Mir Cəfər Bağırov – Wikipedia, wolna encyklopedia

Mir Cəfər Bağırov

Data i miejsce urodzenia	17 września 1896 Quba, gubernia bakijska, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	12 maja 1956 Baku, Azerbejdżańska SRR, ZSRR
I sekretarz Komunistycznej Partii Azerbejdżanu
Okres	od 1933 do 1953
Przynależność polityczna	Komunistyczna Partia Azerbejdżanu, Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego
Poprzednik	Ruben Rubenow
Następca	Mir Teymur Yaqubov
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Mir Cəfər Bağırov, w transkrypcji rosyjskiej Mir Dżafar Bagirow^[1] (ur. 17 września 1896 w Qubie w guberni bakijskiej, zm. 12 maja 1956 w Baku) − azerski komunista, uczestnik wojny domowej w Rosji, pierwszy sekretarz Komunistycznej Partii Azerbejdżanu w latach 1933–1953.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Pochodził z rodziny chłopskiej^[2]. Ukończył kursy pedagogiczne, pracował jako nauczyciel^[2]. Do partii bolszewickiej wstąpił w marcu 1917. W tym samym roku pełnił funkcję zastępcy przewodniczącego komitetu rewolucyjnego w Qubie. W czasie wojny domowej w Rosji, w latach 1918–1920, był komisarzem politycznym w Armii Czerwonej. W 1919 brał udział w tłumieniu antybolszewickiego powstania w Astrachaniu. Rok później był już zastępcą przewodniczącego komitetu rewolucyjnego w obwodzie karabaskim, a następnie komisarzem i przewodniczącym Najwyższego Trybunału przy komitecie rewolucyjnym w Azerbejdżanie oraz zastępca przewodniczącego sądu wojskowego 11 Armii. W latach 1921–1927 służył w Czeka, a następnie w GPU i OGPU^[2]. Zasłynął ze stosowania wyjątkowo brutalnych metod oraz tolerowania podobnych zachowań u innych funkcjonariuszy służb bezpieczeństwa, za co w 1924 otrzymał nawet naganę partyjnej komisji kontroli^[3]. Był także komisarzem ludowym spraw wewnętrznych i zastępcą przewodniczącego Rady Komisarzy Ludowej Azerbejdżańskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. W latach 1929–1930 był przewodniczącym GPU w Azerbejdżańskiej SRR^[2]. W kierowanych przez niego strukturach rozpoczynał karierę Ławrientij Beria, który z czasem z protegowanego Bağırova zmienił się w jego głównego protektora^[2].

W latach 1932–1933 był przewodniczącym Rady Komisarzy Ludowej Azerbejdżańskiej SRR^[2]. W 1932 ukończył wyższe kursy marksizmu-leninizmu^[2]. W 1933 objął stanowisko pierwszego sekretarza Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Azerbejdżanu, które łączył z obowiązkami pierwszego sekretarza partyjnego obwodu bakijskiego miejskiego^[2]. W ciągu kolejnych dwudziestu lat, dzięki poparciu Berii, posiadał praktycznie nieograniczoną władzę w radzieckim Azerbejdżanie. Wysoko cenił go także Józef Stalin, który twierdził, że jedynie Bağırov byłby w stanie stłumić ewentualny bunt w Azerbejdżanie. Stojąc na czele azerskiej organizacji partyjnej Bağırov wprowadził w republice masowy terror. Represjom poddał zwolenników polityki zmarłego w 1925 Nərimana Nərimanova, jego samego zaś określił jako "burżuazyjnego nacjonalistę", po czym całkowicie wykreślił jego postać z oficjalnych opracowań dziejów Azerbejdżanu^[3]. Doprowadził także do skazania na śmierć niemal wszystkich działaczy partyjnych, którzy w przeszłości związani byli z partią Hümmət. Azerbejdżańska SRR należała do republik najbardziej dotkniętych kampanią czystek w ramach wielkiego terroru. Skazywanym na śmierć w ramach represji najczęściej zarzucano panturkizm, panislamizm, burżuazyjny nacjonalizm, musawatyzm lub separatyzm. Część wyroków śmierci na znanych działaczy komunistycznych zapadła po pokazowych procesach^[3]. Sam Bağırov od 1934 był kandydatem na członka Komitetu Centralnego partii, zaś od 1939 do 1953 - jego członkiem. Od 1937 zasiadał w Radzie Najwyższej ZSRR (deputowany do tej Rady od 1 do 3 kadencji)^[2]. Wydał pracę Z historii organizacji bolszewickich Baku i Azerbejdżanu, w której fałszywie opisywał rolę Stalina w rozwoju partii komunistycznej na Zakaukaziu^[2]. W polityce kulturalnej dążył do zerwania wszelkich związków azersko-perskich i azersko-tureckich, także poprzez cenzurę niezgodnej z taką linią starszej literatury (m.in. eposu Dede Korkut, ludowej epopei w języku starotureckim), głosił natomiast jedność narodów ZSRR, w szczególności przyjaźń azersko-rosyjską^[4].

W czasie II wojny światowej był członkiem Rady Wojennej Frontu Zakaukaskiego^[2]. Po okupacji Azerbejdżanu Irańskiego przez Armię Czerwoną (sierpień 1941) dążył do jego pełnej sowietyzacji i przyłączenia do Azerbejdżańskiej SRR. Bezskutecznie w 1946 nakłaniał Stalina, by nie wycofywał się z tego regionu^[5].

Po śmierci Stalina, jako protegowany Berii, nie stracił pozycji w partii. W 1953 został kandydatem na członka Prezydium Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego, od kwietnia 1953 przewodniczył Radzie Ministrów Azerbejdżańskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. Po upadku Berii publicznie odciął się od niego i oskarżył o wrogość wobec ludu i partii, nie zdołał jednak w ten sposób uratować posiadanych wpływów. W lipcu 1953 stracił stanowiska w Komitecie Centralnym oraz stanowisko pierwszego sekretarza Komunistycznej Partii Azerbejdżanu. W październiku 1953 mianowano go jedynie zastępcą kierownika „Kujbyszewnieftu” ds. kadrowych^[2]. W 1954 został usunięty z partii, a następnie aresztowany^[2]. Jego proces odbył się w Baku w dniach 12–26 kwietnia 1956 w Baku. Za zbrodnie popełnione w okresie stalinowskim został skazany na śmierć^[6] i rozstrzelany^[2].

Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

• Order Lenina (pięciokrotnie - 1935, 1942, 1943, 1946 i 1946)
• Order Czerwonego Sztandaru (dwukrotnie)
• Order Czerwonego Sztandaru Pracy (dwukrotnie)
• Order Wojny Ojczyźnianej I klasy (1946)

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

• http://www.knowbysight.info/BBB/01187.asp (ros.)