Manuel Godoy jako książę Pokoju – Wikipedia, wolna encyklopedia

Manuel Godoy jako książę Pokoju
Ilustracja
Autor

Francisco Goya

Rodzaj

portret

Data powstania

1801 w sztukach plastycznych

Medium

olej na płótnie

Wymiary

180 × 267 cm

Miejsce przechowywania
Miejscowość

Madryt

Lokalizacja

Królewska Akademia Sztuk Pięknych św. Ferdynanda

Multimedia w Wikimedia Commons

Manuel Godoy jako książę Pokoju[1] lub Manuel Godoy jako dowódca w wojnie przeciw Portugalii[2] (hiszp. Manuel Godoy, Prícipe de la Paz) – obraz olejny hiszpańskiego malarza Francisca Goi. Portret przedstawiający hiszpańskiego polityka Manuela Godoya należy do zbiorów Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych św. Ferdynanda w Madrycie[3].

Okoliczności powstania[edytuj | edytuj kod]

Manuel Godoy (1767–1851) jako młody oficer gwardii królewskiej zaprzyjaźnił się z książętami Asturii – przyszłym królem Karolem IV i jego żoną Marią Ludwiką. Został faworytem królowej i ciesząc się również zaufaniem króla szybko awansował od prowincjonalnego szlachcica z Estremadury do pierwszego sekretarza stanu, sprawującego faktyczną władzę w kraju. Stał się jednym z najbardziej wpływowych ludzi swoich czasów, jednak znienawidzonym przez następcę tronu, przyszłego Ferdynanda VII, a z czasem także społeczeństwo[4]. Zgromadził liczne tytuły i honory: został księciem Alcudii i księciem Sueki, grandem Hiszpanii, komandorem zakonu Santiago, a po podpisaniu traktatu w Bazylei otrzymał tytuł „księcia Pokoju”[5]. Ożenił się z Marią Teresą Burbon, kuzynką Karola IV, chociaż nie ukrywał wieloletniego związku z kochanką Pepitą Tudó, którą poślubił po śmierci pierwszej żony w 1828 roku[6]. Godoy został usunięty z urzędu w 1808 roku i od tego czasu żył na wygnaniu, aż do śmierci w 1851 roku[7].

Manuel Godoy kolekcjonował dzieła sztuki, posiadał m.in. Wenus z lustrem Velázqueza. Cenił Goyę jako artystę, zamówił u niego alegoryczne tonda, portret swojej żony, hrabiny Chinchón i najprawdopodobniej portrety Maja naga i Maja ubrana. Goya pracował także nad portretem konnym Godoya, którego nie skończył, a postać przemalował później na Portret księcia Wellingtona na koniu[5]. Portret Godoya jako dowódcy został zamówiony dla upamiętnienia tzw. wojny pomarańczy[8], epizodu wojskowego, który miał miejsce między majem a lipcem 1801 roku na granicy hiszpańsko-portugalskiej. Konflikt zawdzięcza swoją nazwę bukietowi z gałęzi pomarańczy, który Godoy wysłał królowej Marii Ludwice, kiedy zajął miasto Olivenza. Obraz powstał między sierpniem a wrześniem 1801 roku[6]. Nie wiadomo, czy zamówił go sam Godoy, czy też obraz powstał z inicjatywy pary królewskiej[9].

Opis obrazu[edytuj | edytuj kod]

Neoklasyczny Portret Manuela Godoya pędzla Antonia Carnicero, ok. 1796–1801
Godoy przedstawiający Pokój królowi Karolowi IV, 1796, José Aparicio

Manuel Godoy został przedstawiony na polu pobitewnym, rozpostarty na przypominającej fotel skale w swobodny, wręcz arogancki sposób[9]. Ma na sobie galowy mundur kapitana generała: czarną kurtkę ze szkarłatnymi wyłogami i złotymi haftami, białą koszulę, czerwoną szarfę w pasie, żółte spodnie, a na ziemi leży trójgraniasty kapelusz[10]. 4 października 1801 roku Karol IV utworzył dla niego najwyższy wojskowy stopień generalissimusa, od tamtej pory zamiast czerwonej szarfy w pasie nosił niebieską, co jest widoczne na późniejszych portretach[5]. Na mundurze widoczne są odznaczenia: krzyż zakonu Santiago, portugalski Order Chrystusa i błękitna wstęga Orderu Karola III[5]. Między skrzyżowanymi nogami trzyma laskę dowódcy, a w prawej ręce dokument – być może notę o kapitulacji lub list od króla. O skałę oparta jest zdobiona szabla oprawiona diamentami – prezent od króla Karola IV[11]. Wzrok generała zwrócony jest ku opartym o inną skałę sztandarom zdobytym na wrogu. Na jednym z nich widać herb portugalskiej dynastii Avis, który pozwala zidentyfikować scenę jako epizod z „wojny pomarańczy”[9]. Karol IV podarował dwa z jedenastu zdobytych w tej kampanii sztandarów Godoyowi, a jego list z gratulacjami opublikowano w Gaceta de Madrid[3]. Za dowódcą widać adiutanta oraz szereg huzarów i oficerów kawalerii wraz z ich wierzchowcami, a także konia samego generała, gotowego do jazdy[12]. Tło stanowi krajobraz z pochmurnym, burzowym niebem[6].

Historyk Jesús María Alía Plana przeanalizował umundurowanie żołnierzy z obrazu i zidentyfikował grupę w centrum jako szwadron huzarów utworzony przez Godoya po wypowiedzeniu wojny Portugalii. Huzarzy należeli do osobistej eskorty Godoya i nosili niebieski dolman z czerwonymi mankietami, żółtą kurtkę ze złotymi guzikami i węzłami austriackimi, a na głowie colback ozdobiony czerwonymi piórami. Obowiązkowo nosili też wąsy. Goya umieścił eskortę generała na obrazie, aby podkreślić rangę portretowanego[9]. Za generałem widać oficera, którego tożsamość nie jest pewna. Proponowano różnych wojskowych z otoczenia Godoya, takich jak: hrabia de Merle[13], hrabia de Teba, hrabia de Zepa, generał Tomás de Morla[11] lub wojskowy z rodziny Peralta[5]. Oficer nie należy do szwadronu huzarów, ponieważ ma inny mundur i nie nosi wąsów. Na potrzeby kampanii Godoy utworzył także sztab generalny, którego umundurowanie jest zgodne ze strojem nieznanego mężczyzny i stopniem drugiego adiutanta. Jesús María Alía Plana odrzuca wszystkie wcześniejsze propozycje i identyfikuje postać jako kapitana artylerii i drugiego adiutanta generała Joaquína Navarrę Sangrána. Był on odpowiedzialny za kapitulację obleganego miasta Campo Maior. Istnieje portret Navarry Sangrána z 1823 roku pędzla Vicentego Lópeza, który również świadczy na korzyść tej identyfikacji[9]. Postać adiutanta jest zredukowana, nieproporcjonalnie mniejsza od dowódcy[11].

Goya nie stosuje typowego przedstawienia zwycięskiego dowódcy na koniu z polem bitwy w tle. Nie inspiruje się neoklasycznymi portretami Godoya pędzla José Aparicia czy Antonia Carnicero. Nie nawiązuje też do angielskiego modelu bohatera wojennego stojącego w dumnej pozie na tle obłoków dymu z pola walki. Tworzy własną scenografię, która łączy elementy symboliczne i historyczne. Ukazuje potęgę polityczną i wojskową Godoya w okresie tryumfu – książę znajduje się u szczytu władzy i ma jej świadomość[9], wypoczywa i rozkoszuje się zwycięstwem[2]. Według José Camóna Aznara Godoy wprawdzie wydaje się ogromny, ale jego wizerunkowi daleko do gloryfikacji: ma pełną, bladoróżową twarz o gładkiej skórze niemal bez zarostu, grube palce i zmęczone ciało w pozie bliższej mieszczaninowi, niż zwycięskiemu wodzowi[11]. Olbrzymia postać Godoya nadaje mu nieco teatralny charakter, dodatkowo podkreślany przez użycie światła[14]. Nigel Glendinning uważa za ironiczne zestawienie twarzy Godoya i jego adiutanta z zadem i głową konia, oraz analogię między końskimi pośladkami a tęgimi udami generała[12].

Istnieje szkic przygotowawczy do tego obrazu w formie popiersia. Jest uważany za oryginał przez José Gudiola, a w katalogu Gassier-Wilson figuruje jako kopia. Należy do kolekcji prywatnej McCormick w Chicago[15].

Technika[edytuj | edytuj kod]

Płótno ma niestandardowe wymiary: 180 × 267 cm; prawdopodobnie ten kształt odpowiadał przewidzianemu miejscu ekspozycji np. nad drzwiami lub kominkiem. Kompozycja opiera się na dwóch ukośnych liniach, jedna biegnie wzdłuż portugalskiego sztandaru, a drugą tworzy postać samego Godoya. Światło padające bezpośrednio na generała pochodzi z ustawionej na ziemi latarni, która znajduje się poza kadrem. Kontrastuje z ciemnym, burzowym niebem i słabym światłem zmierzchu lub świtu. Malarz uzyskuje w ten sposób dramatyczną atmosferę i skupia uwagę na jaskrawych kolorach sylwetki generała. Goya zastosował podobny kontrast świetlny na Portrecie generała Urrutii[9]. Styl Goi jest swobodny, zwraca uwagę na szczegóły i właściwości tkanin, ale daleko mu do drobiazgowego stylu préciosité współczesnych mu malarzy, m.in. Vicentego Lópeza[16].

Proweniencja[edytuj | edytuj kod]

Obraz należał do prywatnej kolekcji sztuki Manuela Godoya, która została skonfiskowana po jego upadku w 1808 roku. Według rozkazu króla obrazy z kolekcji Godoya znajdujące się w jego Pałacu Buenavista zostały przekazane Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych św. Ferdynanda w 1816 roku[6].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Francisco Goya. Poznań: Oxford Educational, 2006. ISBN 83-7425-497-1.
  2. ↑ a b Rose Marie Hagen, Rainer Hagen: Francisco Goya. Warszawa: Taschen, 2003, s. 27. ISBN 83-89192-40-3.
  3. ↑ a b Xavier Bray: Goya: Los Retratos. Turner Libros, 2015, s. 120–122. ISBN 978-84-1635-484-9.
  4. ↑ Tadeusz Miłkowski, Paweł Machcewicz: Historia Hiszpanii. Wrocław: Ossolineum, 2002, s. 225. ISBN 83-04-04629-6.
  5. ↑ a b c d e María Ángeles Blanca Piquero López, Mercedes Gonzáles de Amezúa y del Pino: Goya en el Museo de la Academia. Madrid: Królewska Akademia Sztuk Pięknych św. Ferdynanda, 2016, s. 20–21. ISBN 978-84-96406-41-4.
  6. ↑ a b c d Manuel Godoy, Príncipe de la Paz opublikowany =fundaciongoyaenaragon.es. [dostęp 2020-01-01]. (hiszp.).
  7. ↑ Luciano di Pietro, Alfredo Pallavisini, Claudia Gianferrari: Geniusze sztuki: Goya. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1987, s. 57. ISBN 83-03-01424-2.
  8. ↑ Alfonso E. Pérez Sánchez: Goya. Warszawa: Oficyna Imbir, 2009, s. 96. ISBN 978-83-60334-71-3.
  9. ↑ a b c d e f g Véronique Gerard Powell: El retrato de Godoy. W: Praca zbiorowa: Goya. Madrid: Fundación Amigos del Museo del Prado – Galaxia Gutenberg – Círculo de Lectores, 2002, s. 227–237. ISBN 84-8109-355-6.
  10. ↑ Robert Hughes: Goya. Artysta i jego czas. Warszawa: W.A.B., 2006, s. 237. ISBN 83-7414-248-0. OCLC 569990350.
  11. ↑ a b c d José Camón Aznar: Fran. de Goya. T. III 1797–1812. Zaragoza: Caja de Ahorros de Zaragoza, Aragón y Rioja, 1980, s. 135. ISBN 84-500-4165-1.
  12. ↑ a b Nigel Glendinning: Goya. La década de los Caprichos. Retratos 1792–1804. Central Hispano, 1992, s. 117–118. ISBN 84-87181-10-4.
  13. ↑ Alfonso E. Pérez Sánchez, Gonzalo Anes, Jeannine Baticle, Nigel Glendinning, Fred Licht, Teresa Lorenzo de Márquez: Goya y el espíritu de la Ilustración. Madrid: Museo del Prado, 1988, s. 254–255. ISBN 84-86022-28-2.
  14. ↑ Goya. María Jesús Díaz (red.). Madrid: Susaeta Ediciones, 2010, s. 159, 161–162. ISBN 978-84-9928-021-9.
  15. ↑ Ricardo Ramón Jarne: Don Manuel Godoy, Principe de la Paz. W: Praca zbiorowa: Goya (Catálogo Exposición Ayuntamiento de Zaragoza). Zaragoza: Electa España, 1992, s. 106. ISBN 84-88045-37-9.
  16. ↑ La Batalla de las Naranjas, Don Manuel Godoy. ArteHistoria. [dostęp 2020-01-01]. (hiszp. • ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Manuel_Godoy_jako_książę_Pokoju&oldid=68006086”