Nadija Sawczenko – Wikipedia, wolna encyklopedia

Nadija Sawczenko
Надія Вікторівна Савченко
Ilustracja
Nadija Sawczenko podczas Warszawskich Targów Książki (2017)
kapitan kapitan
Data i miejsce urodzenia

11 maja 1981
Kijów, ZSRR, USRR

Przebieg służby
Siły zbrojne

Siły Zbrojne Ukrainy

Formacja

Siły Powietrzne Ukrainy

Jednostki

3 Pułk Lotniczy

Główne wojny i bitwy

stabilizacja Iraku,
wojna w Donbasie

Odznaczenia
Bohater Ukrainy „Złotej Gwiazdy” Order „Za odwagę” III klasy (Ukraina)
Nadija Wiktoriwna Sawczenko
Ilustracja
Nadija Sawczenko podczas procesu w Moskwie
Data i miejsce urodzenia

11 maja 1981
Kijów

Posłanka do Rady Najwyższej Ukrainy
Okres

od 19 listopada 2014

Nadija Wiktoriwna Sawczenko (ukr. Надія Вікторівна Савченко; ros. Надежда Викторовна Савченко; ur. 11 maja 1981 w Kijowie) – ukraińska wojskowa i polityczka, porucznik, lotnik nawigator, Bohater Ukrainy. Od 2014 posłanka do Rady Najwyższej Ukrainy.

Po aresztowaniu postawiono jej w Rosji zarzut zabójstwa dziennikarzy rosyjskiego publicznego radia i telewizji 17 czerwca 2014 roku pod Ługańskiem.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodziła się 11 maja 1981 roku w Kijowie[1]. Już w wieku 16 lat chciała być pilotem[2], ale początkowo studiowała na kierunkach dekorator wnętrz i dziennikarstwo, po czym przerwała studia i zgłosiła się ochotniczo do wojska, w którym służyła w jednostce łączności wojsk kolejowych rejonu kijowskiego i jako komandos w Żytomierskiej Brygadzie Powietrznodesantowej. Służyła jako strzelec transportera opancerzonego w czasie misji w Iraku[1]. Była jedyną kobietą w ukraińskim kontyngencie[2]. Ukończyła studia na Charkowskim Uniwersytecie Sił Powietrznych im. Iwana Kożeduba[1], po tym jak ministerstwo obrony pozytywnie odpowiedziało na jej petycję, aby dopuścić kobiety do studiów na tej uczelni[2]. Następnie służyła w 3 Pułku Lotniczym w Brodach, latała jako nawigator bombowca Su-24 i śmigłowca bojowego Mi-24[1].

Po rozpoczęciu walk w Donbasie wzięła urlop w jednostce wojskowej i zgłosiła się na ochotnika do ochotniczego batalionu „Ajdar”, z którym brała udział w walkach[3]. W czerwcu 2014 roku została wzięta do niewoli przez prorosyjskich rebeliantów w trakcie walk w Gorłówce[4], a 8 lipca poinformowano, że została osadzona w areszcie w rosyjskim Woroneżu pod zarzutem przyczynienia się do śmierci na wschodzie Ukrainy dwóch rosyjskich dziennikarzy[3]. Według rosyjskich władz 17 czerwca miała nakierować telefonicznie ogień artyleryjski na dziennikarzy ubranych w hełmy i kamizelki z napisami „TV”, jednak rosyjskie materiały telewizyjne z tego dnia wyraźnie podkreślają, że dziennikarze ci wyruszyli tamtego dnia na front bez wyróżniającego ich oporządzenia[5]. Według strony ukraińskiej billingi jej telefonu wyraźnie wskazują, że nie było jej w miejscu, z którego płynęły koordynaty dla ukraińskiego ostrzału, oraz że w chwili tego ostrzału Sawczenko znajdowała się już w rękach prorosyjskich rebeliantów w Ługańsku[6]. Władze rosyjskie utrzymywały przy tym, iż nie została ona wywieziona z terytorium ukraińskiego pod przymusem, ale że sama przekroczyła granicę[3]. 28 października postawiono jej zarzut nielegalnego przekroczenia rosyjskiej granicy[7]. Strona ukraińska – na podstawie materiałów filmowych oraz zarejestrowanych połączeń telefonicznych – utrzymuje, że Sawczenko została pojmana przez separatystów i następnie wywieziona do Rosji. Po przewiezieniu z Woroneża osadzono ją w więzieniu na moskiewskich Pieczatnikach[5], a w październiku tego samego roku przewieziono na obserwację psychiatryczną, również w Moskwie[3], w Instytucie Psychiatrii Sądowej im. Władimira Serbskiego[7]. Obrońcy Sawczenko złożyli przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka skargę na jej aresztowanie[5].

W sierpniu 2014 roku zgodziła się wystartować w ukraińskich wyborach parlamentarnych z list partii Batkiwszczyna[7]. Sawczenko była główną twarzą kampanii wyborczej partii[3] i zajmowała pierwsze miejsce na jej liście krajowej[8], a Julia Tymoszenko zapowiedziała w kampanii wyborczej, że po wyborach Batkiwszczyna mianuje Sawczenko delegatem do Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy[7]. Decyzją sądu w Moskwie dzień po ukraińskich wyborach, 27 października, przedłużono jej areszt do 13 lutego 2015 roku[3]. 19 listopada Sawczenko została oficjalnie zarejestrowana przez Centralną Komisję Wyborczą w Kijowie jako posłanka do Rady Najwyższej Ukrainy[8].

15 grudnia rozpoczęła strajk głodowy, protestując przeciwko porwaniu jej z terytorium Ukrainy i przetrzymywaniu w rosyjskim areszcie, z czasem zaczęła być przymusowo odżywiana przez kroplówkę. 9 lutego na stronie Nowej Gaziety pojawiła się petycja do prezydenta Rosji Władimira Putina w sprawie zwolnienia Sawczenko z aresztu[9]. Stany Zjednoczone zapowiedziały, że uwolnienie Sawczenko to jeden z warunków zniesienia sankcji wobec Rosji[7]. 26 stycznia 2015 r. została formalnie delegatem do Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy[10]. 30 lipca 2015 r. rozpoczął się proces Sawczenko, oskarżonej o świadome naprowadzenie ukraińskiego ognia na rosyjskich dziennikarzy i nielegalne przekroczenie granicy rosyjskiej. Oskarżenie zażądało kary 25 lat łagru. Tuż przed procesem wywieziono ją z moskiewskiego aresztu do więzienia w Nowoczerkasku[6]. Z powodu stresu, będącego wynikiem głodówki, miała zdiagnozowane kamienie nerkowe[11]. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w uchwale podjętej 9 marca 2016 r. wyraził głębokie zaniepokojenie losem i stanem zdrowia Sawczenko oraz wyraził głęboką solidarność z nią[12]. 21 marca 2016 r. została uznana za winną współudziału zabójstwa dwóch dziennikarzy, Antona Wołoszyna i Igora Korneluka[13], a także nielegalnego przekroczenia granicy rosyjsko-ukraińskiej[13], zaś dzień później została skazana na 22 lata łagru[14]. 25 maja 2016 r. została wymieniona na dwóch skazanych na Ukrainie żołnierzy rosyjskiego GRU i powróciła samolotem prezydenta Ukrainy do kraju[15].

Po uwolnieniu cieszyła się dużym poparciem społecznym, otrzymała tytuł Bohatera Ukrainy i była wymieniana jako pożądany kandydat do prezydentury. Sawczenko szybko zaczęła tracić społeczne poparcie za sprawą swoich wypowiedzi, m.in. popierając porozumienie z prorosyjskimi separatystami, proponując oddanie Krymu w zamian za odzyskanie Donbasu, chwaląc film Wołyń, oskarżając prezydenta Poroszenkę o szykowanie zamachu na jej życie czy krytykując nadmierny udział Żydów w życiu publicznym Ukrainy. Jej wezwania do dialogu z separatystami pozostały bez odpowiedzi, w związku z czym Sawczenko podjęła głodówkę. W grudniu 2016 r. została usunięta z partii Batkiwszczyna; bezpośrednią przyczyną było spotkanie z przywódcami separatystycznych republik w Mińsku. Od tego czasu działała w stworzonym przez siebie ruchu społecznym Runa[16].

W marcu 2018 r. została aresztowana pod zarzutem przygotowania aktu terrorystycznego, zamiaru wysadzenia parlamentu, zabicia deputowanych, ataku na rezydencje prezydenta i innych wysokich urzędników, próby zmiany porządku konstytucyjnego państwa oraz werbowanie innych członków siatki. Według oskarżenia miała współpracować z liderami separatystycznych republik Donieckiej i Ługańskiej, by doprowadzić do powrotu Ukrainy pod wpływy Rosji. Według Sawczenko była to próba pozbycia się jej przed zbliżającymi się wyborami prezydenckimi.[17].

26 stycznia 2019 partia ”Platforma społeczno-polityczna Nadii Sawczenko“ nominowała ją na kandydata na prezydenta Ukrainy. 7 lutego 2019 r. odmówiono jej rejestracji, jako powód podając, że nie wpłaciła kaucji w wysokości 2,5 mln hrywien oraz że decyzja zjazdu Platformy Społeczno-politycznej Nadii Sawchenko o nominowaniu jej na kandydatkę w wyborach prezydenckich nie została poświadczona pieczęcią.

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Nagrody[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c d Igor T. Miecik: Nadia Sawczenko. Najsłynniejsza Ukrainka. [w:] Wysokie Obcasy [on-line]. Agora SA, 2014-08-09. [dostęp 2014-10-28]. (pol.).
  2. a b c Daisy Sindelar: Meet The Tough-As-Nails Ukrainian Pilot That Russia Wants To Try For Murder. 2014-07-10. [dostęp 2014-11-20]. (ang.).
  3. a b c d e f Piotr Andrusieczko: Deputowana w niewoli. [w:] Gazeta Wyborcza [on-line]. Agora SA, 2014-10-28. [dostęp 2014-10-28]. (pol.).
  4. Rosyjski sąd zdecydował: Nadija Sawczenko zostaje w areszcie. [w:] Wirtualna Polska [on-line]. Grupa Wirtualna Polska, 2014-07-10. [dostęp 2014-10-28]. (pol.).
  5. a b c Wacław Radziwinowicz: Rosja trzyma nowo wybraną ukraińską poseł w psychuszce. [w:] Gazeta Wyborcza [on-line]. Agora SA, 2014-10-27. [dostęp 2014-10-28]. (pol.).
  6. a b Wacław Radziwinowicz: Żelazna Nadija przed sądem. [w:] Gazeta Wyborcza [on-line]. Agora SA, 2015-07-30. [dostęp 2015-08-02]. (pol.).
  7. a b c d e Uwięziona w rosyjskiej psychuszce, została wybrana do parlamentu Ukrainy. [w:] TVN24.pl [on-line]. TVN S.A, 2014-10-29. [dostęp 2014-10-30]. (pol.).
  8. a b Ukraina: Nadia Sawczenko jest parlamentarzystką. Już oficjalnie [online], Wyborcza.pl, 19 listopada 2014 [dostęp 2014-11-20] [zarchiwizowane z adresu 2014-11-20].
  9. „Jeszcze kilka dni i ona umrze”. Rosjanie zbierają podpisy w obronie Sawczenko. [w:] Gazeta Wyborcza [on-line]. Agora SA, 2015-02-09. [dostęp 2015-02-10]. (pol.).
  10. Nadiia SAVCHENKO. assembly.coe.int. [dostęp 2015-03-02]. (ang.).
  11. Nadija Sawczenko jest w stanie krytycznym. Zwraca wodę, którą próbuje pić [online], Wyborcza.pl, 11 marca 2016 [dostęp 2016-03-11] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-17].
  12. Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 9 marca 2016 r. w sprawie uwolnienia Nadii Sawczenko. orka.sejm.gov.pl. [dostęp 2016-10-17].
  13. a b Rosja: Nadia Sawczenko uznana winną śmierci dziennikarzy. Grożą jej nawet 23 lata kolonii karnej. [dostęp 2016-03-21].
  14. Nadia Sawczenko skazana na 22 lata łagru. [dostęp 2016-03-22].
  15. Poroszenko: „Samolot z Bohaterką Ukrainy wylądował”. Sawczenko wymieniona na rosyjskich żołnierzy [online], Gazeta.pl, 25 maja 2016 [dostęp 2016-05-25] [zarchiwizowane z adresu 2016-05-26].
  16. Kamil Nadolski, Awanturniczka z powołania, „Onet Wiadomości”, 4 kwietnia 2017 [dostęp 2017-04-12] (pol.).
  17. Jagienka Wilczak, Ukraina jest w szoku. Sawczenko szykowała zamach na parlament? [online], 22 marca 2018 [dostęp 2018-03-22] (pol.).
  18. Президент присвоїв Надії Савченко звання «Герой України» [online], president.gov.ua, 2 marca 2015 [dostęp 2015-03-02] [zarchiwizowane z adresu 2015-03-04] (ukr.).
  19. Петро Порошенко нагородив льотчицю Надію Савченко орденом «За мужність» IIІ ступеня [online], president.gov.ua, 24 sierpnia 2014 [dostęp 2015-03-02] [zarchiwizowane z adresu 2014-08-26] (ukr.).
  20. Указ Президента України від 21 серпня 2014 року № 660/2014 «Про відзначення державними нагородами України» [online], president.gov.ua, 21 sierpnia 2014 [dostęp 2015-03-02] [zarchiwizowane z adresu 2015-01-29] (ukr.).
  21. Nadia Sawczenko laureatką nagrody Orła Jana Karskiego. wpolityce.pl. [dostęp 2016-03-16].