Mściwoj I gdański – Wikipedia, wolna encyklopedia

Mściwoj I gdański
Ilustracja
namiestnik pomorski
Okres

od 1205
do 1213/1220

Poprzednik

Sambor I gdański

Następca

Świętopełk II Wielki

Dane biograficzne
Miejsce spoczynku

Bazylika archikatedralna w Gdańsku-Oliwie

Ojciec

Sobiesław I Gdański

Rodzeństwo

Sambor I gdański

Małżeństwo

Zwinisława
od ok. 1190

Dzieci

Mirosława
Świętopełk II Wielki
Warcisław I Świecki
Jadwiga
Witosława
Sambor II
Racibor Białogardzki
córka nieznanego imienia
córka nieznanego imienia

Pieczęć Mściwoja I

Mściwoj I gdański (Mszczuj, Mściwój, Mściwuj, pom. Mestwin) – namiestnik wschodniopomorski w latach 1205–1213/20.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Syn Sobiesława I z dynastii Sobiesławiców. Data urodzenia jest nieznana.

Około 1190 pojął za żonę Zwinisławę, której pochodzenie nie jest znane[1]. Z tego związku urodziło się 9 dzieci (4 synów: Świętopełk, Warcisław I, Sambor II i Racibor).

Według jednych historyków (np. Gerarda Labudy) Mściwoj I był księciem gdańskim uznającym zwierzchność książąt krakowskich, według innych (np. Błażej Śliwiński) zaledwie namiestnikiem (princeps) gdańskim.

Po śmierci brata Sambora I około 1205 został mianowany, najprawdopodobniej przez ówczesnego księcia krakowskiego Władysława Laskonogiego, księciem/namiestnikiem gdańskim. Po wygaśnięciu około 1207 rodu Powałów, z którymi Mściwoj był spokrewniony po kądzieli, przeforsował swoje prawa do ziemi wyszogrodzkiej.

W pierwszych latach XIII wieku król duński Waldemar II przejawiał dużą ekspansywność na tereny nadbałtyckie. Zdołał podporządkować sobie zachodnie Pomorze, a w 1210 podczas wyprawy do Prus, hołd lenny złożył mu Mściwoj. Zależność ta trwała krótko i skończyła się, gdy Leszek Biały zdołał powrócić na tron krakowski w 1211. Już w maju 1212 Mściwoj wziął udział w zjeździe książąt polskich i episkopatu polskiego w Mąkolinie. Dokładne okoliczności i przyczyny złożenia przez Mściwoja hołdu lennego królowi duńskiemu nie są znane. Mogła być to próba uzyskania niezależności przez księstwo/namiestnictwo gdańskie. W Danii Mściwoja tytułowano księciem polskim, a na dokumencie pochodzącym ze zjazdu w Mąkolinie figuruje z tytułem dux. Jednak na dokumencie wystawionym przez Mściwoja w około 1213, w którym potwierdza fundacje klasztoru żukowskiego tytułuje się już tylko jako princeps.

Według nekrologów pomorskich miał umrzeć w 1220 r. Część historyków uważa, że tak było w rzeczywistości (Błażej Śliwiński). Inni jednak (np. Gerard Labuda, Edward Rymar) zwracają uwagę, że w 1248 r. jego syn Świętopełk oświadczył, iż przez 12 lat opiekował się bratem Samborem, po czym wydzielił mu dzielnicę. Wiele wskazuje, że stało się to w latach 1225-1227. Z tego wynika, że Mściwoj I zmarł w 1213-1215 r.

Po jego śmierci rządy objął jego najstarszy syn Świętopełk, którego zobowiązał do uposażenia młodszych braci, gdy ci ukończą dwadzieścia lat.

Kontrowersje wokół imienia[edytuj | edytuj kod]

Etymologia tego imienia jest słowiańska, a ponieważ jego pisownia zachowała się w transkrypcji łacińskiej istnieją różne poglądy jak należy zrekonstruować jego pierwotne brzmienie.

W źródłach imię to występuje w formie Mestivogius (spotykane są także formy skrócone: Mistiuy, Mistwi). Najstarszą rekonstrukcją imienia jest forma Mestwin (dzisiaj odrzucona). W literaturze spotyka się formę Mściuj (ewentualnie Mszczuj) – obecnie uważa się, że są to błędne rekonstrukcje formy Mściwuj – oraz formę Mściwoj. Obserwowana tendencja w ówczesnej pisowni zastępowania „o” przez „u” może świadczyć, że forma Mściwoj może być formą pierwotną. Według Gerarda Labudy, forma „Mściwuj” jest niedorzeczna, bo oznaczałaby „mściwego wuja”.

Według Szypowskich (1987) załączony kolorowy obrazek pochodzi z XVII w.

Jest patronem dzwonu g4 carillonu Ratusza Głównego Miasta w Gdańsku[2].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Dawniej przyjmowano, iż była córką księcia wielkopolskiego Mieszka III Starego i Eudoksji. Obecnie ten pogląd jest całkiem zarzucony.
  2. Carillony. gedanopedia.pl. [dostęp 2019-02-24].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Historia Pomorza, t. 1 (do roku 1466), cz. 1, pod red. Gerarda Labudy, Poznań 1969.
  • Labuda Gerard, Mściwoj I, (w:) Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 3, Gdańsk 1997.
  • Powierski Jan, Mściwoj (albo Mściwuj) I, (w:) Ludzie pomorskiego średniowiecza. Szkice biograficzne, Gdańsk 1981.
  • Szypowscy Maria i Andrzej, Oliwa. Muzyka wieków Warszawa 1987
  • Śliwiński Błażej, Mściwoj I, (w:) idem, Poczet książąt gdańskich, Gdańsk 1997.