Plesiopterys – Wikipedia, wolna encyklopedia

	Plesiopterys
	O'Keefe, 2004
	Okres istnienia: toark PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Nadrząd	zauropterygi
Rząd	plezjozaury
Rodzaj	Plesiopterys
Gatunki
	Plesiopterys wildi
	Plesiopterys wildi

Plesiopterys – rodzaj plezjozaura. Żył w jurze na terenie dzisiejszych Niemiec^[1].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Skamieniałości nieznanego zwierzęcia znaleziono jeszcze w XIX wieku w Posidonienschiefer w okolicy Holzmaden w Niemczech. Kości spoczywały w skałach datowanych na toark pod koniec jury wczesnej^[1].

Znalezione kości należały do zwierzęcia z grupy plezjozaurów. Wcześniej z Posidonienschiefer opisano już cztery rodzaje tych wodnych stworzeń, dość wczesnych przedstawicieli Plesiosauria. Nowe skamieniałości przedstawiały mieszankę cech pierwotnych i zaawansowanych ewolucyjnie. Ogólnie przypominały Eyrycleidus, jednak po dokładniejszym zbadaniu przedstawiały pewne różnice^[1].

Budowa[edytuj | edytuj kod]

Był to niewielkich rozmiarów plezjozaur. Mierzył 2,2 m, z czego około 50 cm przypada na długość między panewką stawu ramiennego a panewką stawu biodrowego (glenoid-acetabulum). Wśród jego cech diagnostycznych wymieniano później niewielką czaszkę, mierzącą 14,8 cm, osiągającą 17% długości szyi, mierzącej 86,5 cm (dla porównania u Thalassiodracon 28%). Zwraca w niej uwagę kość skrzydłowa, która zachowała bruzdy tętnicy szyjnej wewnętrznej, których u innych plezjozaurów się nie stwierdza. Autapomorfią rodzaju jest też jej kwadratowy kołnierz, prosty i wąski, uwieńczony szerokim guzkiem, leżący grzbietowo od powierzchni kości podniebiennej. Kolejną stanowi processus cultriformis, wyrostek kości przyklinowej prawie sięgający brzegu anterior pterygoid vacuity, jeszcze jedną duże anterior interpterygoid vacuity o zaostronym brzegu przednim i zaokrąglonym brzegu tylnym. Cechą diagnostyczną jest też krótkie spojenie żuchwy, liczby zębów której nie udało się ustalić. Zachował się grzbiet brzuszny żuchwy, natomiast os spleniale w budowie spojenia nie uczestniczy. Czaszka jest osadzona na długiej szyi liczącej 39 kręgów^[1].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Znalezisko wspomniał w 2001 F. Robin O'Keefe w analizie kladystycznej plezjozaurów, jednak nie zaliczył go do odrębnego rodzaju^[2]. Uznany przez się poprzednio za przedstawiciela Eurycleidus okaz przeniósł do odrębnego rodzaju w kolejnego publikacji wydanej 3 lata później^[1].

Nowy rodzaj otrzymał nazwę Plesiopterys. Pierwszy człon nazwy rodzajowej, Plesio, oznacza po grecku blisko, przy, stary^[1]. Wykorzystali go również kreatorzy nazwanego w 2021 taksonu Plesiopharos, podając jako źródłosłów greckie πλησίον [plēsíon] (bliski), zwracając jednak uwagę, że jest to nawiązanie do grupy plezjozaurów^[3]. Drugi człon nazwy, pterys, oznacza po grecku skrzydło. Autor odnosi go jednak nie do płetw zwierzęcia, ale do kości skrzydłowej^[1], jednak z kości budujących mózgoczaszkę^[4], którą uznaje, jak pisze, za ważną cechę tego taksonu. W obrębie rodzaju O'Keefe wyróżnił pojedynczy gatunek Plesiopterys wildi. Epitetem gatunkowym pragnął upamiętnić R. Wilda w uznaniu jego wkładu w paleontologię kręgowców mezozoicznych terenów dzisiejszych Niemiec' Holotyp skatalogowany został jako SMNS 16812 i pozostaje pod opieką Staatliches Museum fűr Naturkunde w Stuttgarcie^[1].

Plesiopterys zalicza się plezjozaurów, taksonu wodnych zauropsydów, którym O'keefe przypisuje raz rangę podrzędu^[1], raz infrarzędu. W obrębie plezjozaurów autor wyróżnia dwie nadrodziny: Plesiosauroidea i Pliosauroidea^[2]. Nowego rodzaju nie zalicza do żadnej z nich. Na przedstawionym w swej publikacji kladogramie autor umieszcza Plesiopterys jako grupę siostrzaną Plesiosauroidea^[1].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j F. RobinF.R. O'Keefe F. RobinF.R., Preliminary description and phylogenetic position of a new plesiosaur (Reptilia: Sauropterygia) from the Toarcian of Holzmaden, Germany, „Journal of Paleontology”, 78 (5), The Paleontological Society, 2004, s. 973-988 (ang.).
↑ ^a ^b F. RobinF.R. O'Keefe F. RobinF.R., A cladistic analysis and taxonomic revision of the Plesiosauria (Reptilia: Sauropterygia), „Acta Zoologica Fennica”, 213, 2001, s. 1-63 (ang.).
↑ Puértolas-Pascual i inni, A new plesiosaur from the Lower Jurassic of Portugal and the early radiation of Plesiosauroidea, „Acta Palaeontologica Polonica”, 66 (2), 2021, s. 369–388 (ang.).
↑ Kazimierz Krysiak, Henryk Kobryń, Franciszek Kobryńczuk: Anatomia zwierząt. T. 1: Aparat ruchowy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 89. ISBN 978-83-01-16755-4.

[Plesiopterys-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j F. RobinF.R. O'Keefe F. RobinF.R., Preliminary description and phylogenetic position of a new plesiosaur (Reptilia: Sauropterygia) from the Toarcian of Holzmaden, Germany, „Journal of Paleontology”, 78 (5), The Paleontological Society, 2004, s. 973-988 (ang.).

[Hauffiosaurus-2] F. RobinF.R. O'Keefe F. RobinF.R., A cladistic analysis and taxonomic revision of the Plesiosauria (Reptilia: Sauropterygia), „Acta Zoologica Fennica”, 213, 2001, s. 1-63 (ang.).

[Plesiopharos-3] Puértolas-Pascual i inni, A new plesiosaur from the Lower Jurassic of Portugal and the early radiation of Plesiosauroidea, „Acta Palaeontologica Polonica”, 66 (2), 2021, s. 369–388 (ang.).

[KKK-4] Kazimierz Krysiak, Henryk Kobryń, Franciszek Kobryńczuk: Anatomia zwierząt. T. 1: Aparat ruchowy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 89. ISBN 978-83-01-16755-4.

[1]

[2]

[3]

[4]