturą układu nerwowego”[16]
Santiago Ramón y Cajal  Hiszpania
1907 Charles Laveran  Francja „w uznaniu prac nad rolą pierwotniaków w powodowaniu chorób”[17]
1908 Ilja Miecznikow[18]  Imperium Rosyjskie „w uznaniu pracy nad odpornością”[19]
Paul Ehrlich  Cesarstwo Niemieckie
1909 Emil Theodor Kocher  Szwajcaria „za pracę nad fizjologią, patologią i chirurgią tarczycy”[20]
1910 Albrecht Kossel  Cesarstwo Niemieckie „w uznaniu wkładu w naszą wiedzę na temat chemii komórki poczynionego w jego pracy nad białkami, włączając w to substancje nukleinowe”[21]
1911 Allvar Gullstrand  Szwecja „za pracę nad dioptryką oka”[22]
1912 Alexis Carrel  Francja „[za] pracę nad techniką szwu naczyń i transplantacją naczyń krwionośnych i organów”[23]
1913 Charles Richet  Francja „[za] pracę nad anafilaksją”[24]
1914 Robert Bárány  Austro-Węgry „za pracę nad fizjologią i patologią układu przedsionkowego”[25]
1915 nagrody nie przyznano
1916 nagrody nie przyznano
1917 nagrody nie przyznano
1918 nagrody nie przyznano
1919 Jules Bordet  Belgia „za odkrycia związane z odpornością”[26]
1920 Schack August Steenberg Krogh  Dania „za odkrycie mięśniowego mechanizmu regulacyjnego kapilar”[27]
1921 nagrody nie przyznano
1922 Archibald Vivian Hill  Wielka Brytania „za odkrycia związane z wytwarzaniem ciepła w mięśniach”[28]
Otto Fritz Meyerhof  Niemcy „za odkrycie ścisłego związku pomiędzy zużyciem tlenu, a metabolizmem kwasu mlekowego w mięśniu”[28]
1923 Frederick Grant Banting  Kanada „za odkrycie insuliny”[29]
John James Richard Macleod  Kanada
1924 Willem Einthoven  Holandia „za odkrycie zasady elektrokardiogramu”[30]
1925 nagrody nie przyznano
1926 Johannes Andreas Grib Fibiger  Dania „za odkrycie Spiroptera carcinoma”[31]
1927 Julius Wagner-Jauregg  Republika Austriacka „za odkrycie terapeutycznego znaczenia inokulacji malarii w leczeniu porażenia postępującego”[32]
1928 Charles Jules Henri Nicolle  Francja „za pracę nad tyfusem”[33]
1929 Christiaan Eijkman  Holandia „za odkrycie witaminy hamującej zapalenie nerwów”[34]
Frederick Gowland Hopkins  Wielka Brytania „za odkrycie witamin stymulujących wzrost”[34]
1930 Karl Landsteiner  Republika Austriacka „za odkrycie ludzkich grup krwi”[35]
1931 Otto Heinrich Warburg  Niemcy „za odkrycie natury i zasady działania enzymu oddechowego”[36]
1932 Charles Scott Sherrington  Wielka Brytania „za odkrycia dotyczące funkcji neuronów”[37]
Edgar Douglas Adrian  Wielka Brytania
1933 Thomas Hunt Morgan  Stany Zjednoczone „za odkrycia dotyczące roli chromosomu w dziedziczeniu”[38]
1934 George Hoyt Whipple  Stany Zjednoczone „za odkrycia związane z leczeniem wątroby w przypadkach anemii”[39]
George Richards Minot  Stany Zjednoczone
William Parry Murphy  Stany Zjednoczone
1935 Hans Spemann  Niemcy „za odkrycie efektu organizatora podczas rozwoju zarodkowego”[40]
1936 Henry Hallett Dale  Wielka Brytania „za odkrycie dotyczące chemicznego przekazywania impulsów nerwowych”[41]
Otto Loewi  Austria
1937 Albert Szent-Györgyi[42]  Węgry „za odkrycia dotyczące biologicznych procesów spalania, ze szczególnym uwzględnieniem witaminy C i przemian fumaranu”[43]
1938 Corneille Jean François Heymans  Belgia „za odkrycie funkcji pełnionej przez zatokę szyjną i kłębek szyjny w regulacji oddychania”[44]
1939 Gerhard Domagk  Niemcy „za odkrycie antybakteryjnych właściwości prontosilu”[45]
1940 nagrody nie przyznano
1941 nagrody nie przyznano
1942 nagrody nie przyznano
1943 Carl Peter Henrik Dam  Dania „za odkrycie witaminy K”[46]
Edward Adelbert Doisy  Stany Zjednoczone „za odkrycie chemicznej natury witaminy K”[46]
1944 Joseph Erlanger  Stany Zjednoczone „za odkrycia związane z wysoce zróżnicowanymi funkcjami pojedynczych włókien nerwowych”[47]
Herbert Spencer Gasser  Stany Zjednoczone
1945 Alexander Fleming  Wielka Brytania „za odkrycie penicyliny i jej leczniczego działania w różnych chorobach zakaźnych”[48]
Ernst Boris Chain  Wielka Brytania
Howard Walter Florey  Australia
1946 Hermann Joseph Muller  Stany Zjednoczone „za odkrycie indukcji mutacji za pomocą napromieniowywania promieniami X”[49]
1947 Carl Ferdinand Cori  Stany Zjednoczone „za odkrycie przebiegu katalitycznej przemiany glikogenu”[50]
Gerty Cori[51]  Stany Zjednoczone
Bernardo Alberto Houssay  Argentyna „za odkrycie roli odgrywanej przez hormon przedniego płata przysadki w metabolizmie węglowodanów”[50]
1948 Paul Müller  Szwajcaria „za odkrycie wysokiej skuteczności DDT, jako kontaktowego środka trującego przeciwko wielu stawonogom”[52]
1949 Walter Rudolf Hess  Szwajcaria „za odkrycie funkcjonalnej organizacji śródmózgowia, jako ośrodka koordynującego aktywność organów wewnętrznych”[53]
Egas Moniz  Portugalia „za odkrycie terapeutycznej wartości lobotomii w pewnych psychozach”[53]
1950 Philip Showalter Hench  Stany Zjednoczone „za odkrycia dotyczące hormonów kory nadnerczy, ich struktury i działania biologicznego”[54]
Edward Calvin Kendall  Stany Zjednoczone
Tadeusz Reichstein  Szwajcaria
 Polska
1951 Max Theiler  Południowa Afryka „za odkrycia związane z żółtą gorączką i jej zwalczaniem”[55]
1952 Selman Abraham Waksman  Stany Zjednoczone „za odkrycie streptomycyny, pierwszego antybiotyku skutecznego w zwalczaniu gruźlicy”[56]
1953 Hans Adolf Krebs  Wielka Brytania „za odkrycie cyklu kwasu cytrynowego”[57]
Fritz Albert Lipmann  Stany Zjednoczone „za odkrycie koenzymu A i jego pośredniczącej roli w metabolizmie”[57]
1954 John Franklin Enders  Stany Zjednoczone „za odkrycie zdolności wirusa polio do wzrostu w kulturach różnego rodzaju tkanek”[58]
Frederick Chapman Robbins  Stany Zjednoczone
Thomas Huckle Weller  Stany Zjednoczone
1955 Axel Hugo Theodor Theorell  Szwecja „za odkrycia dotyczące natury i działania enzymów oksydacyjnych”[59]
1956 André Frédéric Cournand  Stany Zjednoczone „za odkrycia dotyczące cewnikowania serca i patologicznych zmian w układzie krążenia”[60]
Werner Forssmann  Niemcy Zachodnie
Dickinson W. Richards  Stany Zjednoczone
1957 Daniel Bovet  Włochy „za odkrycia dotyczące syntetycznych związków, które hamują działanie pewnych substancji w organizmie i szczególnie do ich działania na system krwionośny i mięśnie szkieletowe”[61]
1958 George Wells Beadle  Stany Zjednoczone „za odkrycie, że geny działają poprzez regulowanie określonych wydarzeń chemicznych”[62]
Edward Lawrie Tatum  Stany Zjednoczone
Joshua Lederberg  Stany Zjednoczone „za odkrycia dotyczące rekombinacji genetycznej i organizacji materiału genetycznego bakterii”[62]
1959 Arthur Kornberg  Stany Zjednoczone „za odkrycie mechanizmów biologicznej syntezy kwasów rybonukleinowych i kwasów deoksyrybonukleinowych”[63]
Severo Ochoa  Stany Zjednoczone
 Hiszpania
1960 Frank Macfarlane Burnet  Australia „za odkrycie nabytej tolerancji immunologicznej”[64]
Peter Brian Medawar  Wielka Brytania
1961 Georg von Békésy  Stany Zjednoczone „za odkrycie fizycznego mechanizmu stymulacji wewnątrz ślimaka”[65]
1962 Francis Harry Compton Crick  Wielka Brytania „za odkrycie dotyczące struktury molekularnej kwasów nukleinowych i jej znaczenia w przekazywaniu informacji w substancjach ożywionych”[66]
James Dewey Watson  Stany Zjednoczone
Maurice Hugh Frederick Wilkins  Wielka Brytania
 Nowa Zelandia
1963 John Carew Eccles  Australia „za odkrycia dotyczące mechanizmów jonowych zaangażowanych w pobudzanie i inhibicję peryferyjnych i centralnych części błony komórkowej nerwów”[67]
Alan Lloyd Hodgkin  Wielka Brytania
Andrew Fielding Huxley  Wielka Brytania
1964 Konrad Bloch  Stany Zjednoczone „za odkrycia dotyczące mechanizmu i regulacji metabolizmu cholesterolu i kwasów tłuszczowych”[68]
Feodor Lynen  Niemcy Zachodnie
1965 François Jacob  Francja „za odkrycia dotyczące genetycznej kontroli enzymów i syntezy wirusów”[69]
André Lwoff  Francja
Jacques Monod  Francja
1966 Peyton Rous  Stany Zjednoczone „za odkrycie wirusów indukujących powstawanie guzów”[70]
Charles Brenton Huggins  Stany Zjednoczone „za odkrycia dotyczące leczenia hormonalnego raka prostaty”[70]
1967 Ragnar Granit  Szwecja
 Finlandia 		„za odkrycia dotyczące podstawowych fizjologicznych i chemicznych procesów widzenia w oku”[71]
Haldan Keffer Hartline  Stany Zjednoczone
George Wald  Stany Zjednoczone
1968 Robert W. Holley  Stany Zjednoczone „za interpretację kodu genetycznego i jego funkcji w syntezie białka”[72]
Har Gobind Khorana  Stany Zjednoczone
Marshall W. Nirenberg  Stany Zjednoczone
1969 Max Delbrück  Stany Zjednoczone „za odkrycia dotyczące mechanizmów replikacji i struktury genetycznej wirusów”[73]
Alfred D. Hershey  Stany Zjednoczone
Salvador E. Luria  Stany Zjednoczone
1970 Julius Axelrod  Stany Zjednoczone „za odkrycia dotyczące humoralnych transmiterów w zakończeniach nerwowych i mechanizmu ich przechowywania, uwalniania i inaktywacji”[74]
Ulf von Euler  Szwecja
Bernard Katz  Wielka Brytania
1971 Earl W. Sutherland Jr.  Stany Zjednoczone „za odkrycia dotyczące mechanizmu działania hormonów”[75]
1972 Gerald M. Edelman  Stany Zjednoczone „za odkrycia dotyczące chemicznej struktury przeciwciał”[76]
Rodney R. Porter  Wielka Brytania
1973 Karl von Frisch  Niemcy Zachodnie „za odkrycia dotyczące organizacji i wywoływania jednostkowych i społecznych wzorców zachowań”[77]
Konrad Lorenz  Austria
Nikolaas Tinbergen  Wielka Brytania
1974 Albert Claude  Belgia „za odkrycia dotyczące strukturalnej i funkcjonalnej organizacji komórki”[78]
Christian de Duve  Belgia
George E. Palade  Stany Zjednoczone
1975 David Baltimore  Stany Zjednoczone „za odkrycia dotyczące interakcji pomiędzy wirusami indukującymi powstawanie guzów a genetycznym materiałem komórki”[79]
Renato Dulbecco  Stany Zjednoczone
Howard Martin Temin  Stany Zjednoczone
1976 Baruch S. Blumberg  Stany Zjednoczone „za odkrycia dotyczące nowych mechanizmów tworzenia i rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych”[80]
D. Carleton Gajdusek  Stany Zjednoczone
1977 Roger Guillemin  Stany Zjednoczone „za odkrycia dotyczące produkcji hormonów peptydowych w mózgu”[81]
Andrew Schally Polska
 Stany Zjednoczone
Rosalyn Yalow  Stany Zjednoczone „za rozwinięcie radioimmunologicznej metody oznaczania hormonów peptydowych”[81]
1978 Werner Arber  Szwajcaria „za odkrycie enzymów restrykcyjnych i ich zastosowania w genetyce molekularnej”[82]
Daniel Nathans  Stany Zjednoczone
Hamilton O. Smith  Stany Zjednoczone
1979 Allan M. Cormack  Stany Zjednoczone „za rozwój tomografii komputerowej”[83]
Godfrey N. Hounsfield  Wielka Brytania
1980 Baruj Benacerraf  Stany Zjednoczone „za odkrycia dotyczące determinowanych genetycznie struktur na powierzchni komórek, które regulują odpowiedzi immunologiczne”[84]
Jean Dausset  Francja
George D. Snell  Stany Zjednoczone
1981 Roger W. Sperry  Stany Zjednoczone „za odkrycia dotyczące funkcjonalnej specjalizacji półkul mózgowych”[85]
David H. Hubel  Stany Zjednoczone „za odkrycia dotyczące przekazywania informacji w układzie wzrokowym”[85]
Torsten N. Wiesel  Szwecja
1982 Sune K. Bergström  Szwecja „za odkrycie dotyczące prostanglandyn i spokrewnionych z nimi związków aktywnych biologicznie”[86]
Bengt I. Samuelsson  Szwecja
John R. Vane  Wielka Brytania
1983 Barbara McClintock  Stany Zjednoczone „za odkrycie ruchomych elementów genetycznych”[87]
1984 Niels K. Jerne  Dania „za teorie dotyczące specyficzności w rozwoju i kontroli układu immunologicznego i odkrycia zasad produkcji przeciwciał monoklonalnych”[88]
Georges Köhler  Niemcy Zachodnie
César Milstein  Wielka Brytania
 Argentyna
1985 Michael S. Brown  Stany Zjednoczone „za odkrycia dotyczące regulacji metabolizmu cholesterolu”[89]
Joseph L. Goldstein  Stany Zjednoczone
1986 Stanley Cohen  Stany Zjednoczone „za odkrycia czynników wzrostu”[90]
Rita Levi-Montalcini  Włochy
 Stany Zjednoczone
1987 Susumu Tonegawa  Japonia „za odkrycie genetycznego podłoża generacji różnorodności przeciwciał”[91]
1988 James W. Black  Wielka Brytania „za odkrycie ważnych zasad leczenia farmakologicznego”[92]
Gertrude B. Elion  Stany Zjednoczone
George H. Hitchings  Stany Zjednoczone
1989 J. Michael Bishop  Stany Zjednoczone „za odkrycie komórkowego pochodzenia retrowirusowych onkogenów”[93]
Harold E. Varmus  Stany Zjednoczone
1990 Joseph E. Murray  Stany Zjednoczone „za odkrycia dotyczące transplantacji narządów i komórek w leczeniu ludzkich chorób”[94]
E. Donnall Thomas  Stany Zjednoczone
1991 Erwin Neher  Niemcy „za odkrycia dotyczące funkcji pojedynczych kanałów jonowych w komórkach”[95]
Bert Sakmann  Niemcy
1992 Edmond H. Fischer  Stany Zjednoczone
 Szwajcaria 		„za odkrycia dotyczące fosforylacji białek, jako biologicznego mechanizmu regulatorowego”[96]
Edwin G. Krebs  Stany Zjednoczone
1993 Richard J. Roberts  Wielka Brytania „za odkrycie genów nieciągłych”[97]
Phillip A. Sharp  Stany Zjednoczone
1994 Alfred G. Gilman  Stany Zjednoczone „za odkrycie białek G i roli tych białek w przekazywaniu sygnału w komórkach”[98]
Martin Rodbell  Stany Zjednoczone
1995 Edward B. Lewis  Stany Zjednoczone „za odkrycia dotyczące kontroli genetycznej wczesnego rozwoju zarodkowego”[99]
Christiane Nüsslein-Volhard  Niemcy
Eric F. Wieschaus  Stany Zjednoczone
1996 Peter C. Doherty  Australia „za odkrycia dotyczące specyficzności komórkowej odporności immunologicznej”[100]
Rolf M. Zinkernagel  Szwajcaria
1997 Stanley B. Prusiner  Stany Zjednoczone „za odkrycie prionów – nowego biologicznego podłoża infekcji”[101]
1998 Robert F. Furchgott  Stany Zjednoczone „za odkrycia dotyczące tlenku azotu, jako cząsteczki sygnałowej w układzie krwionośnym”[102]
Louis J. Ignarro  Stany Zjednoczone
Ferid Murad  Stany Zjednoczone
1999 Günter Blobel  Stany Zjednoczone „za odkrycie, że białka są wyposażone w sekwencje sygnalne, które zawiadują ich transportem i lokalizacją komórkową”[103]
2000 Arvid Carlsson  Szwecja „za odkrycia dotyczące przekazywania sygnału w układzie nerwowym”[104]
Paul Greengard  Stany Zjednoczone
Eric R. Kandel  Stany Zjednoczone
2001 Leland H. Hartwell  Stany Zjednoczone „za odkrycia kluczowych regulatorów cyklu komórkowego”[105]
Tim Hunt  Wielka Brytania
Paul M. Nurse  Wielka Brytania
2002 Sydney Brenner  Wielka Brytania „za odkrycia dotyczące genetycznej regulacji rozwoju organów i programowanej śmierci komórki”[106]
Howard Robert Horvitz  Stany Zjednoczone
John E. Sulston  Wielka Brytania
2003 Paul Lauterbur  Stany Zjednoczone „za odkrycia dotyczące obrazowania rezonansu magnetycznego”[107]
Peter Mansfield  Wielka Brytania
2004 Richard Axel  Stany Zjednoczone „za odkrycia związane z receptorami węchowymi i organizacją układu węchowego”[108]
Linda B. Buck  Stany Zjednoczone
2005 Barry J. Marshall  Australia „za odkrycie bakterii Helicobacter pylori i jej roli w zapaleniu błony śluzowej żołądka i chorobie wrzodowej”[109]
J. Robin Warren  Australia
2006 Andrew Z. Fire  Stany Zjednoczone „za odkrycie interferencji RNA – wyciszania genów przez dwuniciowe RNA”[110]
Craig C. Mello  Stany Zjednoczone
2007 Mario R. Capecchi  Stany Zjednoczone „za odkrycia zasad rządzących wprowadzaniem specyficznych modyfikacji genowych w myszach z użyciem embrionalnych komórek macierzystych”[111]
Martin J. Evans  Wielka Brytania
Oliver Smithies  Stany Zjednoczone
2008 Harald zur Hausen  Niemcy „za odkrycie, że wirus brodawczaka ludzkiego powoduje raka szyjki macicy”[112]
Françoise Barré-Sinoussi  Francja „za odkrycie ludzkiego wirusa niedoboru odporności”[112]
Luc Montagnier  Francja
2009 Elizabeth Blackburn  Stany Zjednoczone
 Australia[b] 		„za odkrycie, jak chromosomy są chronione przez telomery i telomerazę”[113]
Carol Greider  Stany Zjednoczone
Jack Szostak  Stany Zjednoczone
 Wielka Brytania
2010 Robert Edwards  Wielka Brytania „za opracowanie metody zapłodnienia in vitro”[114]
2011 Ralph Steinman  Kanada „za odkrycie komórki dendrytycznej i jej roli w odporności nabytej”[115]
Bruce Beutler  Stany Zjednoczone „za odkrycia dotyczące aktywacji odporności wrodzonej”[115]
Jules Hoffmann  Luksemburg
2012 John Gurdon  Wielka Brytania „za odkrycie, że dorosłe komórki można przeprogramować tak, by stały się one komórkami pluripotentnymi”[116]
Shin’ya Yamanaka  Japonia
2013 James Rothman  Stany Zjednoczone „za odkrycia dotyczące maszynerii regulującej transport pęcherzykowy – główny system transportowy w naszych komórkach”[117]
Randy Schekman  Stany Zjednoczone
Thomas Südhof  Niemcy
2014 John O’Keefe  Stany Zjednoczone
 Wielka Brytania 		„za odkrycia dotyczące komórek mózgowych odpowiadających za system orientacji w przestrzeni”[118]
May-Britt Moser  Norwegia
Edvard Moser  Norwegia
2015 Tu Youyou  Chiny „za odkrycia dotyczące nowej terapii malarii”[119]
William C. Campbell  Irlandia „za odkrycia dotyczące nowej terapii infekcji spowodowanych przez pasożytnicze nicienie”[112]
Satoshi Ōmura  Japonia
2016 Yoshinori Ōsumi  Japonia „za odkrycia mechanizmów autofagii”[120]
2017 Jeffrey C. Hall  Stany Zjednoczone „za odkrycia mechanizmów molekularnych kontrolujących rytm dobowy”[121]
Michael Rosbash  Stany Zjednoczone
Michael W. Young  Stany Zjednoczone
2018 James P. Allison  Stany Zjednoczone „za odkrycie terapii przeciwnowotworowej poprzez hamowanie negatywnej regulacji immunologicznej”[122]
Tasuku Honjo  Japonia
2019 William Kaelin Jr.  Stany Zjednoczone „za odkrycie jak komórki wyczuwają i dostosowują się do dostępności tlenu”[123]
Peter Ratcliffe  Wielka Brytania
Gregg L. Semenza  Stany Zjednoczone
2020 Harvey Alter  Stany Zjednoczone „za odkrycie wirusa zapalenia wątroby typu C”[124]
Michael Houghton  Wielka Brytania
Charles M. Rice  Stany Zjednoczone
2021 David Julius  Stany Zjednoczone „za odkrycia receptorów temperatury i dotyku”[125]
Ardem Patapoutian  Liban
 Stany Zjednoczone
2022 Svante Pääbo  Szwecja „za odkrycia dotyczące genomów wymarłych homininów i ewolucji człowieka”[126]
2023 Katalin Karikó  Węgry „za odkrycia dotyczące modyfikacji zasad nukleozydowych, które umożliwiły opracowanie skutecznych szczepionek mRNA przeciwko COVID-19”[127]
Drew Weissman  Stany Zjednoczone

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Uzasadnienie przyznania nagrody jest tłumaczeniem oryginalnego (nie zawsze całości) uzasadnienia z oficjalnej strony internetowej Fundacji Noblowskiej, nobelprize.org. Linki w tej kolumnie prowadzą do haseł związanych z uzasadnieniem, jednak niekoniecznie prowadzą do wszystkich szczegółów pracy laureata, które mogą być odnalezione w hasłach o tych osobach.
  2. ↑ W oficjalnych wykazach Fundacji Nobla jest uznawana za Amerykankę, ale posiada również australijskie obywatelstwo.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Alfred Nobel – The Man Behind the Nobel Prize, Nobelprize.org [zarchiwizowane 2018-08-12] (ang.).
  2. ↑ Jan Lindsten, Nils Ringertz, The Nobel Prize in Physiology or Medicine, 1901-2000 [online], Nobel Foundation, 26 czerwca 2001 [dostęp 2024-04-20] (ang.).
  3. ↑ What the Nobel Laureates Receive, Nobel Foundation [zarchiwizowane 2013-04-28] (ang.).
  4. ↑ a b Nomination and Selection of Medicine Laureates [online], Nobel Foundation [dostęp 2024-04-20] (ang.).
  5. ↑ Nobel Prize facts [online], Nobel Foundation [dostęp 2024-04-20] (ang.).
  6. ↑ The Nobel Prize Amounts [online], Nobel Foundation [dostęp 2024-04-20] (ang.).
  7. ↑ The Nobel Prize Amounts [online], Nobel Foundation [dostęp 2024-04-20] (ang.).
  8. ↑ Nobel Laureates Facts, Nobel Foundation [zarchiwizowane 2013-07-05] (ang.).
  9. ↑ Facts on the Nobel Prize in Physiology or Medicine [online], Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2024-04-20] (ang.).
  10. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1901. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  11. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1902. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  12. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1903. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  13. ↑ W dokumentach Fundacji Nobla występuje jako: Ivan Petrovich Pavlov.
  14. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1904. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  15. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1905. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  16. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1906. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  17. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1907. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  18. ↑ W dokumentach Fundacji Nobla występuje jako: Ilya Ilyich Mechnikov.
  19. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1908. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  20. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1909. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  21. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1910. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  22. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1911. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  23. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1912. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  24. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1913. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  25. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1914. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  26. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1919. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  27. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1920. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  28. ↑ a b The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1922. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  29. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1923. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  30. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1924. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  31. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1926. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  32. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1927. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  33. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1928. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  34. ↑ a b The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1929. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  35. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1930. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  36. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1931. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  37. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1932. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  38. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1933. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  39. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1934. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  40. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1935. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  41. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1936. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  42. ↑ W dokumentach Fundacji Nobla występuje jako: Albert Szent-Györgyi von Nagyrapolt.
  43. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1937. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  44. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1938. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  45. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1939. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  46. ↑ a b The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1943. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  47. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1944. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  48. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1945. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  49. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1946. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  50. ↑ a b The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1947. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  51. ↑ W dokumentach Fundacji Nobla występuje jako: Gerty Theresa Cori, née Radnitz.
  52. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1948. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  53. ↑ a b The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1949. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  54. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1950. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  55. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1951. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  56. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1952. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  57. ↑ a b The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1953. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  58. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1954. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  59. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1955. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  60. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1956. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  61. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1957. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  62. ↑ a b The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1958. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  63. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1959. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  64. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1960. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  65. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1961. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  66. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1962. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  67. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1963. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  68. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1964. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  69. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1965. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  70. ↑ a b The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1966. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  71. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1967. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  72. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1968. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  73. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1969. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  74. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1970. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  75. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1971. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  76. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1972. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  77. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1973. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  78. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1974. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  79. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1975. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  80. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1976. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  81. ↑ a b The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1977. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  82. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1978. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  83. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1979. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  84. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1980. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  85. ↑ a b The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1981. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  86. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1982. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  87. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1983. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  88. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1984. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  89. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1985. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  90. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1986. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  91. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1987. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  92. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1988. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  93. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1989. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  94. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1990. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  95. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1991. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  96. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1992. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  97. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1993. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  98. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1994. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  99. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1995. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  100. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1996. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  101. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1997. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  102. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1998. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  103. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1999. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  104. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2000. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  105. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2001. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  106. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2002. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  107. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2003. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  108. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2004. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  109. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2005. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  110. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2006. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  111. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2007. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  112. ↑ a b c The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2008. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  113. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2009. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  114. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2010. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  115. ↑ a b The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2011. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  116. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2012. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  117. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2013. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  118. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2014. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  119. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2015. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  120. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2016. Nobel Foundation, 2016-10-03. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  121. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2017. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  122. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2018. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  123. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2019. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  124. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2020. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  125. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2021. Nobel Foundation. [dostęp 2024-04-20]. (ang.).
  126. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2022 [online], NobelPrize.org, 3 października 2022 [dostęp 2024-04-20] (ang.).
  127. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2023 [online], Nobel Foundation [dostęp 2024-04-20] (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Nagrody Nobla
Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny
XX wiek
XXI wiek

Nobel

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Laureaci_Nagrody_Nobla_w_dziedzinie_fizjologii_lub_medycyny&oldid=73555130”