Prawo do życia – Wikipedia, wolna encyklopedia

Prawo do życia – najważniejsze, nadrzędne prawo istoty ludzkiej, zgodnie z którym każdy człowiek ma prawo żyć i nikt nie może samowolnie pozbawiać życia innego człowieka. Prawo to jest gwarantowane przez Powszechną Deklarację Praw Człowieka oraz wiele aktów prawa międzynarodowego i prawa państwowego[1][2].

Zakres obowiązywania[edytuj | edytuj kod]

Prawo do życia obejmuje ochronę życia każdego człowieka, także w zakresie stosowania kary śmierci[1]. Zgodnie z Powszechną Deklaracją Praw Człowieka jest prawem przyrodzonym[2].

Aborcja[edytuj | edytuj kod]

Pojęcie prawa do życia jest powiązane z dyskutowanym przez etyków pojęciem osoby ludzkiej, która może być różnie definiowana, zwłaszcza w kwestii aborcji. Za początek istnienia osoby ludzkiej może być też uznawany 14 dzień istnienia embrionu, moment w którym kobieta może odczuwać ruch płodu co wiąże się z powstaniem więzi emocjonalnej (około 12-20 tydzień ciąży), początek funkcjonowania mózgu i związany z tym początek doświadczeń zmysłowych (około 20-24 tydzień ciąży), moment w którym możliwe jest utrzymanie przy życiu wcześniaka (około 20-22 tydzień ciąży). Szczegółowe regulacje prawne uznają za początek przysługiwania praw narodziny. Europejska Komisja Praw Człowieka stwierdziła, że we wczesnym stadium płodu aborcja jest dozwolona, jeżeli istnieje konieczność ochrony życia i zdrowia kobiety, nie zajmując jednoznacznego stanowiska w kwestii aborcji w innych przypadkach[1].

Tradycja religii katolickiej za początek istnienia osoby ludzkiej uznaje uduchowienie "hominizacja", co według św. Tomasza z Akwinu ma miejsce 40 dni od poczęcia u chłopców i 90 dniu u dziewcząt. Współcześnie Kościół rzymskokatolicki za początek istnienia osoby ludzkiej uznaje moment poczęcia[3] i dlatego domaga się prawa do życia od poczęcia do naturalnej śmierci[4].

Eutanazja[edytuj | edytuj kod]

Dyskutowane jest także prawo do życia w kontekście wspomaganego samobójstwa[5][6]. Według niektórych interpretacji prawo do życia oznacza także prawo do decyzji o jego zakończeniu[5]. W Indiach Sąd Najwyższy uznał, że prawo do życia nie obejmuje prawa do śmierci[7].

Prawa zwierząt[edytuj | edytuj kod]

Z zasady uniwersalności etycy wyciągają również wniosek, że prawo do życia przysługuje także zwierzętom[8]. Prawo do życia dla zwierząt nie zostało powszechnie zaakceptowane[9].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Nienaruszalność i oczywistość prawa do życia uznano w roku 1776 w Deklaracji Niepodległości Stanów Zjednoczonych[10]. W roku 1948 Zgromadzenie Ogólne ONZ uchwaliło Powszechną Deklarację Praw Człowieka, w której w artykule 3 znalazł się zapis Każdy człowiek ma prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa swej osoby[11]. Rada Europy w roku 1950 uchwaliła Europejską konwencję praw człowieka, która trzy lata później weszła w życie. Artykuł 2 Katalogu praw i wolności zawiera prawo do życia. Pierwotny tekst konwencji dopuszczał pozbawienie życia w wyniku skazania na karę śmierci. Protokół 13 z 2002 roku zakazuje stosowania kary śmierci nawet w czasie wojny. Pozbawienie życia może nastąpić podczas obrony przed przemocą oraz zgodnego z prawem zatrzymania lub uniemożliwienia ucieczki i zgodnych z prawem działań zmierzających do stłumienia zamieszek lub powstania[12]. W roku 1966 prawo do życia zostało szczegółowo opisane w artykule 6 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych. Zgodnie z traktatem kara śmierci może być stosowana, jeżeli została orzeczona przez właściwy sąd[13]. Prawo do życia zostało także zagwarantowane w sekcji 7 Kanadyjskiej Karty Praw i Swobód z roku 1982[14].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c Prawo do życia – Onet.wiem. [dostęp 2014-03-02].
  2. ↑ a b prawo do życia, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2014-03-02].
  3. ↑ R. Gillon. Is there a 'new ethics of abortion'?. „J Med Ethics”. 27 Suppl 2, s. 115-9, Oct 2001. PMID: 11574651. 
  4. ↑ Jan Paweł II, Encyklika Evangelium vitae, 93: AAS 87 (1995) 507-508.
  5. ↑ a b SB. Chetwynd. Right to life, right to die and assisted suicide.. „J Appl Philos”. 21 (2), s. 173-82, 2004. PMID: 15462028. 
  6. ↑ D. Morris. Assisted suicide under the European Convention on Human Rights: a critique.. „Eur Hum Rights Law Rev”, s. 65-91, 2003. PMID: 15199936. 
  7. ↑ SB. Math, SK. Chaturvedi. Euthanasia: right to life vs right to die.. „Indian J Med Res”. 136 (6), s. 899-902, Dec 2012. PMID: 23391785. 
  8. ↑ M. Balluch. Animals have a right to life.. „ALTEX”. 23 (4), s. 281-93, 2006. PMID: 17186112. 
  9. ↑ J. Luy. The question of a right to life in animal ethics.. „ALTEX”. 23 (4), s. 279-80, 2006. PMID: 17186111. 
  10. ↑ Deklaracja niepodległości Stanów Zjednoczonych – Wikiźródła, teksty i materiały źródłowe. [dostęp 2014-03-02].
  11. ↑ Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (1948) – Wikiźródła, teksty i materiały źródłowe. [dostęp 2014-03-02].
  12. ↑ Europejska konwencja praw człowieka. [dostęp 2016-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].
  13. ↑ Tekst Paktu. [dostęp 2014-03-02].
  14. ↑ Constitution Acts, 1867 to 1982. [dostęp 2014-03-02].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Prawo_do_życia&oldid=70865175”