Leśna – Wikipedia, wolna encyklopedia

Leśna
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Ratusz w Leśnej
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Powiat

lubański

Gmina

Leśna

Data założenia

1144

Prawa miejskie

1329

Burmistrz

Szymon Surmacz

Powierzchnia

8,56[1] km²

Wysokość

240–300[2] m n.p.m.

Populacja (01.01.2023)
• liczba ludności
• gęstość


4047[3]
472,8[3] os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 75

Kod pocztowy

59-820

Tablice rejestracyjne

DLB

Położenie na mapie gminy Leśna
Mapa konturowa gminy Leśna, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Leśna”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Leśna”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Leśna”
Położenie na mapie powiatu lubańskiego
Mapa konturowa powiatu lubańskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Leśna”
Ziemia51°01′25″N 15°16′00″E/51,023611 15,266667
TERC (TERYT)

0210034

SIMC

0936121

Hasło promocyjne: Na szlaku tajemnic
Urząd miejski
Rynek 19
59-820 Leśna
Strona internetowa
BIP

Leśna (górnołuż. Lěsna, niem. Marklissa[4]) – miasto w woj. dolnośląskim, w powiecie lubańskim, położone na Pogórzu Izerskim nad Kwisą. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Leśna. Historycznie leży na Górnych Łużycach, których wschodnią granicę stanowi Kwisa. Leśna uzyskała lokację miejską w 1329 roku, zdegradowana w 1945 roku, ponowne nadanie praw miejskich w 1962 roku[5].

Według danych GUS z 1 stycznia 2023 r. miasto miało 4047 mieszkańców[3] (630. miejsce w kraju).

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

Pierwotną nazwą miejscowości była łużycka nazwa Lischa[6]. Po podbiciu w średniowieczu Słowian połabskich z plemion Serbów łużyckich mieszkających na Łużycach nazwa została później zgermanizowana na Marklissa. Po II wojnie światowej polska administracja nadała miejscowości polską nazwę Leśna.

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 8,56 km²[7] (610. miejsce w kraju).

Miasto położone jest w południowo-zachodniej części województwa dolnośląskiego w powiecie lubańskim na Pogórzu Izerskim[2]. Miasto leży nad trzema rzekami: Kwisą, Bruśnikiem i Miłoszowskim Potokiem (Czarnym Strumieniem)[2].

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. jeleniogórskiego.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Historycznie miejscowość leży w granicach Łużyc zamieszkanych od co najmniej VI wieku przez Słowian połabskich z plemion Serbów łużyckich. Pierwsza wzmianka o osadzie Leśna datowana jest na rok 1144[8], kolejna z 1247 wymieniała osadę łużycką, która należała do biskupa Miśni[9]. Pierwsze źródło podające Leśną jako osadę miejską pochodzi z 3 maja 1329 roku. Źródłem tym jest akt sprzedaży miasta wystawiony przez ówczesnego właściciela, księcia Henryka I jaworskiego, który władał Leśną od 1319 roku[8]. Po śmierci księcia w roku 1346 miasto wraz z przyległościami dostaje się pod panowanie korony czeskiej. Od tego okresu aż do 1785 roku Leśną władała serbołużycko-niemiecki ród szlachecki von Dobschütz[8].

Ważne dla rozwoju miasteczka były przywileje, nadane mu m.in. w roku 1487 (przywilej cechowy) i w 1515 (prawo organizacji targów uzyskane od Władysława II Jagiellończyka[8]. Dzięki tym aktom prawnym Leśna stała się dużym i znanym ośrodkiem rzemiosła.

Miasto wielokrotnie było niszczone przez powodzie i działania wojenne. Kres rozwojowi gospodarczemu przyniosła wojna trzydziestoletnia (1618–1648), która doprowadziła do upadku miejscowy handel i rzemiosło[8]. Po zakończeniu działań wojennych w mieście i okolicy dynamicznie rozwijało się rzemiosło tkackie, co wywołało ponowny rozwój Leśnej. W krótkim czasie miasteczko stało się jednym z największych ośrodków rzemieślniczych na pograniczu śląsko-czeskim. W połowie XVII wieku miasto rozrosło się poza bramy miejskie, jego ostatnim właścicielem był porucznik Fryderyk Edward Jung[10].

Wiek XIX to okres uprzemysłowienia miasteczka, w tym okresie powstały pierwsze zakłady włókiennicze. Równocześnie z rozwojem przemysłu następował rozwój miasta. Powstały nowe inwestycje, nowoczesne budynki, instytucje. W 1854 roku powstał nowy kościół parafialny, w 1887 wybudowano most kamienny na Kwisie, a od 1896 roku otwarto kolej na trasie Lubań[8].

W czasie II wojny światowej w miasteczku i okolicach pracowało wielu Polaków wywiezionych na roboty przymusowe, m.in. z Tarnawy Dolnej k. Suchej Beskidzkiej.

W 1945 miasto zostało włączone do Polski. Jego dotychczasową ludność wysiedlono do Niemiec. Pierwszym powojennym burmistrzem był Dragan Sotirovič, Serb, oficer Armii Krajowej, który wkrótce zbiegł na Zachód.[11] Jednocześnie Leśna utraciła prawa miejskie, odzyskując je ponownie w roku 1962.

Okres powojenny to okres dalszego uprzemysławianie Leśnej. Powstały nowe zakłady, budynki użyteczności publicznej, obiekty turystyczne. Lata 90. XX wieku to okres transformacji Polski, który nie ominął miasta. W połowie lat 90. zlikwidowano linię kolejową do Lubania, doszło także do restrukturyzacji miejscowego przemysłu.

Po 1945 Leśna należała do powiatu lubańskiego województwa wrocławskiego, w latach 1975–1998 należała do województwa jeleniogórskiego, a od 1998 roku znów należy do powiatu lubańskiego, województwa dolnośląskiego.

Transport[edytuj | edytuj kod]

Transport drogowy[edytuj | edytuj kod]

W Leśnej krzyżują się drogi wojewódzkie:

Oprócz tego z Leśnej wybiegają drogi lokalne do Miłoszowa, Złotnik Lubańskich, Biedrzychowic. Leśna położona jest w bezpośrednim sąsiedztwie przejścia granicznego z Czechami w miejscowości Miłoszów.

Transport kolejowy[edytuj | edytuj kod]

Do Leśnej prowadzi linia kolejowa nr 337, ze stacją kolejową Leśna, obecnie używana dla ruchu towarowego.

Transport publiczny[edytuj | edytuj kod]

Do miasta można się dostać autobusami PKS i busami F.H.U. Bielawa. W miasteczku działają taksówki.

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Piramida wieku mieszkańców Leśnej w 2014 roku[12].

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Kościół pw. św. Jana Chrzciciela
Kościół pomocniczy pw. Chrystusa Króla
Pałac z 1880 roku

W mieście zachował się średniowieczny układ urbanistyczny z ratuszem oraz kamieniczkami, gdzie najciekawszy jest zespół kamienic mieszczańskich z podcieniami. Na uwagę zasługują również dwa kościoły.

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty[13]:

  • miasto
  • kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela, ul. Sienkiewicza; młodszy z leśniańskich kościołów, wybudowany w latach 1852–1853 przez miejscowych wiernych obrządku katolickiego. Restaurowany w latach 1961–1962 posiada neogotyckie wyposażenie wnętrza z XIX w.
  • kościół pomocniczy pw. Chrystusa Króla, pierwotnie ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki, ul. Żeromskiego; pochodzący prawdopodobnie sprzed 1346 r. – XIV w., co potwierdza zachowany dokument. Niestety w roku 1702 kościół uległ całkowitemu spaleniu. W latach 1703–19 nastąpiła budowa nowego obiektu kościoła, która trwała wiele lat.
  • cmentarz ewangelicki, obecnie park, obok kościoła, ul. Żeromskiego, z drugiej poł. XVI w., XX w.
  • ratusz, zabytkowy pochodzący z 1699 r. Stoi on pośrodku leśniańskiego rynku. Obecnie mieści się w nim Urząd Miasta i Gminy w Leśnej. Ratusz przechodził renowację w roku 1969. Zieloną bryłę ratusza wieńczy niewielka wieżyczka z herbem Leśnej.
  • kamieniczki z XIX wieku otaczające Rynek i przyległe uliczki; głównie barokowe i klasycystyczne. Południowa pierzeja rynku to zabytkowe kamieniczki z arkadowymi podcieniami:
    • dom, Rynek 1, z czwartej ćw. XIX w.
    • dom, Rynek 4
    • hotel z restauracją, Rynek 8
    • kamienice, Rynek 9, 13, 14, 15–16, z XVIII w., XIX w.
  • kamienice, ul. Kochanowskiego 1, 2, 18, z XIX w.
  • dom, ul. Kochanowskiego 6, z drugiej poł. XVIII w., XIX/XX w.
  • dom, ul. Kochanowskiego 16, z XVII w., XIX w.
  • domy, ul. Lubańska 1, 2, z XIX w.
  • dom, ul. Sienkiewicza 1, z XVIII, k. XIX w.
  • domy, ul. Sienkiewicza 2, 6, 8, 14, 17, z XIX w.
  • dom, ul. Sienkiewicza 16, z 1776 r., XIX w.
  • domy, ul. Szkolna 1, 3, z XIX w.
  • domy, ul. Żeromskiego 1, 2, 21 z XIX w.
  • dom, ul. Żeromskiego 3, z k. XVIII w.

Leśna – Baworowo

  • zespół pałacowy, ul. Baworowo 20, z 1880 r.:
  • park, ul. Baworowo 21, z XIX w.

inne zabytki:

  • sztolnie – są to sztuczne groty budowane przez jeńców oddziałów obozu koncentracyjnego Gross Rosen w Leśnej i okolicach podczas II wojny światowej.
  • wieża szubieniczna – jest to unikatowy zabytek, niewiele wież szubienicznych zostało zachowanych na świecie. Jej powstanie datuje się na XII wiek.

Turystyka[edytuj | edytuj kod]

Okolice Leśnej są cennymi terenami rekreacyjnymi. Największą atrakcją Leśnej i okolic jest Zamek Czocha. Również atrakcyjne są zbiorniki: Jezioro Leśniańskie i Jezioro Złotnickie. W okolicach miasta znajduje się także Zamek Rajsko oraz Zamek Świecie.

Gospodarka[edytuj | edytuj kod]

Leśna to ośrodek przemysłowy z rozwiniętym przemysłem włókienniczym, maszynowym, metalowym i skórzanym. Do ważniejszych zakładów należą:

  • Zakłady Przemysłu Jedwabniczego „Dolwis” S.A. – producent podszewek wiskozowych, żakardowych, gładkich, tkanin pościelowych, szlafrokowych, pościeli
  • Fabryka Części i Odlewnia Metali „Baworowo” S.A. – producent wałów snowadlanych, odlewów z żeliwa szarego, bębnów hamulcowych do autobusów
  • Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe „Lebafra” – producent obuwia
  • Zakłady Mięsne – producent wędlin i półtusz
  • Przedsiębiorstwo Rolno-Przemysłowe „Smolnik”

Oprócz tego w mieście istnieją hotele, pensjonaty, restauracje, punkty handlowe i usługowe, serwisy, hurtownie, oddziały banków (Bank Spółdzielczy Sulików O/Leśna, PKO BP), stacje kontroli pojazdów, Zakład Usług Mechanizacyjnych. Istnieje Spółdzielnia Mieszkaniowa, komisariat policji, ośrodek zdrowia, poczta.

Przyroda[edytuj | edytuj kod]

Na terenie Miasta i Gminy Leśna znajduje się 14 pomników przyrody w tym 12 pomników to pomniki przyrody ożywionej, a 2 – nieożywionej. Do zabytków-pomników przyrody ożywionej należą drzewa które w liczbie 3 sztuk są położone w obrębie miasta. Są to:

[potrzebny przypis]

Do pomników przyrody nieożywionej zaliczamy dwa stożki pochodzenia wulkanicznego znajdujące się w pobliżu miasta. Noszą one nazwy Stożek Perkuna i Stożek Światowida. Odległość pomiędzy nimi wynosi 800 m. Pierwsze wzniesienie ma wysokość 400 m n.p.m. a drugie 427 m n.p.m. Są one dobrymi punktami widokowymi z których podziwiać można panoramę Gór Izerskich.

Edukacja[edytuj | edytuj kod]

W Leśnej można uzyskać wykształcenie na poziomie przedszkolnym i podstawowym. W mieście istnieje Szkoła Podstawowa i Przedszkole Miejskie. Kiedyś istniała również szkoła gimnazjalna. Placówki są wyposażone w pracownie komputerowe, sprzęt audiowizualny. Szkoły organizują zajęcia pozalekcyjne z różnych dziedzin.

Współpraca międzynarodowa[edytuj | edytuj kod]

Miasto i Gmina Leśna współpracuje z kilkoma europejskimi gminami w zakresie wymiany doświadczeń z dziedzin gospodarki, edukacji, turystyki, promocji. Miastami partnerskimi Leśnej są:

  • Holandia Heemstede – jest to miasto w którym znajduje się siedziba grupy holenderskiej pod nazwą „PPL”, co oznacza Program Pomocy Leśnej. Stowarzyszenie owe skupia 5 stałych członków oraz wielu przyjaciół. Umowa została podpisana w 1996 roku[14].
  • Czechy Jindřichovice pod Smrkem – umowę partnerską podpisano 20 maja 1999 roku[15].
  • Czechy Dolní Řasnice – umowę o wzajemnej współpracy podpisano 20 maja 1999 roku[16].
  • Czechy Nové Město pod Smrkem – umowę partnerską o wzajemnej współpracy podpisano 25 sierpnia 1999 roku[17].
  • Niemcy Leutersdorf – umowę partnerską podpisano 17 kwietnia 2000 roku[18].
  • Polska Wyrzysk – umowę partnerska pomiędzy tymi dwoma polskimi gminami podpisano 22 sierpnia 2003 roku[19].
  • Niemcy Schönau-Berzdorf – umowę partnerską podpisano 27 lutego 2013 roku[20].

Sport i rekreacja[edytuj | edytuj kod]

Na terenie miasta Leśna funkcjonuje stadion miejski, hala widowiskowa. Działa także klub sportowy „Włókniarz”, oraz Ludowo Uczniowski Klub Sportowy „Kwisa” – sekcja kajakarstwa górskiego oraz Kajak Polo, która w 2007 roku obchodziła swoje 30-lecie.

Kultura[edytuj | edytuj kod]

Animatorem życia kulturalnego w Leśnej jest Miejski Ośrodek Kultury i Sportu mieszczący się przy ul. E.Orzeszkowej 5a. Dysponuje on salą teatralno-kinową. Organizuje też wiele imprez o charakterze kulturalno-rozrywkowym. W Leśnej istnieje także Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy, która posiada bogaty księgozbiór. MOKiS w Leśnej prowadzi zajęcia tematyczne, pracownie, sekcje zainteresowań dla dzieci i dorosłych.

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku, Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08].
  2. a b c Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 2: Pogórze Izerskie. Cz. 1: A–Ł. Wrocław: Wydawnictwo I-BiS, 2003, s. 385. ISBN 83-85773-60-6.
  3. a b c GUS, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 roku, stat.gov.pl [dostęp 2023-08-05] (pol.).
  4. Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
  5. Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 46–47.
  6. A.F. Busching, A new system of geography, rozdz. „Lusatia”, London 1762, str. 133.
  7. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2011 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2011-08-10. ISSN 1505-5507.
  8. a b c d e f Józef Pilch: Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2005, s. 192. ISBN 83-213-4366-X.
  9. Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas, Dolny Śląsk – przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka, 1977, s. 317.
  10. http://www.cit.gryfow.pl/lesna,d24.html Centrum Informacji Turystycznej w Gryfowie Śląskim
  11. Armia Krajowa Zgorzelec (AK - NSZ - ROAK - AKO - NZW - WiN) - Wirtualne Muzeum Historii Wy(za)klętej: mjr Dragan Sotirovič ps Draża d-ca oddziału lwowskiej AK, zgrupowania Warta - burmistrzem Leśnej, Armia Krajowa Zgorzelec (AK - NSZ - ROAK - AKO - NZW - WiN) - Wirtualne Muzeum Historii Wy(za)klętej, 26 listopada 2013 [dostęp 2022-09-17].
  12. Leśna w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-06] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  13. Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 99,100. [dostęp 2012-09-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-29)].
  14. Miasta partnerskie Leśnej na oficjalnej stronie miejscowości. [dostęp 2012-07-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-09-02)].
  15. Miasta partnerskie Leśnej na oficjalnej stronie miejscowości. [dostęp 2012-07-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-14)].
  16. Miasta partnerskie Leśnej na oficjalnej stronie miejscowości. [dostęp 2012-07-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-30)].
  17. Miasta partnerskie Leśnej na oficjalnej stronie miejscowości. [dostęp 2012-07-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-09-02)].
  18. Miasta partnerskie Leśnej na oficjalnej stronie miejscowości. [dostęp 2012-07-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-30)].
  19. Miasta partnerskie Leśnej na oficjalnej stronie miejscowości. [dostęp 2012-07-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-07)].
  20. Porozumienie o współpracy Leśna – Schönau-Berzdorf. [dostęp 2013-03-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-05)].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]