ORP Warszawa (1968) – Wikipedia, wolna encyklopedia

ORP Warszawa
Ilustracja
Projekt

61MP

Oznaczenie NATO

Kashin Mod.

Historia
Stocznia

Zakład nr 445 im. 61 komunardów (Mikołajów)

Położenie stępki

15 listopada 1966

Wodowanie

6 lutego 1968

 MW ZSRR
Nazwa

Smiełyj

Wejście do służby

27 grudnia 1969

Wycofanie ze służby

1987

 Marynarka Wojenna
Nazwa

ORP Warszawa

Wejście do służby

9 stycznia 1988

Wycofanie ze służby

5 grudnia 2003

Los okrętu

złomowany

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność

standardowa: 3850 t
pełna: 4950 t

Długość

146,2 metra

Szerokość

15,8 metra

Zanurzenie

4,8/6,8 metra

Napęd
cztery turbiny gazowe o mocy 17 650 kW (24000 KM) każda napędzające dwie śruby napędowe
Prędkość

35 w. (v maks.)/18 w (v ekon.)

Zasięg

5000 Mm (v ekon.), 2700 Mm (v maks.)

Uzbrojenie
4 wyrzutnie pocisków przeciwokrętowych P-21 i P-22 Termit (4×I)
4 działa uniwersalne 76 mm AK-726 (2×II)
4 działka plot 30 mm AK-630M (4×I)
2 × II wyrzutnie pocisków plot Wołna-P
2 wyrzutnie rbg RBU-6000 (2×XII)
Wyrzutnie torpedowe

5 × 533 mm

Wyposażenie
lądowisko dla śmigłowca Anakonda
Załoga

315

ORP Warszawa (stały numer burtowy: 271) – polski niszczyciel rakietowy projektu 61MP (w kodzie NATO: typu Modified Kashin), pełniący służbę w Marynarce Wojennej w latach 1988–2003; poprzednio radziecki Smiełyj, wodowany w 1968 roku i służący w marynarce wojennej ZSRR od 1969 roku. Był drugim niszczycielem rakietowym, a trzecim okrętem o tej nazwie. Był okrętem flagowym polskiej Marynarki Wojennej i jej ostatnim niszczycielem.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Budowa i służba w ZSRR[edytuj | edytuj kod]

Drugi niszczyciel rakietowy o nazwie ORP „Warszawa” został zbudowany w stoczni nr 445 im. 61 komunardów w Mikołajowie (ówczesna Ukraińska SRR) i początkowo pełnił służbę w radzieckiej marynarce pod nazwą „Smiełyj” (odważny), jako duży okręt zwalczania okrętów podwodnych (BPK – bolszoj protiwołodocznyj korabl). Położenie stępki miało miejsce 15 listopada 1966 roku, a wodowanie 6 lutego 1968 roku[1]. Budowę prowadzono pod numerem stoczniowym 1711[1]. Został wciągnięty na listę floty ZSRR 20 grudnia 1968, a wszedł do służby 27 grudnia 1969 roku[2].

9 stycznia 1970 roku „Smiełyj” wszedł w skład Floty Czarnomorskiej[2]. W 1972 roku odbył służbę bojową w 5. Eskadrze Operacyjnej na Morzu Śródziemnym[3]. Między 11 grudnia 1972 a 31 grudnia 1974 roku został zmodernizowany w macierzystej stoczni w Mikołajowie do projektu 61MP, otrzymując m.in. cztery wyrzutnie rakiet woda-woda, cztery kierowane radarowo działka kalibru 30 mm AK-630 i lepszą stację hydrolokacyjną Płatina z anteną holowaną[4]. Kontynuował następnie służbę we Flocie Czarnomorskiej, operując również na Morzu Śródziemnym. We wrześniu 1976 roku odwiedził Mesynę, w kwietniu 1978 roku Algier, a w kwietniu 1979 roku Rijekę w Jugosławii[5]. W 1981 roku „Smiełyj” po kolejnej służbie bojowej na Morzu Śródziemnym przeszedł na Bałtyk i został przeniesiony do Floty Bałtyckiej[5]. Od grudnia 1982 do stycznia 1985 przeszedł remont kapitalny w Rydze[6]. W bliżej nieokreślonym czasie dwie wyrzutnie pocisków przeciwlotniczych Wołna zostały zmodernizowane do standardu Wołna-P, z dodatkowym kanałem optycznym (przyjętego na uzbrojenie w 1976 roku)[7][3]. W październiku 1987 roku okręt przybył do Polski w celu przekazania, lecz został skreślony formalnie z listy floty ZSRR dopiero 5 marca 1988 roku[2].

Służba w Polsce[edytuj | edytuj kod]

W tym czasie polska Marynarka Wojenna poszukiwała nowego okrętu flagowego, w związku z wycofaniem poprzedniego niszczyciela projektu 56 ORP „Warszawa”. Zakładano zakup w ZSRR dozorowca (fregaty) projektu 1135, lecz kryzys gospodarczy spowodował odstąpienie od tych planów (cena w 1986 roku miała wynosić 5,28 mld zł)[8]. Zamiast tego, ZSRR zgodził się wydzierżawić Polsce dosyć już stary okręt przeciwpodwodny projektu 61MP, przy czym czynsz miał wynosić 346,6 mln zł rocznie[8]. 6 października 1987 roku zawarto umowę siedmioletniej dzierżawy dla Polski niszczyciela „Smiełyj”[8]. W połowie października okręt został przyprowadzony przez radziecką załogę, po czym do 27 listopada trwało przeszkalanie załogi, a w grudniu odbywał się proces przekazywania okrętu[3]. „Warszawa” stała się pierwszym w historii Marynarki Wojennej okrętem wyposażonym w lądowisko dla śmigłowca oraz sonar z anteną holowaną[9].

Uroczyste podniesienie polskiej bandery oraz nadanie nowej nazwy ORP „Warszawa” i numeru burtowego 271 nastąpiło 9 stycznia 1988 w Porcie Wojennym Gdynia[10]. Matką chrzestną była Krystyna Antos, pracownica Huty Warszawa. Trzon załogi stanowiła kadra zawodowa służąca na poprzednim niszczycielu „Warszawa”, w tym dowódca kmdr ppor. Jerzy Wójcik[11]. Początkowo okręt zaklasyfikowano jako duży okręt zwalczania okrętów podwodnych, a dopiero po 9 miesiącach zmieniono klasyfikację na niszczyciel rakietowy[3]. Wchodził w skład 3 Flotylli Okrętów jako samodzielny pododdział[3]. Stał się okrętem flagowym Marynarki Wojennej[10]. 13 lipca 1988 roku z niszczyciela odpalono pierwsze rakiety w polskiej służbie, na poligonie radzieckim pod Bałtyjskiem[12]. W połowie 1989 roku „Warszawa” weszła w skład Zjednoczonej Eskadry Okrętów Floty Bałtyckiej Układu Warszawskiego, z okrętami radzieckimi i NRD, biorąc następnie udział w ćwiczeniu Poligon '89[13]. 9 kwietnia 1990 roku odbyło się w Gdyni pierwsze lądowanie śmigłowca PZL W-3 Sokół na pokładzie „Warszawa”, będące prawdopodobnie pierwszym lądowaniem śmigłowca na pokładzie okrętu Marynarki Wojennej[14]. Okręt odbył kilka wizyt zagranicznych w 1989 i 1992 roku, w tym pierwszą od 13 lat wizytę polskiego okrętu w Londynie 9-12 maja 1989 roku i pierwszą wizytę polskiego okrętu w porcie zachodnioniemieckim – Kilonii 7-10 kwietnia 1992 roku[13]. Na przełomie 1992 i 1993 Polska odkupiła niszczyciel od Rosji za niską cenę, w zamian za anulowanie rosyjskich długów względem Stoczni Marynarki Wojennej w Gdyni (razem z okrętami podwodnymi ORP „Dzik” i „Wilk”)[10].

Jesienią 1993 roku okręt rozpoczął remont średni w Stoczni Marynarki Wojennej w Gdyni, trwający do 1995, połączony z wymianą radarów nawigacyjnych Wołga na polskie[15][16]. Pomimo spekulacji wyrażanych w piśmiennictwie, dotyczących celowości wymiany rakiet przeciwlotniczych i przeciwokrętowych na nowocześniejsze oraz zabudowy hangaru dla stale bazującego śmigłowca ZOP w miejsce wieży rufowej[15], nie doszło z przyczyn finansowych do żadnej większej modernizacji w polskiej służbie[17]. Niszczyciel w dalszym okresie nie był intensywnie używany[16]. Między innymi w dniach 23-28 maja 1999 roku brał udział w ćwiczeniach Marynarki Pirania ′99[18]. Z większych manewrów międzynarodowych, wziął tylko udział 2-3 sierpnia 1999 roku w ćwiczeniach na Bałtyku z NATO-wskim zespołem Stałych Sił Morskich Atlantyku STANAVFORLANT, podczas którego m.in. na pokładzie „Warszawy” lądowały śmigłowce z innych okrętów[16][19]. Po raz ostatni niszczyciel opuścił biało-czerwoną banderę 5 grudnia 2003 w macierzystym porcie, kończąc tym samym swoją niemal 16-letnią służbę w polskiej Marynarce Wojennej. Skreślony z listy floty został 1 grudnia 2003, a 5 grudnia opuszczono banderę[16].

W polskiej służbie okręt przeszedł prawie 40 000 Mm, wystrzelił ćwiczebnie m.in. 48 pocisków plot (w tym dwa przed formalnym przekazaniem 15 grudnia 1987), 8 pocisków przeciwokrętowych, 32 torpedy[12]. Marynarka Wojenna posiadała 22 pociski przeciwlotnicze W-601 po pierwszym niszczycielu „Warszawa” i dodatkowo dokupiła 70[12].

Wobec nieznalezienia nabywcy przez Agencję Mienia Wojskowego, został w 2005 roku sprzedany na złom[20]. 29 sierpnia 2005 został przeholowany z Gdyni do Gdańska, a następnie zezłomowany na terenie byłej Stoczni Gdańskiej[20].

ORP „Warszawa” już po ostatnim opuszczeniu bandery, przy nabrzeżu w basenie IX w Porcie Wojennym Gdynia. Czeka na odholowanie do miejsca, gdzie będzie już tylko rezerwą. Widoczny brak wież sześciolufowych armat przeciwlotniczych kalibru 30 mm AK-630 M.
15 sierpnia 2004 r.

Informacje ogólne[edytuj | edytuj kod]

Dane techniczne[edytuj | edytuj kod]

  • wymiary:
    • długość – 146,2 metra
    • szerokość – 15,8 metra
    • zanurzenie:
      • bez podkadłubowej stacji hydrolokacyjnej – 4,8 metra
      • z podkadłubową stacją hydrolokacyjną – 6,8 metra
  • wyporność:
    • standardowa – 3850 ton
    • normalna – 4250 ton
    • pełna – 4950 ton
  • napęd główny: cztery turbiny gazowe, po dwie typu DE-59P i DE-59L o mocy 17 650 kW (24000 KM) każda napędzające dwie śruby napędowe
    • prędkość:
      • maksymalna – 35 węzłów
      • ekonomiczna – 18 węzłów
    • zasięg:
      • przy prędkości ekonomicznej – 5000 mil morskich
      • przy prędkości maksymalnej – 2700 mil morskich
  • autonomiczność – 20 dób
  • załoga – 315 osób

Uzbrojenie[edytuj | edytuj kod]

Wyposażenie wykrywania celów i kierowania uzbrojeniem[edytuj | edytuj kod]

Wizyty zagraniczne (od 1989 r.)[edytuj | edytuj kod]

Źródło[6][13]:

Dowódcy[edytuj | edytuj kod]

Źródło[6]:

  • od 1988: kmdr por. Jerzy Wójcik
  • od października 1990: kmdr por. Zdzisław Płaczek
  • od 19 listopada 1998: kmdr ppor. Krzysztof Maćkowiak[13]

Moneta NBP[edytuj | edytuj kod]

26 kwietnia 2013 roku Narodowy Bank Polski wydał monetę okolicznościową 2 zł, w serii „Polskie Okręty”: Niszczyciel rakietowy „Warszawa”. Dane techniczne:

  • Próba CuAl5Zn5Sn1
  • Stempel zwykły
  • Średnica 27,00 mm
  • Masa 8,15 g
  • Nakład do 800 000[21][22]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b Kostriczenko i Prostokiszyn 1999 ↓, s. 19.
  2. a b c Bierieżnoj 1995 ↓, s. 12.
  3. a b c d e f g h i j k l m n o p Rochowicz 2015 ↓, s. 62.
  4. Kostriczenko i Prostokiszyn 1999 ↓, s. 19, 27.
  5. a b Kostriczenko i Prostokiszyn 1999 ↓, s. 27.
  6. a b c Opuszczenie bandery...
  7. Kostriczenko i Prostokiszyn 1999 ↓, s. 8.
  8. a b c Rochowicz 2018 ↓, s. 20-23.
  9. Robert Gardiner (red.), Stephen Chumbley: Conway’s All The World’s Fighting Ships 1947-1995. Annapolis: Naval Institute Press, 1996, s. 312.
  10. a b c Ciślak 1995 ↓, s. 30-31.
  11. Rochowicz 2015 ↓, s. 52, 62.
  12. a b c Rochowicz 2015 ↓, s. 62, 66-67.
  13. a b c d Rochowicz 2015 ↓, s. 64-65.
  14. Jarosław Ciślak. Pierwsze lądowanie śmigłowca Marynarki Wojennej na pokładzie okrętu. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 3/2010. XV (99), s. 28, marzec 2010. 
  15. a b Ciślak 1995 ↓, s. 41-42.
  16. a b c d Rochowicz 2015 ↓, s. 66.
  17. Rochowicz 2015 ↓, s. 65-66.
  18. J.C. & J.W. „Pirania '99”. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 4/99. IV (17), s. 5, 1999. Warszawa. ISSN 1426-529X. 
  19. Ciślak Jarosław, Jacek Krzewiński. Zespół okrętów NATO STANAVFORLANT w Gdyni. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 5/99. IV (18), s. 21, 1999. Warszawa. ISSN 1426-529X. 
  20. a b Największy okręt wojenny Marynarki Wojennej RP. Niszczyciel ORP Warszawa (271). „Morza, Statki i Okręty”. 5/2005. X (53), s. 13, wrzesień-październik 2005. Warszawa: Magnum-X sp. z o.o.. ISSN 1426-529X. 
  21. NBP Niszczyciel rakietowy „Warszawa”.
  22. NBP Monety okolicznościowe w 2013 r.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Jarosław Ciślak: Polska Marynarka Wojenna 1995. Warszawa: Lampart & Bellona, 1995, seria: Ilustrowana Encyklopedia Techniki Wojskowej. 6. ISBN 83-86776-08-0.
  • Opuszczenie bandery na ORP Warszawa, w: „Morza, Statki i Okręty” nr 2/2004, s. 9.
  • W. Kostriczenko, A. Prostokiszyn: „Pojuszczije friegaty”. Bolszyje protiwołodocznyje korabli projekta 61. 1999, seria: Morskaja Kollekcyja. nr 1/1999. (ros.).
  • Robert Rochowicz. ORP Warszawa (II). Po co nam był ten niszczyciel?. „Morze, Statki i Okręty”. Nr specjalny 1/2015, 2015. Warszawa. ISSN 1426-529X. 
  • Robert Rochowicz. Ostatnia dekada Marynarki Wojennej PRL. „Morze”. Nr 1/2018. IV (28), styczeń 2018. Warszawa. ISSN 2543-5469. 
  • S. Bierieżnoj: Sowietskij WMF 1945-1995. Kriejsiera, bolszyje protiwołodocznyje korabli, esmincy. 1995, seria: Morskaja Kollekcyja. nr 1/1995. (ros.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]