Maja i Celestyna – Wikipedia, wolna encyklopedia

Maja i Celestyna
Ilustracja
Autor

Francisco Goya

Data powstania

1808–1814

Medium

olej na płótnie

Wymiary

166 × 108 cm

Miejsce przechowywania
Lokalizacja

Kolekcja prywatna

Rycina Dwie kobiety w oknie na podstawie obrazu Murilla
Maja na balkonie, Leonardo Alenza, ok. 1840

Maja i Celestyna[1] lub Maja i rajfurka[2] – (hiszp. Maja y Celestina en un balcón) obraz hiszpańskiego malarza Francisca Goi[2][3]. Obecnie znajduje się w prywatnej kolekcji[4].

Okoliczności powstania[edytuj | edytuj kod]

W czasie hiszpańskiej wojny niepodległościowej (1808–1814) Goya otrzymywał niewiele oficjalnych zleceń[5]. W ostatnich latach konfliktu na krótko porzucił w swoich dziełach tematykę wojenną. Powrócił do satyry na społeczeństwo i jego wady, która pojawiła się już wcześniej w serii rycin pt. Kaprysy[6][7]. Zmienia się jednak paleta barw i interpretacja malarska, które nadają dziełom nowy wyraz[8]. Do obrazów o tematyce społeczno-moralnej powstałych w tym okresie należą przedstawienia starych wiedźm i prostytutek, takie jak Majas na balkonie, Maja i Celestyna, Czas i staruchy, a także proletariuszy przy pracy: Szlifierz, Kuźnia i Nosicielka wody[6][7]. Ten okres stanowił też ostateczne zerwanie Goi z XVIII-wiecznym malarstwem i sielankową, barokową stylistyką jego kartonów do tapiserii[7]. Obrazy te cechuje zmysłowość, która mogła być efektem spotkania Goi z młodą Leokadią Weiss, jego późniejszą towarzyszką życia[7][9].

Podobnie jak w przypadku wielu dzieł Goi przedstawiających zwykłych Hiszpanów, także i obraz Maja i Celestyna nie powstał na zamówienie, ani nie został wystawiony czy sprzedany za życia malarza. Został stworzony dla przyjemności artysty lub z przeznaczeniem do dekoracji własnego domu przy ulicy Valverde w Madrycie[2]. Majas na balkonie oraz Maja i Celestyna miały prawdopodobnie wisieć naprzeciwko siebie, tak, aby widz miał wrażenie, że znajduje się na ulicy, na którą po obu stronach wyglądają balkony, a z nich patrzą na widza majas[10]. Być może jest to przeciwstawienie kobiet z burżuazji i kurtyzany, wszystkie są młode i piękne, ale też zależne od mężczyzn, w pewnie sposób „uwięzione”, co symbolizują zimne pręty żelaznej barierki[11]. Zestawienie z obrazem Czas i staruchy podkreśla kwestię ulotności piękna[12].

W inwentarzu dóbr Goi sporządzonym w 1812 po śmierci jego żony obraz Czas i staruchy zajmuje pozycję 23, a pod numerem 24 zanotowano „dwa obrazy młodych kobiet na balkonie” (Majas na balkonie oraz Maja i Celestyna). Te trzy obrazy mają zbliżone rozmiary i powstały na trzech dziełach innego malarza[a] z początku XVII w., prawdopodobnie ze szkoły hiszpańskiej. Badania radiograficzne ujawniły, że starsze dzieła przedstawiały alegorie żywiołów na podstawie rycin Adriaena Collaerta. Czas i staruchy powstał na alegorii powietrza, Majas na balkonie ziemi, a Maja i Celestyna ognia[10]. W okresie wojennym malarzowi brakowało podstawowych materiałów do pracy, dlatego zdarzało mu się zamalowywać także własne obrazy i ponownie wykorzystywać płótna[13]. Zbliżone pozycje w inwentarzu, podobne wymiary oraz fakt, że te trzy obrazy powstały na dziełach stanowiących serię, sugerują, że również te prace stanowią grupę, w której indywidualne znaczenia dzieł wzajemnie się uzupełniają[10].

Analiza[edytuj | edytuj kod]

Słowo maja w języku hiszpańskim oznaczało młodą kobietę pochodzącą z niższych sfer społecznych, modnie i krzykliwie ubraną ślicznotkę. Arystokratki z XIX wieku (m.in. muza Goi, księżna Alba) często przebierały się za majas, imitując ich kolorowy, prowokacyjny styl[14]. Maja na obrazie Goi to młoda prostytutka, która z balkonu spogląda na ulicę i wabi przechodzących nią mężczyzn. Jasnowłosa dziewczyna śmiało ukazuje głęboki dekolt pięknej biało-złotej sukni[1][6]. Okryte szalem ręce sugerują, że nie wszystko jest na sprzedaż, maja oferuje swoje ciało ale nie duszę czy prawdziwą miłość[11]. Jej uroda i wdzięk kontrastują z odrażającą postacią starej rajfurki Celestyny. Starucha symbolizuje obłudę – w dłoniach przebiera ogromne paciorki, a jednocześnie w porozumiewawczym uśmiechu wskazuje na dziewczynę, którą oferuje przechodniom[6].

Postać Celestyny została zaczerpnięta z popularnego dzieła Fernanda de Rojas pt. Matka Celestyna (z przełomu XV i XVI wieku), które zostało wydane przez przyjaciela Goi, Moratina. Źródłem inspiracji była także grafika Dwie kobiety w oknie wykonana przez Joaquina Ballestera na podstawie obrazu Murilla[7].

Goya zastosował lekkie, niemal szkicowe pociągnięcia pędzlem, a także technikę nakładania farby szpachelką[7].

Proweniencja[edytuj | edytuj kod]

Obraz został wymieniony w inwentarzu dóbr Goi sporządzonym w 1812 po śmierci jego żony. Inwentarz powstał w celu podziału majątku między malarzem i jego synem Javierem. Zanotowano w nim „dwa obrazy młodych kobiet na balkonie” – Maja i Celestyna i Majas na balkonie zajmowały pozycję nr 24 i wyceniono je na 400 reali de vellón. W lewym dolnym rogu obrazu widnieje znak inwentarzowy X.24. Francisco Acebal y Arratia kupił obraz od Javiera Goi, po nim odziedziczył go Luis Mac-Crohon. W 1942 obraz został zakupiony przez kolekcjonera Juana Marcha, a następnie przeszedł na jego syna Bartolomé Marcha. W 2003 został sprzedany innemu prywatnemu kolekcjonerowi[4].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Znane są jeszcze trzy przypadki wykorzystania płótna innego malarza przez Goyę: Szlifierz, Nosicielka wody i Łazarz z Tormesu powstały na martwych naturach z XVII wieku.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Rose Marie Hagen, Rainer Hagen: Francisco Goya. Warszawa: Taschen, 2003, s. 45. ISBN 83-89192-40-3.
  2. ↑ a b c Francisco Goya. T. 11. Poznań: Oxford Educational, 2006, s. nlb, seria: Wielka kolekcja sławnych malarzy. ISBN 83-7425-497-1.
  3. ↑ Goya. María Jesús Díaz (red.). Madrid: Susaeta Ediciones, 2010, s. 175–176. ISBN 978-84-9928-021-9.
  4. ↑ a b Maja y celestina al balcón. Fundación Goya en Aragón. [dostęp 2021-11-05]. (hiszp. • ang.).
  5. ↑ Majas al balcón. ArteHistoria. [dostęp 2021-11-01]. (hiszp. • ang.).
  6. ↑ a b c d Robert Hughes: Goya. Artysta i jego czas. Warszawa: W.A.B., 2006, s. 333–334. ISBN 83-7414-248-0. OCLC 569990350.
  7. ↑ a b c d e f Alfonso E. Pérez Sánchez: Goya. Warszawa: Oficyna Imbir, 2009, s. 112. ISBN 978-83-60334-71-3.
  8. ↑ Luciano di Pietro, Alfredo Pallavisini, Claudia Gianferrari: Goya. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1987, s. 68–69, seria: Geniusze sztuki. ISBN 83-03-01424-2.
  9. ↑ Pierre Gassier: Goya dans les collections suisses. Martigny: Fondation Pierre Gianadda, 1982, s. 49–51.
  10. ↑ a b c Goya en tiempos de guerra. Manuela Mena (red.). Madrid: Museo del Prado, 2008, s. 248–251. ISBN 978-84-95241-55-9.
  11. ↑ a b Manuela Mena, Martin Schwander, Wolfram Pichler, Andreas Beyer, Gudrun Maurer: Goya. Madrid: Fondation Beyeler, Ediciones El Viso, 2020, s. 237–239. ISBN 978-84-12-15506-8.
  12. ↑ Francisco Javier Sánchez Cantón: Vida y obras de Goya. Madrid: Editorial Peninsular, 1951, s. 101–103.
  13. ↑ Praca zbiorowa: Expérience Goya. Paris: Réunion des Musées Nationaux / Palais des Beaux-Arts de Lille, 2021, s. 151–152. ISBN 978-2-7118-7861-1.
  14. ↑ op.cit. Robert Hughes: Goya. Artysta i jego czas. s. 91–93.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Maja_i_Celestyna&oldid=65554602”