French
DeutschOperalnia – Wikipedia, wolna encyklopedia
Operalnia (niem. Opernhaus - opera) – nazwa budynku teatralnego używana w Polsce za panowania Sasów[1]. Pierwszą operalnię otworzono w Warszawie.
Operalnia w Warszawie[edytuj | edytuj kod]
Warszawska Operalnia była pierwszym publicznym teatrem operowym. Zainaugurowała działalność w dniu imienin króla, 3 sierpnia 1748[2]. Znajdowała się ona w południowo-zachodniej części Ogrodu Saskiego (przy dzisiejszym skrzyżowaniu ul. Marszałkowskiej z ul. Królewską).
Budynek został wzniesiony w 1725[3] z inicjatywy Augusta II, który przeznaczył początkowo na ten cel 5000 dukatów. Wśród potencjalnych twórców projektu budowli wymieniani są: Józef Galli-Bibiena, Mateusz Daniel Pöppelmann, Carl Friedrich Pöppelmann[4] i Joachim Daniel Jauch. Zdobieniem budynku zajmowali się: Mock (malarz) i Yinache (rzeźbiarz)[5]. Pierwowzorem budynku warszawskiej Operalni był Teatr Mały w Dreźnie z 1687[6].
Operalnia reprezentowała typ włoskiego teatru barokowego[6]. Prostokątna budowla dzieliła się na trzy części:
- przedsionek i klatki schodowe;
- sala widzów z miejscem dla orkiestry;
- scena wraz z systemem kulisowym.
W budynku znajdowały się cztery kondygnacje lóż oraz ławy na parterze, które były podzielone na dwie części: dla szlachty i mieszczan. Po obu stronach sceny umieszczono jednopiętrowe loże prosceniowe. Na pierwszym piętrze, naprzeciw sceny znajdowała się loża wysunięta do przodu i wyższa. Przekrój projektu Operalni jest podobny do przekroju Małego Komedienhauzu w Dreźnie (podobny kształt wycięć otworów lóż, ta sama ich liczba na piętrach, to samo umieszczenie lóż prosceniowych i reprezentacyjnej). Ogółem w teatrze mogło zmieścić się ok. 500 widzów. W budynku teatru nie znajdowały się pomieszczenia magazynowe przeznaczone m.in. do składu dekoracji. Ulokowano je w oddzielnym budynku, zlokalizowanym nieopodal[5].
Na początku w Operalni przedstawienia były rzadkie i występowały obce zespoły operowe, które wykonywały opery włoskie. Za panowania Augusta III stały się regularne. W latach 1758–1762 odbywały się tam występy Opery drezdeńskiej Johanna Adolfa Hassego. Za czasów panowania Stanisława Augusta w repertuarze Operalni znalazły się francuskie wodewile i włoskie opery komiczne.
19 listopada 1765[2] w gmachu Operalni komedią Natręci Józefa Bielawskiego zainaugurował działalność powołany przez króla Stanisława Augusta Teatr Narodowy. Zagrał ją zespół polskich aktorów[7].
Budynek rozebrano w 1772 roku z powodu fatalnego stanu technicznego. Od 1773 przedstawienia operowe odbywały się w Pałacu Radziwiłłowskim przy Krakowskim Przedmieściu[2].
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
Dla upamiętnienia pierwszej siedziby teatru w 1965 na rogu ulic Marszałkowskiej i Królewskiej odsłonięto głaz z wykutym napisem[8]. W roku 2005 głaz otoczyła instalacja architektoniczna projektu Czesława Bieleckiego, która łączy pamięć początków teatru z jego obecną działalnością (wokół głazu znajdują się witryny, w których eksponowane są plakaty przedstawień z bieżącego repertuaru Teatru Narodowego.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wielka encyklopedia PWN. T. 19. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003, s. 509. ISBN 83-01-14113-1. (pol.).
- ↑ a b c Encyklopedia Warszawy. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975, s. 439.
- ↑ Według Encyklopedii Warszawy. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975, s. 439. budynek został wybudowany w 1746 r.
- ↑ Według Encyklopedii Warszawy. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975, s. 439. Carl Friedrich Pöppelmann jest twórca projektu budynku.
- ↑ a b Budynek Operalni saskiej w Warszawie, fragmenty artykułu Barbary Król, Budynek Operalni saskiej w Warszawie; Pamiętnik Teatralny 1956, z. 4, ss. 631–650
- ↑ a b Elżbieta Charazińska: Ogród Saski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 38. ISBN 83-01-00061-9.
- ↑ Franciszek Galiński: Gawędy o Warszawie. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska“, 1939, s. 17.
- ↑ Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w.. Warszawa: Argraf, 2004, s. 172. ISBN 83-912463-4-5.