Mikołaj Liwczak – Wikipedia, wolna encyklopedia

Mikołaj Liwczak
protoprezbiter
Ilustracja
Kraj działania

Imperium Rosyjskie

Data i miejsce urodzenia

1837
Cisowa

Data i miejsce śmierci

1909
Aleksandrów Pograniczny

Proboszcz parafii św. Aleksandra Newskiego w Aleksandrowie Pogranicznym
Okres sprawowania

1894–1909

Wyznanie

prawosławne

Kościół

Rosyjski Kościół Prawosławny

Inkardynacja

Eparchia warszawska i nadwiślańska

Diakonat

1864

Prezbiterat

1864

Odznaczenia
Order Świętej Anny II klasy (Imperium Rosyjskie)
Multimedia w Wikimedia Commons
Mikołaj Liwczak na wspólnej podobiźnie duchownych z Chełmszczyzny przechodzących na prawosławie, 1875 (w prawej kolumnie drugi od góry)

Mikołaj Liwczak (ur. 1837 w Cisowej, zm. 1909 w Aleksandrowie Pogranicznym), także w brzmieniu zrusyfikowanym Nikołaj – duchowny greckokatolicki, a następnie prawosławny pochodzenia ukraińskiego, jeden z najaktywniejszych uczestników likwidacji unickiej diecezji chełmskiej, nagrodzony przez cara złotym krzyżem. Autor wspomnień opisujących te wydarzenia.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Duchowny unicki[edytuj | edytuj kod]

Był synem kapłana greckokatolickiego Mikołaja Liwczaka i jego małżonki Julii zd. Kałużniackiej[1]. W 1860 ukończył gimnazjum w Przemyślu, a następnie greckokatolickie seminarium duchowne św. Barbary w Wiedniu[2] i studia na wydziale filologiczno-historycznym miejscowego uniwersytetu[3]. W czasie pobytu w Wiedniu zetknął się z kapelanem cerkwi przy rosyjskiej ambasadzie, ks. Michaiłem Rajewskim, działaczem słowianofilskim. Dyplom końcowy uzyskał w 1864[4]. W grudniu tego roku został wyświęcony kolejno na diakona i na kapłana[1].

Był jednym z najaktywniejszych działaczy ruchu obrzędowego w Galicji. W momencie związania się z tym ruchem deklarował szczere przywiązanie do katolicyzmu, z czasem dopiero poznawanie duchowości wschodniego chrześcijaństwa doprowadziło go do przekonania o słuszności prawosławia[5]. W latach 1865–1866 był proboszczem greckokatolickiej parafii św. Norberta w Krakowie[6]. Nauczał również języków antycznych w I gimnazjum w tymże mieście[4]. Z powodu problemów z kierowaniem placówką zrezygnował z tego stanowiska i postanowił wyjechać do Imperium Rosyjskiego[6]. Władze carskie, planując ostateczną likwidację Kościoła unickiego w Rosji, a w związku z tym rusyfikację unickiej ludności ziemi chełmskiej, sprowadzały wówczas do guberni lubelskiej i siedleckiej duchownych moskalofilskich z Galicji[7].

Działalność na Chełmszczyźnie do 1875[edytuj | edytuj kod]

Natychmiast po przybyciu do guberni siedleckiej (bez zgody greckokatolickiego metropolity lwowskiego[8]) zadeklarował chęć przyjęcia obywatelstwa rosyjskiego[9]. Oficjalnie przybył do Rosji jako nauczyciel progimnazjum w Białej. Według Włodzimierza Osadczego nie wskazywano przy tym, jaki przedmiot miałby wykładać[10], natomiast Krzysztof Latawiec wskazuje, że Liwczak od 1866 do 1867 był unickim katechetą w szkole żeńskiej w Chełmie, a od 1867 do 1872 – w bialskim gimnazjum[1]. Jako pierwszy kapłan unicki na Chełmszczyźnie wygłosił kazanie w języku rosyjskim, w katedrze chełmskiej[11].

Cerkiew Narodzenia Matki Bożej (obecnie kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny) w Białej Podlaskiej. Ks. Mikołaj Liwczak służył w niej w latach 1867–1880. Walnie przyczynił się do przymusowego zaprowadzenia prawosławia w tejże parafii, a w styczniu 1875 współprowadził w cerkwi w Białej ceremonię konwersji 50 tys. chełmskich unitów – pierwszą taką w ramach likwidacji unickiej diecezji chełmskiej

W 1867 objął parafię w Białej i rozpoczął służbę w unickiej pobazyliańskiej cerkwi Narodzenia Matki Bożej. Już wtedy cieszył się szczególnym zaufaniem władz rosyjskich. Jego przybycie do Białej nastąpiło w momencie, gdy miejscowa ludność unicka zaczęła protestować przeciwko usuwaniu ze świątyni obcych prawosławnej tradycji elementów wyposażenia wnętrza i zlatynizowanych obrzędów typowych dla unickiej diecezji chełmskiej[12]. Ks. Liwczak szczególnie zaangażował się w zwalczanie unickich obyczajów w swojej parafii. W 1869 nie zorganizował w niej uroczystości Bożego Ciała, za co naraził się biskupowi chełmskiemu Mychajle Kuzemskiemu. W jego obronie wystąpił jednak kierujący konsystorzem chełmskim Markiełł Popiel, również moskalofilski duchowny z Galicji[13]. W 1872, na polecenie gubernatora siedleckiego Stiepana Gromieki, ks. Liwczak usunął z cerkwi szczególnie czczone przez unitów relikwie św. Jozafata Kuncewicza i przeniósł je do podziemi obiektu[12]. Wspominając następnie te wydarzenia uznał, iż sprawa relikwii św. Jozafata nie pomogła w szerzeniu prawosławia, gdyż niepotrzebnie zniechęciła i zdenerwowała wiernych[14]. W 1873 otrzymał godność protoprezbitera[4] i dziekana bialskiego[1].

12 stycznia 1875 kierowana przez ks. Liwczaka parafia w Białej jako pierwsza placówka unicka ogłosiła przejście na prawosławie (miało to miejsce cztery miesiące przed oficjalną likwidacją unickiej diecezji chełmskiej). Uroczysta konwersja odbyła się w cerkwi bialskiej w obecności arcybiskupa warszawskiego Joannicjusza, który według katolickich źródeł, słysząc wiernopoddańczą mowę ks. Liwczaka, był zniesmaczony jego służalczością[12]. Według innego źródła ks. Liwczak był rozczarowany administracyjnymi i siłowymi metodami szerzenia prawosławia, uważał je za niewłaściwe. Razem z parafią bialską prawosławie przyjęło 50 tys. wiernych z 45 parafii, jak również 26 kapłanów[15]. W tym samym roku ks. Liwczak wyjechał do Petersburga na spotkanie Komitetu Słowiańskiego w soborze św. Izaaka i tam odebrał od cara złoty krzyż kapłański[4].

Duchowny prawosławny[edytuj | edytuj kod]

Duchowny stracił pozycję i wpływy w eparchii chełmsko-warszawskiej po usunięciu Marcelego (Popiela) z urzędu biskupa chełmskiego i przeniesieniu go do eparchii podolskiej w 1879; podobny los spotkał zresztą większość kapłanów z Galicji, którym niechętny był nowy ordynariusz eparchii arcybiskup Leoncjusz[16]. W 1879 pozbawiono go stanowiska dziekana bialskiego[1], a w 1880 stracił pracę w gimnazjum w Białej[4]. Zaproponowano mu parafię w Dorohobużu, której nie przyjął, uznając, iż była to zbyt biedna placówka. Dzięki wcześniejszej znajomości z Michaiłem Katkowem i Siergiejem Aksakowem ks. Liwczak dotarł jednak w 1882 do samego Konstantina Pobiedonoscewa, który umożliwił mu objęcie stanowiska nauczyciela łaciny w seminarium duchownym w Mińsku. Jeszcze w tym samym roku duchowny odbył podróż po Europie, był m.in. w Bułgarii, a z generałem Michaiłem Skobielewem prowadził korespondencję nt. warunków życia, problemów narodowościowych i etnicznych w Austro-Węgrzech. Po powrocie do Rosji został nauczycielem języków starożytnych w jednym z warszawskich gimnazjów[4]. W 1883 otrzymał nagrodę kuratora warszawskiego okręgu naukowego Aleksandra Apuchtina i przeszedł na analogiczne stanowisko w gimnazjum w Łomży[4]. W latach 1893–1894 był równocześnie proboszczem parafii św. Konstantyna w Łomży, obsługując cerkiew przeznaczoną dla żołnierzy i służb celnych (na terenie obecnej Piątnicy)[17]. W 1894 zakończył pracę dydaktyczną. Od wymienionego roku do końca życia był proboszczem parafii św. Aleksandra Newskiego w Aleksandrowie Pogranicznym[4].

W 1901 otrzymał order św. Anny II stopnia[3].

Spisał wspomnienia dotyczące akcji likwidacji unickiej diecezji chełmskiej; wydał je rok po jego śmierci jego syn Iwan. Fragmenty wspomnień Nikołaja Liwczaka zostały przełożone na język polski[4].

Rodzina[edytuj | edytuj kod]

W 1864 ożenił się z Henriettą Kittel, która po konwersji na prawosławie zmieniła imię na Maria. Zmarła w 1900. Liwczakowie mieli dziewięcioro dzieci:

  • Natalię (1865–?)
  • Helenę (1867–?)
  • Marię (1870–?)
  • Lwa (1872–1907), urzędnika rosyjskiej komory celnej
  • Nikołaja (1873–?), urzędnika rosyjskiej komory celnej
  • Iwana (1874–1875)
  • Iwana (1875–?), nauczyciela
  • Borisa (1877–?), lekarza weterynarii w 10 Pułku Kozaków Dońskich
  • Władimira (1878–1880)[1].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f K. Latawiec, Duchowieństwo cerkwi prawosławnych resortu celnego i straży granicznej w Królestwie Polskim w latach 1851–1914, Res Historica, nr 37 (2014), s. 221-222.
  2. ↑ W. Osadczy: Święta Ruś. Rozwój i oddziaływanie idei prawosławia w Galicji. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 442-443. ISBN 978-83-227-2672-3.
  3. ↑ a b ДУХОВЕНСТВО ВАРШАВСКОЙ ЕПАРХИИ НА 1907 ГОД
  4. ↑ a b c d e f g h i red. T. Krawczak, „Zanim wróciła Polska”. Martyrologium ludności unickiej na Podlasiu w latach 1866-1905 w świetle wspomnień, Neriton, Warszawa 1994, s.168-169.
  5. ↑ W. Osadczy: Święta Ruś. Rozwój i oddziaływanie idei prawosławia w Galicji. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 131. ISBN 978-83-227-2672-3.
  6. ↑ a b W. Mokry, Z życia Cerkwi greckokatolickiej w Krakowie w latach 1808–1998.
  7. ↑ W. Osadczy: Święta Ruś. Rozwój i oddziaływanie idei prawosławia w Galicji. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 217-218. ISBN 978-83-227-2672-3.
  8. ↑ J. Lewandowski: Na pograniczu. Polityka władz państwowych wobec unitów Podlasia i Chełmszczyzny 1772-1875. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 1996, s. 102. ISBN 83-227-0898-X.
  9. ↑ W. Osadczy: Święta Ruś. Rozwój i oddziaływanie idei prawosławia w Galicji. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 219. ISBN 978-83-227-2672-3.
  10. ↑ W. Osadczy: Święta Ruś. Rozwój i oddziaływanie idei prawosławia w Galicji. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 213. ISBN 978-83-227-2672-3.
  11. ↑ J. Lewandowski: Na pograniczu. Polityka władz państwowych wobec unitów Podlasia i Chełmszczyzny 1772-1875. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 1996, s. 108. ISBN 83-227-0898-X.
  12. ↑ a b c W. Osadczy: Święta Ruś. Rozwój i oddziaływanie idei prawosławia w Galicji. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 228-229. ISBN 978-83-227-2672-3.
  13. ↑ W. Osadczy: Święta Ruś. Rozwój i oddziaływanie idei prawosławia w Galicji. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 224. ISBN 978-83-227-2672-3.
  14. ↑ J. Lewandowski: Na pograniczu. Polityka władz państwowych wobec unitów Podlasia i Chełmszczyzny 1772-1875. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 1996, s. 114. ISBN 83-227-0898-X.
  15. ↑ J. Lewandowski: Na pograniczu. Polityka władz państwowych wobec unitów Podlasia i Chełmszczyzny 1772-1875. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 1996, s. 118. ISBN 83-227-0898-X.
  16. ↑ W. Osadczy: Święta Ruś. Rozwój i oddziaływanie idei prawosławia w Galicji. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 232-233. ISBN 978-83-227-2672-3.
  17. ↑ ŁOMŻA (św. Konstantyna – pograniczna). [dostęp 2014-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-09-01)].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mikołaj_Liwczak&oldid=71124870”