Marka polska – Wikipedia, wolna encyklopedia

Marka polska
Ilustracja
Banknot półmarkowy z 1916 roku
Symbol

mkp.

Państwo

 Cesarstwo Niemieckie
(GG Warszawskie)
 Polska

Bank centralny

Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa

Podział

1 marka = 100 fenigów

Banknoty

½, 1, 2, 5, 20, 50, 100, 500, 1000, 5000, 10 000, 50 000, 100 000, 250 000, 500 000, 1 000 000, 5 000 000, 10 000 000 mkp

Monety

1, 5, 10, 20 f

10 marek polskich z 1916
100 marek polskich (emisja z 15 lutego 1919)
1 marka polska (emisja z 17 maja z 1919)
Banknot 1000 marek polskich Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej z 1919
Banknot 10 mln mkp Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej. Emisja z dnia 20 listopada 1923 roku

Marka polskawaluta obowiązująca od 9 grudnia 1916 roku[1] na okupowanych przez Cesarstwo Niemieckie terenach Królestwa Polskiego, a następnie – obowiązująca w Rzeczypospolitej Polskiej. W wyniku reformy pieniężnej z 29 kwietnia 1924 roku marka polska została zastąpiona przez polskiego złotego. 1 marka polska odpowiadała 100 fenigom.

Znaki pieniężne

[edytuj | edytuj kod]

Monety

[edytuj | edytuj kod]

Banknoty

[edytuj | edytuj kod]
  • emisji 9 grudnia 1916:
    • ½ mkp
    • 1 mkp
    • 2 mkp
    • 5 mkp
    • 10 mkp
    • 20 mkp
    • 50 mkp
    • 100 mkp
    • 1000 mkp
  • emisji 15 stycznia 1919
    • 500 mkp
  • emisji 15 lutego 1919
    • 100 mkp
  • emisji 17 maja 1919
    • 1 mkp
    • 5 mkp
    • 20 mkp
    • 1000 mkp
  • emisji 23 sierpnia 1919
    • 1 mkp
    • 5 mkp
    • 10 mkp
    • 20 mkp
    • 100 mkp
    • 500 mkp
    • 1000 mkp
  • emisji 7 lutego 1920
    • ½ mkp
    • 5000 mkp
  • emisji 11 marca 1922
    • 10 000 mkp
  • emisji 10 października 1922
    • 50 000 mkp
  • emisji 25 kwietnia 1923
    • 250 000 mkp
  • emisji 30 sierpnia 1923
    • 100 000 mkp
    • 500 000 mkp
    • 1 000 000 mkp
  • emisji 20 listopada 1923
    • 5 000 000 mkp
    • 10 000 000 mkp

Waluta okupacyjna

[edytuj | edytuj kod]

Podczas I wojny światowej (w 1915[2]) część Królestwa Kongresowego została zajęta przez armię niemiecką i austriacką (Królestwo Polskie [1917–1918]). Wprowadzono nowe waluty: markę niemiecką (okupowane tereny niemieckie) i koronę austriacką (tereny austriackie)[3].

Później Niemcy doszli do wniosku, że zabieganie o względy Polaków może się im opłacić. Objawem tego było wprowadzenie marki polskiej z wielkim Orłem Białym na awersie. Było to jego pierwsze oficjalne urzędowe zastosowanie od upadku powstania listopadowego. Waluta została wprowadzona rozporządzeniem Hansa Hartwig von Beselera, generał-gubernatora warszawskiego, z dnia 9 grudnia 1916 roku[4]. W Generalnym Gubernatorstwie Warszawskim marka polska była emitowana przez Polską Krajową Kasę Pożyczkową (PKKP) i od 26 kwietnia 1917 roku stanowiła jedyny prawny środek płatniczy na tym obszarze[5][1][3] (kurs wymiany – 1:1 marek niemieckich)[6][2].

W niepodległej Polsce

[edytuj | edytuj kod]

11 listopada 1918 (II Rzeczpospolita) PKKP przeszła w ręce polskie[3][7].

Marka polska stała się prawnym środkiem płatniczym na terenie całej Polski dopiero ustawą z 15 stycznia 1920 roku[8].

PKKP wydała też tzw. przekazy o nominałach 50 000 000 i 100 000 000 mkp, datowane na 20 listopada 1923 roku.

Planowano także emisję monet: w 1922 wybito pierwszą monetę próbną według projektu Wasiewicza o wartości 100 marek, z orłem państwowym na awersie i z głową marszałka Piłsudskiego na rewersie, w 1923 próbną monetę 50-markową według projektu Konstantego Laszczki, z orłem państwowym na awersie i z popiersiem dziewczyny zwróconej w lewo, ze snopkiem zboża na prawym ramieniu. W związku z wymianą pieniędzy projekty nie zostały zrealizowane.

W 1924 roku marki polskie zostały wymienione na złote po kursie 1 złoty = 1 800 000 mkp.

Banknoty PKKP w walucie markowej, już po reformie walutowej, zostały użyte do produkcji tzw. biletów zdawkowych. Banknoty markowe o nominałach 500 000 mkp oraz 10 000 000 mkp były przecinane na pół, a następnie na owych połówkach nadrukowywano nową wartość (odpowiednio 1 grosz i 5 groszy). Na markach polskich widnieje następująca klauzula prawna: „Kto podrabia lub fałszuje bilety Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej, albo puszcza w obieg lub usiłuje puścić w obieg podrobione lub fałszowane bilety podlega karze ciężkiego więzienia”. Mają także niezbyt widoczne, małe znaki wodne (siatkę przez całą powierzchnię banknotu).

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Emisja pieniądza od kwietnia 1917.
  2. a b Jezierski 2010 ↓, s. 272.
  3. a b c 1.2. Zasługi Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej (PKKP) w niepodległym państwie polskim, [w:] Ewa Myślak, Narodowy Bank Polski w systemie ustrojowym Rzeczypospolitej Polskiej, Wydawnictwo UJ, 20 września 2013, s. 22–25, ISBN 978-83-233-8898-2 [dostęp 2019-01-29].
  4. Verordnungsblatt für das General-Gouvernement Warschau 1916 nr 57 (13 XII) Omówienie: Krzysztof Skubiszewski, Odpowiedzialność międzynarodowa za pieniądz okupacyjny s. 71.
  5. Henryk Cywiński: Dziesięć wieków pieniądza polskiego. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1987, s. 177–205. ISBN 83-205-3413-5.
  6. Witold Głowacki: PIENIĄDZ I PAŃSTWO. gs24.pl, 27 sierpnia 2015 13:59. [dostęp 2019-01-30].
  7. Najnowsze dzieje Polski: Materiały i studia z okresu 1914-1939, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1966, s. 44 [dostęp 2019-01-29].
  8. Ustawa z dnia 15 stycznia 1920 r. w przedmiocie ustanowienia marki polskiej prawnym środkiem płatniczym na całym obszarze Rzeczypospolitej (Dz.U. z 1920 r. nr 5, poz. 26).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Tadeusz Kałkowski: Tysiąc lat monety polskiej. Kraków: 1981.
  • Henryk Cywiński: Dziesięć wieków pieniądza polskiego. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1987, s. 177–205. ISBN 83-205-3413-5.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]