Pieśni Ludu Polskiego w Górnym Szląsku – Wikipedia, wolna encyklopedia

Pieśni Ludu Polskiego w Górnym Szląsku: z muzyką
Ilustracja
Strona tytułowa wydania z 1863
Autor

Julius Roger

Typ utworu

zbiór etnograficzny

Wydanie oryginalne
Miejsce wydania

Wrocław

Język

polski

Data wydania

1863

Teksty w Wikiźródłach

Pieśni Ludu Polskiego w Górnym Szląsku – zbiór regionalnych pieśni polskich zebranych na Dolnym oraz Górnym Śląsku w połowie XIX wieku przez niemieckiego etnografa Juliusa Rogera[1][2][3].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Jego autorem był niemiecki lekarz oraz przyrodnik Juliusz Roger, który prowadził praktykę lekarską na Górnym Śląsku od 1847 roku, pełniąc funkcję przybocznego lekarza księcia raciborskiego Wiktora I[2]. Roger z zamiłowania był także działaczem społecznym oraz etnologiem interesującym się regionalnym folklorem. Zamieszkał na stałe w Rudach Wielkich pod Raciborzem[4]. Od miejscowej ludności wśród której prowadził działalność charytatywną nauczył się języka polskiego[3]. W latach 1847–1865 zbierał lokalne pieśni, które wydał w języku polskim własnym nakładem w 1863 roku we Wrocławiu[1].

Zawartość[edytuj | edytuj kod]

Zbiór zawiera 546 śląskich pieśni ludowych wraz z zapisem nutowym. Piosenki autor dzieli na grupy tematyczne wg systematyki mieszanej, zestawiając w grupy pieśni myśliwskie, miłosne czy pijackie. Książka zawiera skorowidz w układzie alfabetycznym z incipitami tekstów, od których zaczynają się piosenki, traktowanymi jako tytuły[5].

Zasięg pochodzenia[edytuj | edytuj kod]

Pieśni zamieszczone w zbiorze autor zbierał podczas swoich podróży na terenie Górnego Śląska, głównie na terenie ziem należących do księcia raciborskiego stanowiących dawne Księstwo opolsko-raciborskie. W zbiorze zawartych jest w sumie 546 piosenek ludowych z ówczesnych powiatów: opolskiego, oleskiego, strzeleckiego, rybnickiego, raciborskiego, lublinieckiego, pszczyńskiego, bytomskiego, kozielskiego, gliwickiego, kluczborskiego, prudnickiego. Wymienione zostały również pieśni z konkretnych lokalizacji z Cieszyna, Olesna, Oławy oraz Głogówka[1]. Część pieśni zdobył dzięki współpracy z innymi folklorystami działającymi na Śląsku. Pieśni zebrane w rejonie Międzyborza przez polskiego pastora Roberta Fiedlera otrzymał od wrocławskich slawistów[4].

Znane powszechnie pieśni ze zbioru[edytuj | edytuj kod]

Niektóre pieśni ze zbioru, po raz pierwszy zanotowane, bardzo się rozpowszechniły i weszły do obiegowego repertuaru. Najbardziej znaną pieśni jest Poszła Karolinka do Gogolina, która miała pierwotnie odmienny tekst niż obecnie. Roger zanotował trzy wersje tej pieśni. W jednej z nich Karolinka poszła do Bogumina leżącego na Śląsku Cieszyńskim[6] a obecnie w Czechach. W zbiorze występuje także tekst i melodia innych znanych obecnie pieśni: „Zielony mosteczek”, „Ja do lasu nie pojadę”, „Wędrowali Rusy”, „Szła dzieweczka do gajeczka do zielonego”. W zbiorze znajduje się także pieśń zanotowana w dialekcie dolnośląskim pt. „We Wrocławiu na rynecku”[7].

Recepcja[edytuj | edytuj kod]

Zbiór stanowi ważny zapis etnograficzny śląskiego folkloru. Paweł Stalmach, który korespondował z Rogerem zamieścił omówienie publikacji w „Gwiazdce Cieszyńskiej”: „...w zbiorze tym są prawdziwie śląskie pienia, z których ledwie kilka już indziej drukowano i wydawca zasługuje przeto na prawdziwą wdzięczność Ślązaków, że ten płód ich życia narodowego do publiczności podał”[8].

Wychodzący w Warszawie „Tygodnik Illustrowany” w 1866 r. pisał z kolei: „Dziwna to a niepochlebna rzecz, iż Szlązk nie zdobył się dotąd na obszerniejszy zbiór pieśni ludowych. Pojedyncze usiłowania Lompy nie mogły dokonać tego. Dopiero p. Juliusz Roger, Bawarczyk, lekarz osiadły na praktyce w Rudach, wydał w 1863 r. we Wrocławiu zbiór powyżej przytoczony. Dzieło to w 18 oddziałach, jako to: pieśni wojackie, myśliwskie, pasterskie i t. d., obejmuje 546 pieśni, których tekst i nuty po większej części żywcem zebrane z ust ludu. Podziwiać należy jak głęboko wniknął p. Roger w ducha języka polskiego, jak dokładnie go wystudyował; w kilku jedynie miejscach czuć rękę cudzoziemską.”[9]

Wydania[edytuj | edytuj kod]

W języku polskim:

Pieśni zebrane przez Rogera spotkały się również z zainteresowaniem niemieckich folklorystów, którzy przetłumaczyli na język niemiecki wiele z nich[12].

  • Dwadzieścia pięć pieśni zebranych przez Rogera przetłumaczył Hoffman von Fallersleben w opublikowanym w Kassel w 1865 roku dwujęzycznym, polsko-niemieckim zbiorze pt. „Ruda. Polnische Volkslieder der Oberschlesier”[13].
  • Dwieście pieśni przetłumaczył na język niemiecki nauczyciel z Raciborza Emil Erbrich, który opublikował je we Wrocławiu w 1891 roku w niemieckojęzycznym zbiorze pt. „Straduna; polnische Volkslieder der Oberschlesier”[14].
  • Erbrich opublikował również dwa wydania przetłumaczonych przez siebie pieśni Rogera w zbiorach zatytułowanych „Album polnischer volkslieder der Oberschlesier”. Pierwsza edycja w 1869 roku zawierająca 59 pieśni oraz druga z 1891 licząca 109 z nich[15][16].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c Juliusz Roger 1863 ↓.
  2. ↑ a b Piotr Świerc 1963 ↓.
  3. ↑ a b c Simonides 1984 ↓, s. 292.
  4. ↑ a b Józef Majchrzak 1983 ↓, s. 26.
  5. ↑ Juliusz Roger 1863 ↓, s. 264–266.
  6. ↑ Juliusz Roger 1863 ↓, s. 129.
  7. ↑ Juliusz Roger 1880 ↓, s. 10.
  8. ↑ Paweł Stalmach, „Gwiazdka Cieszyńska”, 1863, nr 47, s. 375.
  9. ↑ Wł. Bartkiewicz: Górny Szlązk (Dokończenie), [w:] „Tygodnik Illustrowany” nr 364, Tom XIV, 15 września 1866, s. 126.
  10. ↑ Juliusz Roger 1880 ↓.
  11. ↑ Pełna wersja książki z 1880 w zbiorach Śląskiej Biblioteki Cyfrowej w formacie djvu.
  12. ↑ Józef Majchrzak 1983 ↓, s. 28.
  13. ↑ Hoffman von Fallersleben 1865 ↓.
  14. ↑ Emil Erbrich 1891 ↓.
  15. ↑ Emil Erbrich 1869 ↓.
  16. ↑ Józef Majchrzak 1983 ↓, s. 29.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Juliusz Roger: Pieśni Ludu Polskiego na Górnym Śląsku. Wrocław: Juliusz Roger, 1863.
  • Juliusz Roger: Pieśni Ludu Polskiego na Górnym Śląsku. Wrocław: A. Hepner, 1880.
  • Hoffman von Fallersleben: Ruda. Polnische Volkslieder der Oberschlesier. Cassel: A. Freyschmidt, 1865.
  • Emil Erbrich: Straduna; polnische Volkslieder der Oberschlesier. Breslau: J. Max, 1891.
  • Emil Erbrich: Album polnischer volkslieder der Oberschlesier. Breslau: F. Gebhardi, 1869.
  • Piotr Świerc: Juliusz Roger i jego zbiór śląskich pieśni ludowych. Opole: Juliusz Roger, 1963.
  • Józef Majchrzak: Polska pieśń ludowa na Dolnym Śląsku. Wrocław: PWN, 1983. ISBN 83-01-04501-9.
  • Dorota Simonides: „Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny” TOM II, hasło Juliusz Roger. Warszawa: PWN, 1984, s. 292. ISBN 83-01-01520-9.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pieśni_Ludu_Polskiego_w_Górnym_Szląsku&oldid=70698667”