Paleozoik (z gr. πᾰλαιός – dawny i ζωή – życie) – termin ma dwa znaczenia:
w sensie geochronologicznym – najstarsza era fanerozoiku, trwająca około 291 milionów lat (od 541,0 ± 1,0 do 251,902 ± 0,024 mln lat temu). Paleozoik dzieli się na sześć okresów: kambr, ordowik, sylur, dewon, karbon i perm. Nieformalnie paleozoik czasami jest dzielony na starszy paleozoik (obejmujący kambr, ordowik i sylur) oraz młodszy paleozoik (obejmujący dewon, karbon i perm).
W paleozoiku powstawały skały wapienne, zawierające dziś liczne skamieniałości zwierząt i roślin. W erze tej wystąpiły także silne ruchy górotwórcze, zwane kaledońskimi (w sylurze) i hercyńskimi (w karbonie). Pozostałością po nich są m.in. mocno dziś zniszczone góry Wielkiej Brytanii (Grampian, Kaledońskie), na Półwyspie Skandynawskim (Góry Skandynawskie) oraz Sudety i Góry Świętokrzyskie. Zróżnicowane skały ery paleozoicznej świadczą o częstych zmianach zasięgu lądów i mórz, a także o zmianach warunków klimatycznych. Na przykład w dewonie na znacznych obszarach Ziemi panował klimat suchy, czego dowodem są osady pustynne z tego okresu. Podobny klimat panował w permie.
W Polsce powstawały wówczas pokłady soli kamiennej, znane z okolic Kłodawy i Inowrocławia na Kujawach. W okresie tym nasiliły się zjawiska wulkaniczne. Spowodowały one powstawanie grubych serii skał wulkanicznych budujących dziś m.in. Góry Wałbrzyskie i Kamienne w Sudetach. W karbonie panowały na ziemiach współczesnej Polski warunki klimatyczne, podobne do tych, jakie występują obecnie w strefie klimatu równikowego (wysoka temperatura i duża wilgotność powietrza przez cały rok). W tym okresie zaczęły się tworzyć największe, ze znanych dziś na Ziemi, złoża węgla kamiennego.
Pod koniec ery paleozoicznej rozmieszczenie lądów i oceanów na Ziemi było zupełnie inne niż obecnie. Jeszcze w permie, około 270 mln lat temu, na Ziemi istniał jeden wielki kontynent. Na początku XX wieku uczeni nazwali go Pangeą.
Ameryka Płd., Afryka, Australia, Antarktyda i Indie tworzą Gondwanę, inne kontynenty są rozproszone. Początek orogenezy kaledońskiej. Gondwana w okolicach bieguna południowego – powstaje lądolód. Tworzy się ocean Reik.
W kambrze pojawiają się zwierzęta o twardych elementach strukturalnych, takie jak gąbki, małże, szkarłupnie i stawonogi (trylobity). Istnieją już wtedy wszystkie żyjące dzisiaj typy zwierząt z wyjątkiem kręgowców. W ordowiku tworzą się rafy koralowe budowane zarówno przez koralowce, jak i gąbki. W toni wodnej pływają łodziki o prostej muszli oraz pojawiają się bezszczękowce. W sylurze pojawiają się ryby. W dewonie ląd staje się przyjaźniejszy dla zwierząt, co wykorzystują pajęczaki, pierwsze owady i prymitywne płazy. Z karbonu znane są pierwsze gady i aktywnie latające owady (np. olbrzymie ważki). Pod koniec permu dochodzi do masowego wymierania morskich zwierząt. Giną min. trylobity i prymitywne koralowce (denkowce i rugozy). Jako skamieniałości przewodnie dla tego okresu wykorzystuje się trylobity lub graptolity oraz konodonty (wczesny paleozoik). W skałach dewonu i karbonu znaczenie stratygraficzne mają przede wszystkim konodonty oraz prymitywne głowonogi. Czasami wykorzystuje się małżoraczki czy też otwornice.
W sylurze pojawiają się pierwsze rośliny lądowe – ryniofity, ale prawdziwa eksplozja roślinności następuje w dewonie. Ląd pokrywają drzewiaste rośliny zarodnikowe – skrzypy, widłaki i paprocie. Szczyt rozwoju roślin zarodnikowych przypada na karbon, w permie jednak ustępują one pola roślinom nagonasiennym.
Poziomo zaznaczono ery; W lewych kolumnach znajdują się okresy; prawa kolumna: pogrubionym tekstem zaznaczone są epoki; zwykłym tekstem zaznaczone są wieki
French
Deutsch
