Michał Swoboda – Wikipedia, wolna encyklopedia

Michał Zbigniew Swoboda
Data i miejsce urodzenia	24 września 1910 ; Kolbuszowa
Data i miejsce śmierci	15 stycznia 1982 ; Poznań
	profesor nauk humanistycznych
	Specjalność: filologia klasyczna
Alma Mater	Uniwersytet Jagielloński
Doktorat	1947
Habilitacja	1961
Profesura	1967
	Nauczyciel akademicki
Uczelnia	Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu; Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Michał Zbigniew Swoboda (ur. 24 września 1910 w Kolbuszowej, zm. 15 stycznia 1982 w Poznaniu) – polski filolog klasyczny, literaturoznawca-latynista, znawca poezji augustowskiej, autor prac naukowych z zakresu latynistyki i współautor czterotomowego Słownika grecko-polskiego pod redakcją Zofii Abramowiczówny.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 24 września 1910 roku w Kolbuszowej^[1] w rodzinie Władysława Ernesta Swobody, urzędnika skarbowego, i Emmy Ludmiły z domu Ergietowskiej, nauczycielki. W rodzinnej miejscowości ukończył w roku 1929 Prywatne Gimnazjum Klasyczne należące do Okręgu Szkolnego Lwowskiego z siedzibą kuratora we Lwowie^[2], w którym w tym czasie (rok szkolny 1928-1929) uczył języka polskiego poeta Mieczysław Jastrun, a wcześniej starszy brat poety, dr Jerzy Gierowski. Studiował filologię klasyczną na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Jego nauczycielami akademickimi byli sławni profesorowie Leon Sternbach, Tadeusz Sinko i Seweryn Hammer. W 1934 roku otrzymał tytuł magistra z zakresu filologii klasycznej na podstawie pracy De metaphoris Plautinis et Terentianis (UJ). W 1935 roku podjął pracę w Państwowym Gimnazjum, później Liceum im. Jana Kasprowicza w Inowrocławiu, gdzie uczył m.in. historyka, prof. Mariana Biskupa, wspominającego Swobodę jako dobrego nauczyciela i świetnego znawcę Cycerona^[3], oraz socjologa, autora prac o hotelarstwie i turystyce, Tadeusza Tulibackiego^[4], który poświęcił swemu nauczycielowi specjalną monografię (zob. bibliografia). W czasie okupacji hitlerowskiej został uwięziony w charakterze zakładnika, a po zwolnieniu z więzienia wysłany na przymusowe roboty polne do majątku Dobiesławice. Następnie, wysiedlony do Tarnowa, był nauczycielem i członkiem Komisji Egzaminacyjnej w zorganizowanym tajnym nauczaniu oraz robotnikiem w firmie Sägewerk und Schuhleistenfabrik Pariser und Weiss. W fabryce pracował przez jeden rok. Po kontuzji ręki objął stanowisko księgowego w Radzie Głównej Opiekuńczej w Tarnowie; funkcję tę wykonywał aż do momentu wyzwolenia. Po oswobodzeniu Tarnowa brał udział w organizowaniu szkolnictwa średniego na terenie tego miasta, lecz już w marcu 1945 wrócił do Inowrocławia, gdzie ponownie podjął pracę w szkole im. Jana Kasprowicza, ucząc (do 1957) łaciny, greki i logiki oraz wznawiając (w 1952) działalność szkolnego kółka dramatycznego^[5]. Po latach wspominali go z sentymentem Jego ówcześni uczniowie – historyk prof. Benon Miśkiewicz^[6] (rektor UAM w latach 1972–1981) oraz prymas Józef Glemp^[7]. W 1947 roku uzyskał stopień doktora nauk humanistycznych na podstawie rozprawy De fontibus fabularum (UJ, promotor: prof. dr Gustaw Przychocki). W 1957 roku został mianowany adiunktem przy Katedrze Filologii Klasycznej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, gdzie w 1961 przeprowadził habilitację na podstawie rozprawy Proverbia Ciceroniana quatenus antiquam παροιμίας usu confirment. W październiku 1961 roku rozpoczął pracę docenta w Katedrze, później Instytucie Filologii Klasycznej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

W latach 1963–1964 był kierownikiem studium eksternistycznego przy Wydziale Filologicznym UAM.
Od 1964 do 1968 piastował urząd prodziekana do spraw studiów dla pracujących, a w latach 1968–1972 dziekana Wydziału Filologicznego UAM. W 1969 uzyskał tytuł profesora nauk humanistycznych. Od roku 1969 do 1974 kierował Katedrą Filologii Klasycznej UAM. W 1976 roku otrzymał nominację na profesora zwyczajnego. Był inicjatorem wydawnictwa Symbolae Philologorum Posnaniensium oraz przewodniczącym Komisji Filologicznej Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Był promotorem prac doktorskich Michała Kaczmarkowskiego (profesora Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II)^[8] oraz Jerzego Danielewicza (profesora UAM) wspominającego swego nauczyciela jako znakomitego uczonego, doskonałego pedagoga i wspaniałego wychowawcę młodzieży, który wymagał wiele od innych, ale przede wszystkim od siebie^[9]. Profesor Swoboda zmarł 15 stycznia 1982 roku w Poznaniu, półtora roku po przejściu na emeryturę. Spoczywa na cmentarzu komunalnym na Junikowie w Poznaniu.

Działalność naukowa[edytuj | edytuj kod]

Dorobek naukowy prof. Swobody obejmuje ponad 50 publikacji. Dotyczą one przede wszystkim antycznej literatury łacińskiej, w szczególności zaś zagadnień komediowych i scenicznych. Prof. Swobodę zajmowały też motywy hymniczne i modlitewne w poezji rzymskiej, czego ukoronowaniem jest książka napisana wspólnie z prof. Jerzym Danielewiczem pt. Modlitwa i hymn w poezji rzymskiej, Poznań 1981. Na uwagę zasługuje fakt, że zdecydowaną większość artykułów naukowych do końca swojej działalności publikował w języku łacińskim^[10].

Stopnie i tytuły naukowe[edytuj | edytuj kod]

1934: magister (UJ)
1947: doktor (UJ)
1957: adiunkt przy Katedrze Filologii Klasycznej UMK
1961: doktor habilitowany (UMK)
1961: etat docenta (UAM)
1969: nominacja na profesora nadzwyczajnego
1976: nominacja na profesora zwyczajnego

Członkostwo w stowarzyszeniach i organizacjach[edytuj | edytuj kod]

Członek Polskiego Towarzystwa Filologicznego
Członek Komitetu Nauk o Kulturze Antycznej Polskiej Akademii Nauk
Członek Komisji Kultury Antycznej Poznańskiego Oddziału Polskiej Akademii Nauk
Członek Wydziału Filologiczno-Filozoficznego Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk
Członek Komisji Filologicznej Towarzystwa Naukowego w Toruniu
Członek zarządu międzynarodowego towarzystwa naukowego Ovidianum z siedzibą w Bukareszcie

Nagrody i wyróżnienia[edytuj | edytuj kod]

Wybrane publikacje[edytuj | edytuj kod]

Książki[edytuj | edytuj kod]

De proverbiis a Cicerone adhibitis, Toruń 1963
Studia scaenica Plautina et Terentiana, Poznań 1966
Albius Tibullus, poeta elegijny, Poznań 1969
Sextus Propertius. Szkice krytycznoliterackie, Poznań 1976
Modlitwa i hymn w poezji rzymskiej, Poznań 1981 (wraz z Jerzym Danielewiczem)

Artykuły naukowe[edytuj | edytuj kod]

De numero histrionum partiumque in comoediis Plautinis quaestiones, Eos 45, 1951, 149-155; Eos 47, 1954, 171-190; Eos 49, 1958/59, 83-95
M. Tullius Cicero o konieczności gruntownego przygotowania naukowego, Języki Obce w Szkole 2, 1958, 257-263
Dalecy potomkowie antycznych pasożytów w komediach Aleksandra Fredry, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Nauki Humanistyczno-Społeczne, z. 3, Filologia Polska (II), Toruń 1960, 95-126
Starożytne określenie pojęcia παροιμία a przysłowia u Cycerona, Języki Obce w Szkole 4, 1960, 329-337
De origine atque primordiis aulaeorum in theatro Romano, Eos 51, 1961, 301-316
Sądy Cycerona o poezji i sztuce, Meander 17, 1962, 64-85
De Phaedro Aesopi aemulatore, Eos 52, 1962, 325-336
Adnotatio in Terentii Hec. 616-621, Eos 53, 1963, 123-135
Terminologia filozoficzna u Cycerona w zakresie teorii poznania, Eos 54, 1964, 116-138
Łacińskie ekwiwalenty epikurejskich pojęć etycznych u Cycerona, Eos 55, 1965, 120-140
Epicureae doctrinae de deorum natura, beatitudine aeternitateque apud Ciceronem (De nat. deor. I 19, 49 sq.) interpretatio, Eos 56, 1966, 286-293
Filozoficzna i polityczna problematyka dialogu Cycerona De natura deorum, Meander 22, 1967, 517-528
Spór Luscjusza Lanuwinusa z Terencjuszem, Meander 24, 1969, 377-391
Autorzy trzeciej księgi tzw. Corpus Tibullianum, Eos 58, 1969/70, 99-114
De soliloquiorum in antiquo dramate ab Aeschyli temporibus usque ad Terentium adhibitorum munere scaenico, Eos 59, 1971, 57-76
Elementy satyryczne i parodystyczne w komediach Plauta, Eos 60, 1972, 51-69
Poezja Horacego jako wyraz jego poglądów i stosunku do rzeczywistości, Meander 27, 1972, 110-130
De Panegyrico Messalae in Corpore Tibulliano asservato, Symbolae Philologorum Posnaniensium 1, 1973, 115-132
Modlitwy i inne partie liryczne w Eneidzie Wergiliusza, Symbolae Philologorum Posnaniensium 2, 1975, 57-88
De dei notione et trium heroum erga deos mente in Aeneide descripta, Eos 63, 1975, 61-73
De Propertii elegiis hymnos imitantibus, Eos 65, 1977, 131-138
De Tibulli elegiis hymnicis, Eos 65, 1977, 245-256
De Ovidii carminum elegiacorum fragmentis hymnico-precatoriis, Eos 66, 1978, 73-90
Quidnam Ovidius de poesi, poematis poetisque iudicaverit, Symbolae Philologorum Posnaniensium 4, 1979, 123-138
De incantamentis et precationibus in vetustissima Romanorum poesi obviis, Roczniki Humanistyczne 27, 1979, 29-48
De fragmentis precatorio-hymnicis apud Vergilium et poetas Latinos minores occurentibus, Eos 67, 1979, 301-319
De Lucretii hymno Veneris sacro, Eos 68, 1980, 95-102
De fragmentis precatorio-hymnicis apud poetas imperatorum aetate florentes, Eos 68, 1980, 285-301
De Ausonii et Claudiani fragmentis hymnico-precatoriis, Eos 69, 1981, 83-95
De litterarum censura apud Catullum, Eos 70, 1982, 83-101

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Z powiatu kolbuszowskiego wywodził również swe korzenie inny filolog klasyczny – Zygmunt Samolewicz.
↑ Obecnie Liceum Ogólnokształcące im. Janka Bytnara w Kolbuszowej [1].
↑ Nasze Miasto Inowrocław, nr 4 (86), kwiecień 2012, 5 [2].
↑ Hotelarz 02/2012, Jubileusz Tadeusza Tulibackiego [3].
↑ J. Brodziński, Szkoła jakich mało, w: Gazeta Pomorska 12 marca 2005 [4].
↑ B. Miśkiewicz, Mój nauczyciel i przyjaciel – profesor Michał Swoboda, Symbolae Philologorum Posnaniensium 6, 1983, 19-20.
↑ Archiwum aktualności I Liceum Ogólnokształcącego im. Jana Kasprowicza w Inowrocławiu [5].
↑ Michał Kaczmarkowski (1934-2003) – sylwetka i publikacje [6].
↑ J. Danielewicz, Michał Swoboda (1910-1982), Symbolae Philologorum Posnaniensium 6, 1983, 3.
↑ Od Hammera do Bergera – biogramy pracowników Katedry oraz Instytutu Filologii Klasycznej, [w:] P. Stępień, E. Wesołowska, T. Wikarjak (red.), Aetas Aurea Sto lat filologii klasycznej na Uniwersytecie w Poznaniu 1919–2019, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2018, s. 118–119, ISBN 9788323234364.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Aetas Aurea. Sto lat filologii klasycznej na Uniwersytecie w Poznaniu, red. Piotr Urbański, Elżbieta Wesołowska, Wydawnictwo Naukowe UAM 2019, s. 118–119.
J. Danielewicz, Michał Swoboda (1910-1982), Symbolae Philologorum Posnaniensium 6, 1983, 3-11
Z. Kwieciński, Pięćdziesięciolecie Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącego w Kolbuszowej, w: Biuletyn Muzeum Regionalnego Towarzystwa Opieki nad Zabytkami w Kolbuszowej, Kolbuszowa 1966, nr 1, 3-7 [7]
B. Miśkiewicz, Mój nauczyciel i przyjaciel – profesor Michał Swoboda, Symbolae Philologorum Posnaniensium 6, 1983, 19-20
Przegląd Kolbuszowski, nr 8, 1992 [8]
Spis prac naukowych prof. dra hab. Michała Swobody, Symbolae Philologorum Posnaniensium 6, 1983, 13-18
J. Sudoł, Ku dobru i mądrości. Z dziejów gimnazjum i liceum ogólnokształcącego im. Janka Bytnara w Kolbuszowej, Kolbuszowa 1998 [9]
T. Tulibacki, Wspomnienia o prof. dr hab. Michale Zbigniewie Swobodzie (1910-1982): filolog, pedagog, wychowawca, Inowrocław 1995

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Historia Filologii Klasycznej na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu [10]

[1] Z powiatu kolbuszowskiego wywodził również swe korzenie inny filolog klasyczny – Zygmunt Samolewicz.

[2] Obecnie Liceum Ogólnokształcące im. Janka Bytnara w Kolbuszowej [1].

[3] Nasze Miasto Inowrocław, nr 4 (86), kwiecień 2012, 5 [2].

[4] Hotelarz 02/2012, Jubileusz Tadeusza Tulibackiego [3].

[5] J. Brodziński, Szkoła jakich mało, w: Gazeta Pomorska 12 marca 2005 [4].

[6] B. Miśkiewicz, Mój nauczyciel i przyjaciel – profesor Michał Swoboda, Symbolae Philologorum Posnaniensium 6, 1983, 19-20.

[7] Archiwum aktualności I Liceum Ogólnokształcącego im. Jana Kasprowicza w Inowrocławiu [5].

[8] Michał Kaczmarkowski (1934-2003) – sylwetka i publikacje [6].

[9] J. Danielewicz, Michał Swoboda (1910-1982), Symbolae Philologorum Posnaniensium 6, 1983, 3.

[10] Od Hammera do Bergera – biogramy pracowników Katedry oraz Instytutu Filologii Klasycznej, [w:] P. Stępień, E. Wesołowska, T. Wikarjak (red.), Aetas Aurea Sto lat filologii klasycznej na Uniwersytecie w Poznaniu 1919–2019, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2018, s. 118–119, ISBN 9788323234364.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]