Okultyzm – Wikipedia, wolna encyklopedia

Okultyzm (łac. occulere – „skrywać”) – zespół poglądów i wierzeń o istnieniu niepoddających się naukowym obserwacjom istot, mocy i możliwości ukrytych we wszechświecie i człowieku, wierzenia o wychodzących poza poznanie zdolnościach ludzkich i ich podporządkowaniu, związane z tymi wierzeniami magiczne rytuały, praktyki medytacyjne, a także synonim ezoteryki. Termin okultyzm ma często znaczenie pejoratywne[1].

Okultyzm to dziedzina pseudonaukowa[2].

Przedmiot badań okultyzmu

[edytuj | edytuj kod]
Człowiek zodiakalny, miniatura braci Limbourg z Bardzo bogatych godzinek księcia de Berry (XV wiek)

W szerszym znaczeniu terminem okultyzm określa się gnozę, magię i mistykę. Okultyzm w znaczeniu systemu wiedzy zajmuje się światem i człowiekiem, przy czym przedmioty badań w tym przypadku podzielone są na dwie triady: makrokosmos – świat duchowy, świat astralny, świat eteryczno-fizyczny oraz mikrokosmosduch, dusza, ciało. Okultyzm w znaczeniu praktyk rytualnych, medytacyjnych i ćwiczeniowych umożliwia poznanie i korzystanie z własnych mocy i mocy istot nadnaturalnych dzięki systematyzacji myśli, uczuć, ćwiczeń wolitywnych i odczuć fizjologicznych. W tym przypadku to człowiek jest narzędziem poznawczym. Okultyzm, zajmujący się niewidocznymi dla zmysłów istotami, różni się w ich badaniu od religii tym, że dąży najpierw do ich poznania (gnoza) wraz z późniejszym wolitywnym oddziaływaniem na nie (magia)[1].

Okultyzm a nauka

[edytuj | edytuj kod]

Niektórzy zwolennicy okultyzmu wskazują, że ma podobną do innych nauk metodologię, opierającą się na obserwacjach i eksperymencie, w wyniku czego powstają hipotezy, teorie i modele świata, nacechowane spirytualizmem, realizmem, holizmem, przedstawiające wielopoziomowe byty, hierarchie istot, w tym ludźmi, którzy mogą się rozwijać w nieskończoność. Punktem styczności religii i okultyzmu są gnostyczne lub mistyczne doświadczenia wewnętrzne. Okultyzm przyczynił się do powstania niektórych nurtów filozoficznych, poprzez astrologię miał wpływ na astronomię, poprzez alchemię – na chemię[3].

Okultyzm uprawiano w starożytności (magowie wschodni, Apoloniusz z Tiany), średniowieczu (Albert Wielki), epoce renesansu (Paracelsus, Heinrich Cornelius Agrippa, Johann Georg Faust) i baroku (różokrzyżowcy), w oświeceniu (Saint-Germain, Alessandro di Cagliostro), w XIX–XX wieku (Eliphas Lévi, Helena Bławatska, Rudolf Steiner, Aleister Crowley). W XX wieku po części przedmiot badań okultyzmu został włączony do parapsychologii[4].

Wierzenia okultystyczne są przedmiotem badań naukowych. Badania nad ezoteryką podejmowane np. przez Polskie Stowarzyszenie Badań nad Zachodnim Ezoteryzmem[5], mającą siedzibę na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie.

Okultyzm a chrześcijaństwo

[edytuj | edytuj kod]

Dla Kościoła katolickiego, okultyzm jest równoznaczny z satanizmem. Jest to związane ze specyficznym postrzeganiem satanizmu przez Kościół: mianowicie każdy system metafizyczny, posiadający elementy kultyzmu oraz przeciwne stanowisko wobec Kościoła, jest definiowany jako satanistyczny. Moc którą posiadali prorocy i święci płynie od Boga, przeciwnie do magicznej siły nieznanego pochodzenia, która przypisywana jest Szatanowi oraz demonom[6]

Religia chrześcijańska konsekwentnie realizowała swoje stanowisko, a nawet aktywnie próbowała przeciwdziałać wszelkim okultystycznym (heretyckim) kultom i ideologiom (np. poprzez ustanowienie instytucji Świętej Inkwizycji).

Źródła tego stanowiska można upatrywać już w Biblii (Stary Testament), gdzie zakazane było uprawianie wszelkich praktyk wróżbiarskich czy czarnoksięskich: "Nie będziecie uprawiać wróżbiarstwa. Nie będziecie uprawiać czarów.”. Nieprzestrzeganie tego zakazu było usankcjonowane najwyższą karą: śmierci[7].

Okultyzm a sztuka

[edytuj | edytuj kod]
Płomienne Ptaki – Władysława Hasiora w Koszalinie

Okultyzm pojawia się między innymi w twórczości Williama Blake'a, Austina Osmana Spare, Paula Laffoley[8], Teofila Ociepki, Andrzeja Urbanowicza, Władysława Hasiora i Marka Kijewskiego.

Okultyzm praktyczny

[edytuj | edytuj kod]

Z okultyzmem związane jest wiele systemów medytacyjnych i ćwiczeń skierowanych na:

  1. Dezintegrację osobową spójności człowieka, dzięki dokonaniu przekształceń w jego sferach (biologicznej, kulturowej, społecznej) oraz przemianom sfer wartości i sensu. W tym rodzaju ćwiczeń okultystycznych człowiek kieruje proces poznawczy na siebie, przechodząc od postawy ekstrawertycznej do introwertycznej,
  2. Reintegrację sfer człowieka na wyższym poziomie rozwoju, wprowadzenie jednostkowej antycypacji (która w następnym etapie ćwiczeń przekształca się w kolektywną). W tym przypadku człowiek, początkowo o statusie ontycznym, wzbogaca się o duchowość, czego następstwem jest zgłębienie poznania aksjotycznego aspektu świata (tj. związanego z wartościami) i rozwinięcie możliwości kulturotwórczych. W przypadku tych ćwiczeń poznanie następuje wszerz i w głąb (przejście z postawy introwertycznej do ekstrawertycznej i synteza obu postaw)[9],

Okultyzm wyposaża okultystę w narzędzia pracy związane z przeróżnymi systemami magicznymi (np. kabała, goecja), medytacyjnymi (Yijing, Tarot) bądź wykorzystuje do swoich działań psychotronikę.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Religie świata. Encyklopedia, red. J. Rawicz i in., s. 567.
  2. Paul DeHart Hurd. Scientific literacy: New minds for a changing world. „Science Education”. 82 (3), s. 407–416, 1998. DOI: 10.1002/(SICI)1098-237X(199806)82:3<407::AID-SCE6>3.0.CO;2-G. 
  3. Religie świata. Encyklopedia, red. J. Rawicz i in., s. 568.
  4. Religie świata. Encyklopedia, red. J. Rawicz i in., s. 568–569.
  5. O Stowarzyszeniu | PSBZE [online], badania-nad-ezoteryzmem.org.pl [dostęp 2016-06-20].
  6. Okultyzm a satanizm [online], Ogólnopolski Portal Ezoteryczno-Okultystyczny: Okult.pl, 16 października 2017.
  7. Stary Testament: Księga Kapłańska: Rozdział 19, wers 26 [online], 16 października 2017.
  8. Official Paul Laffoley Website [online], paullaffoley.net [dostęp 2016-06-20].
  9. Religie świata. Encyklopedia, red. J. Rawicz i in., s. 567–568.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]