Marsz Polonii – Wikipedia, wolna encyklopedia

Obraz Artura Grottgera Bitwa z cyklu Polonia będący alegorią walki w czasie powstania styczniowego w 1863 roku
Dionizy Czachowski, naczelnik wojenny województwa sandomierskiego w powstaniu styczniowym

Marsz, marsz Polonia lub Marsz Czachowskiego, znany również jako Marsz Polonii[1] – polska pieśń powstańcza, jedna z odmian Mazurka Dąbrowskiego, śpiewana na melodię ludowej pieśni ukraińskiej Nie chodź, Hryciu, na wieczornicę (Ой, не ходи, Грицю)[2].

Powstanie tekstu[edytuj | edytuj kod]

Pieśń Marsz, marsz Polonia powstała w 1863 podczas powstania styczniowego wśród oddziałów, którymi dowodził Dionizy Czachowski. Inicjatorami jej byli najprawdopodobniej żołnierze pochodzący z Galicji, o czym świadczy zarówno tekst, jak i dobór melodii. Zyskała jednak popularność jako pieśń powstańcza również w innych regionach[3].

Marsz Czachowskiego był prawdopodobnie kompilacją wcześniejszych pieśni, między innymi powstałej w czasie powstania listopadowego Pieśni ułanów kaliskich (wersja Mazurka Dąbrowskiego) oraz późniejszych pieśni zesłańców syberyjskich[4]. Pierwsze zwrotki są niemal powtórzeniem Mazurka Dąbrowskiego autorstwa Józefa Wybickiego. Dwie zwrotki pierwszej wersji przypisuje się natomiast Władysławowi Anczycowi[2].

Marsz powstał jako powstańcza pieśń bojowa, która zachęcała do opuszczenia domu i zagrzewała do walki o wyzwolenie Polski (łac. Polonia). Duża liczba zwrotek sprzyjała śpiewaniu w trakcie długich, forsownych marszów. Tekst pierwszej wersji odnosił się bezpośrednio do walk oddziałów Dionizego Czachowskiego[3].

Pochodzenie melodii[edytuj | edytuj kod]

Możliwe, że pierwotnie śpiewano pieśń na inną melodię. Jednak na stałe połączono tekst do popularnej w XIX wieku na południowych i wschodnich ziemiach Korony dumki ukraińskiej Nie chodź, Hryciu, na wieczornicę (ukr. Ой, не ходи, Грицю, та й на вечорниці).

Autorstwo piosenki zwykle przypisuje się półlegendarnej poetce i śpiewaczce Marusi Czuraj, która żyła w połowie XVII wieku na Połtawszczyźnie[5]. Jednak według muzykologów melodia ta pochodzi z jednoaktowej opery Kozak-wierszopis (Козак-стихотворец) z 1812 roku, której kompozytorem był Catterino Cavos i została ona zainspirowana pieśnią kozacką z połowy XVIII wieku Jechał Kozak za Dunaj (Їхав козак за Дунай) Semena Klimowskiego[6][7]. Autorem libretta do opery był kniaź Aleksander Szachowski, który w 1839 roku napisał też opowiadanie o Marusi Czuraj, w którym zawarł podobne wątki (w operze to jednak nie Marysia jest poetką, ale jej narzeczony kozak Klimowski)[8].

Niezależnie od pochodzenia, w XIX wieku piosenka była już popularna zarówno w kraju, jak i za granicą. Wojciech Sowiński w Krótkim rysie historyi muzyki w Polsce (1874) pisał w rozdziale „Dumy, dumki”, że „na Wołyniu, Podolu, Galicji, w Маłеj Polsce i Ukrainie często słychać ро wsiach głosy młodych dziewcząt powtarzających na wieczornicach ową dumkę о Hryciu”[9]. W 1887 roku Feliks Jaroński opublikował układ pieśni na fortepian[10]. Do melodii dumki nawiązywali tacy kompozytorzy jak Franciszek List (Ballade d’Ukraine) i Józef Władysław Krogulski (II Koncert fortepianowy, Rondo alla Kozak). Nie jest jasne, gdzie i kiedy słowa Marszu Czachowskiego złączono z melodią Nie chodź, Hryciu, na wieczornicę[2].

Dalsze dzieje[edytuj | edytuj kod]

Po powstaniu styczniowym Marsz Czachowskiego doczekał się licznych przeróbek, często odbiegających od oryginału[3].

Pod koniec XIX wieku utwór zyskał popularność wśród polskich emigrantów żyjących w Ameryce. W czasie I wojny światowej był śpiewany w Legionach i Błękitnej Armii generała Hallera (pod inną melodią).

Jedna z jej wersji do Polski została przywieziona z Brazylii przez nauczycielkę i działaczkę ruchu chłopskiego Jadwigę Jahołkowską przed II wojną światową. W tej wersji pieśń rozpoczynały słowa: Jeszcze Polska nie zginęła, choć my za morzami, a kończyły: Amerykę rzucim i do Polski wrócim.

Pieśń śpiewali harcerze w okresie międzywojennym, a podczas II wojny światowej żołnierze polscy na Zachodzie, popularyzując własną odmianę refrenu Marsz, marsz Sikorski. Po 1945 roku pieśń ta nie była w Polsce publikowana przez blisko рół wieku (z wyjątkiem niskonakładowych druków podziemnych)[9].

Łacińska nazwa Polski – Polonia – była popularnym poetyckim określeniem ojczyzny w okresie powstania styczniowego. Artur Grottger zatytułował tak cykl swoich rysunków poświęconych powstaniu. Natomiast dzięki tej pieśni powstało nowe znaczenie – termin „Polonia” jako określenie ogółu Polaków na stałe zamieszkałych poza Polską. Marsz Polonii jest śpiewany podczas patriotycznych uroczystości za granicą oraz polonijnych w kraju.

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Inne nazwy to Marsz Polonia, Pieśń Polaków, Pieśń wolności.
  2. ↑ a b c Marsz Polonia na Cyfrowa Biblioteka Piosenki Polskiej.
  3. ↑ a b c Marsz, marsz Polonia w serwisie Śpiewnik Niepodległości.
  4. ↑ Marsz Czachowskiego na Blisko Polski.
  5. ↑ Sławomir Sawczuk Ukraińskie pieśni na zapusty, 11.02.2018, Polskie Radio Białystok.
  6. ↑ Опера Катерино Кавоса «Казак-стихотворец», Классическая музыка.
  7. ↑ О ЗАПРЕЩЕНИИ ОПЕРЫ-ВОДЕВИЛЯ «КАЗАК-СТИХОТВОРЕЦ»: ПИСЬМО А. А. ШАХОВСКОГО А. С. ШИШКОВУ.
  8. ↑ Halina Mazurek-Wita, Anegdota sceniczna Aleksandra Szachowskiego „Kozak-wierszopis”, „Rusycystyczne Studia Literaturoznawcze 18, 7-16”, 1994.
  9. ↑ a b Wacław Panek. Hymny Polskie. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa, 1997.
  10. ↑ Nie chodź Hryciu na wieczornicę na Cyfrowa Biblioteka Piosenki Polskiej.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Marsz_Polonii&oldid=72522489”