Recep Tayyip Erdoğan – Wikipedia, wolna encyklopedia

Recep Tayyip Erdoğan
Ilustracja
Recep Tayyip Erdoğan (2022)
Data i miejsce urodzenia

26 lutego 1954
Stambuł

Prezydent Turcji
Okres

od 28 sierpnia 2014

Przynależność polityczna

Partia Sprawiedliwości i Rozwoju

Poprzednik

Abdullah Gül

Premier Turcji
Okres

od 14 marca 2003
do 28 sierpnia 2014

Przynależność polityczna

Partia Sprawiedliwości i Rozwoju

Poprzednik

Abdullah Gül

Następca

Ahmet Davutoğlu

Burmistrz Stambułu
Okres

od 27 marca 1994
do 6 listopada 1998

Przynależność polityczna

Partia Dobrobytu

Poprzednik

Nurettin Sözen

Następca

Ali Müfit Gürtuna

podpis
Odznaczenia
Wielka Wstęga Orderu Leopolda (Belgia) Krzyż Wielki Orderu Narodowego Lwa (Senegal) Krzyż Wielki Orderu Narodowego (Mali) Order Republiki (Mołdawia) Wielki Łańcuch Orderu Oswobodziciela (Wenezuela) Medal „W upamiętnieniu 1000-lecia Kazania” Order Księcia Jarosława Mądrego I klasy Order „Złoty Orzeł” Order Heydəra Əliyeva Order „Danaker”
Recep Tayyip Erdoğan, Władimir Putin i Silvio Berlusconi (2005)
Recep Tayyip Erdoğan i premier Grecji Jorgos Papandreu (2011)

Recep Tayyip Erdoğan (wym. tur. [ˈɾɛɛp ˈtɑːjip ˈɛɾdɔːɑn]; ur. 26 lutego 1954 w Stambule) – turecki ekonomista i polityk, przewodniczący Partii Sprawiedliwości i Rozwoju w latach 2001–2014 i ponownie od 2017, burmistrz Stambułu w latach 1994–1998, premier Turcji w latach 2003–2014, prezydent Turcji od 28 sierpnia 2014.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

W 1973 ukończył szkołę religijną İmam Hatip Lisesi w Stambule, a w 1981 studia na Wydziale Ekonomii i Handlu Uniwersytetu Marmara.

Pochodzi z ubogiej rodziny pracownika straży przybrzeżnej z Rize. Wychowywał się w stambulskiej dzielnicy Kasımpaşa. W młodości zarabiał na życie, sprzedając na ulicy lemoniadę i sezamki. Przez wiele lat amatorsko uprawiał piłkę nożną[1].

W czasie studiów zaangażował się w działalność polityczną. Był członkiem Tureckiego Narodowego Związku Studentów. Związał się z ruchem islamistycznym skupionym wokół Necmettina Erbakana. Wstąpił do islamistycznej Partii Ocalenia Narodowego (MSP). W 1976 został wybrany na przewodniczącego organizacji młodzieżowej MSP w Beyoğlu, a następnie został szefem organizacji młodzieżowej MSP w Stambule.

Po przewrocie wojskowym 12 września 1980, po którym zdelegalizowano wszystkie partie polityczne, Erdoğan pracował w sektorze prywatnym jako doradca i menedżer. W 1983 wrócił do działalności politycznej jako członek Partii Dobrobytu. Rok później został przewodniczącym okręgowej organizacji partyjnej w Beyoğlu, a w 1985 przewodniczącym organizacji regionalnej w Stambule oraz członkiem centralnych władz partii.

27 marca 1994 wygrał wybory na stanowisko burmistrza Stambułu. W okresie sprawowania tej funkcji (1994–1998), Erdoğanowi udało się rozwiązać szereg problemów w sferze gospodarki, infrastruktury, komunikacji oraz ekologii, m.in. poprzez budowę sieci wodociągowej i kanalizacyjnej, oczyszczalni ścieków, dróg i mostów, mieszkań komunalnych oraz pomoc dla najuboższych[1]. Zdołał również spłacić znaczną część miejskich długów. Erdoğan uchodzi też za pierwszego z burmistrzów Stambułu, który zatroszczył się o ochronę środowiska[2]. Za osiągnięcia w zarządzaniu metropolią był chwalony także przez przeciwników politycznych. Mimo zarzutów, że na miejskich kontraktach skorzystały firmy należące do jego partyjnych kolegów, Erdoğan zachował opinię jednego z najmniej skorumpowanych polityków tureckich. Jednocześnie Erdoğan zrezygnował z realizacji pomysłów niezgodnych ze świeckim charakterem państwa tureckiego (m.in. ponownego przekształcenia Hagia Sophia w meczet)[1].

12 grudnia 1997 na wiecu w prowincji Siirt wygłosił przemówienie, w którym zacytował fragment poematu Ziyi Gokalpa:

Meczety są naszymi koszarami. Minarety są naszymi bagnetami. Kopuły są naszymi hełmami. Wierni są naszymi żołnierzami. (…) Nikt nie zdoła uciszyć wołania na modlitwę. Położymy kres rasizmowi w Turcji. Nigdy nas nie zdławią. Nawet gdy otworzą się niebiosa i ziemia, nawet gdy zaleją nas wody i wulkany, nigdy nie zawrócimy z naszej drogi. Moim oparciem jest islam. Gdybym nie mógł o nim mówić, po cóż miałbym żyć?[1]

Przemówienie zostało uznane za podżeganie do nienawiści na tle religijnym. W 1998 Erdoğan został usunięty z funkcji burmistrza Stambułu i skazany na dziesięć miesięcy pozbawienia wolności. Po kolejnych apelacjach wyrok został utrzymany w mocy, jednak Erdoğan nie odbył całej kary. Latem 2001 wyszedł na wolność po czterech miesiącach więzienia na mocy amnestii.

14 sierpnia 2001 wraz z grupą działaczy zdelegalizowanej islamistycznej Partii Cnoty (następczyni Partii Dobrobytu) założył ugrupowanie Partia Sprawiedliwości i Rozwoju (AKP). Został wybrany jej przewodniczącym. Jako lider nowej formacji politycznej odwołującej się do tradycji ruchów islamistycznych Erdoğan złagodził retorykę religijną i opowiedział się za integracją Turcji z Unią Europejską. W wyborach parlamentarnych w 2002 AKP zdobyła ponad 34% głosów i dwie trzecie mandatów w parlamencie, dzięki czemu mogła utworzyć większościowy gabinet. W związku z sądowym zakazem pełnienia funkcji publicznych Erdoğan nie mógł kandydować ani objąć stanowiska szefa rządu. Po zdjęciu zakazu 9 marca 2003 wziął udział w wyborach uzupełniających w okręgu Siirt zdobywając 85% głosów.

14 marca 2003 objął stanowisko premiera Turcji. W 2007 uzyskał reelekcję w kolejnych wyborach parlamentarnych, zdobywając mandat w okręgu stambulskim. AKP uzyskała zaś łącznie ponad 46% głosów oraz 341 miejsc w Zgromadzeniu Narodowym, co umożliwiło jej utworzenie kolejnego rządu większościowego z Erdoğanem na stanowisku premiera. Erdoğan zachował stanowisko po kolejnych wyborach parlamentarnych w 2011, w których AKP zdobyła 49,9% głosów oraz 326 mandatów.

Jako kandydat Partii Sprawiedliwości i Rozwoju brał udział w pierwszych w historii kraju powszechnych wyborach prezydenckich. Głosowanie odbyło się 10 sierpnia 2014, Erdoğan zwyciężył już w pierwszej turze uzyskując 51,79% głosów[3]. Wkrótce potem nowym przywódcą Partii Sprawiedliwości i Rozwoju i następcą Erdoğana na stanowisku szefa rządu został mianowany minister spraw zagranicznych Ahmet Davutoğlu[4]. 28 sierpnia 2014 został oficjalnie zaprzysiężony na stanowisku prezydenta[5].

Po wydaniu przez Sąd Konstytucyjny Turcji wyroku z 26 lutego 2016 uznającego aresztowanie dwóch dziennikarzy Cana Dündara i Erdema Güla za bezprawne, 11 marca 2016 Erdoğan stwierdził, iż organ ten poczynił krok przeciwko narodowi i że kolejne takie działania Sądu mogą postawić jego dalsze istnienie pod znakiem zapytania[6].

16 kwietnia 2017 z jego inicjatywy odbyło się ogólnopaństwowe referendum w sprawie zmiany ustroju państwa z parlamentarnego na prezydencki[7].

Rok później zwyciężył już w pierwszej turze wyborów prezydenckich[8]. 9 lipca został zaprzysiężony na kolejną kadencję, jednocześnie obejmując urząd szefa rządu[9]. W czerwcu 2022 oficjalnie ogłosił, że będzie ubiegał się o reelekcję w majowych wyborach prezydenckich[10]. W pierwszej turze wyborów z 14 maja 2023 otrzymał 27 088 360 głosów (49,50%), zajmując 1. miejsce spośród 4 kandydatów[11]. Przeszedł do drugiej tury, w której jego konkurentem został kandydat opozycji Kemal Kılıçdaroğlu (który uzyskał poparcie na poziomie 44,89%)[11]. W drugiej turze wyborów z 28 maja 2023 Recep Tayyip Erdoğan został większością głosów wybrany na trzecią kadencję, otrzymując 27 725 131 głosów (52,16%)[12]. 3 czerwca 2023 został zaprzysiężony na trzecią kadencję[13].

Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c d Teresa Stylińska, Nawrócony islamista, „Rzeczpospolita”, 21 grudnia 2002.
  2. Dariusz Kołodziejczyk, Turcja, Warszawa 2000, s. 264.
  3. Wybory w Turcji: Erdogan zapowiada nowy etap w historii kraju, „polskieradio.pl”, 11 sierpnia 2014.
  4. Davutoglu: Turcja potrzebuje nowej konstytucji, „wiadomości.onet.pl”, 27 sierpnia 2014.
  5. Recep Tayyip Erdogan zaprzysiężony na prezydenta Turcji. Ahmet Davutoglu mianowany premierem. polskatimes.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-09-03)]., „polskatimes.pl”, 28 sierpnia 2014.
  6. Turkey’s Erdogan warns top court after ruling on detained journalists. reuters.com, 11 marca 2016. [dostęp 2016-07-19].
  7. Zakończyło się referendum w Turcji. „Na kartach są tylko dwie odpowiedzi, nie ma pytania”. gazeta.pl, 2017-04-16. [dostęp 2018-06-27].
  8. June 24, 2018, Presidential Election Results, hurriyetdailynews.com [dostęp 2018-06-29] (ang.).
  9. „Przysięgam na honor i sumienie”. Erdogan zaprzysiężony na kolejną kadencje. tvn24.pl. [dostęp 2018-07-10].
  10. Turkish leader Erdogan says he will run for reelection next year. latimes.com, 10 czerwca 2022. [dostęp 2023-05-16].
  11. a b CUMHURBAŞKANI SEÇİMİ. secim.aa.com.tr. [dostęp 2023-05-16]. (fr.).
  12. CUMHUTBASKANLIGI-SECIMI–2.tur. haberturk.com. [dostęp 2023-05-29].
  13. Jakub Bawołek, Turcja. Erdogan złożył przed parlamentem przysięgę rozpoczynając trzecią kadencję prezydencką, pap.pl, 3 czerwca 2023 [dostęp 2023-06-04] (pol.).
  14. T.C. Cumhurbaşkanliği: Belçika Kralı Philippe’den Cumhurbaşkanı Erdoğan’a Kral Leopold Nişanı, web.archive.org, 18 czerwca 2016 [dostęp 2019-06-29] [zarchiwizowane z adresu 2016-06-18].
  15. Cumhurbaşkanı Erdoğan’a şeref madalyası verildi, Ensonhaber [dostęp 2019-06-29] (tur.).
  16. Signature du protocole d’accord entre le Sénégal et la Turquie – Dakarhebdo, web.archive.org, 3 marca 2018 [dostęp 2019-06-29] [zarchiwizowane z adresu 2018-03-03].
  17. Presidency Of The Republic Of Turkey: “Primary targets of organizations such as DAESH, Al-Qaeda and Boko Haram have always been Muslims”, tccb.gov.tr [dostęp 2019-06-29] (tur.).
  18. http://web.archive.org/web/20170129170951/https://www.tccb.gov.tr/en/news/542/70833/president-erdogan-decorated-with-national-order-of-madagascar.html.
  19. Игорь Додон присвоил Реджепу Тайипу Эрдогану орден Республики, noi.md [dostęp 2019-06-29] (ros.).
  20. Russian Foreign Minister Sergei Lavrov awards Turkish Prime Minister..., Getty Images [dostęp 2019-06-29] (ang.).
  21. Turkey determined to enhance ties with Venezuela: Erdoğan – Turkey News, Hürriyet Daily News [dostęp 2019-06-29] (ang.).
  22. Mikheil Saakashvili Awards Recep Tayyip Erdoğan with Order of Golden Fleece – News Agency InterpressNews, web.archive.org, 22 grudnia 2017 [dostęp 2019-06-29] [zarchiwizowane z adresu 2017-12-22].
  23. Saakashvili Hails Georgia-Turkish Ties as Exemplary, old.civil.ge [dostęp 2019-06-29].
  24. Pakistan, Turkey can together bring peace to region: Erdogan, web.archive.org, 4 marca 2012 [dostęp 2019-06-29] [zarchiwizowane z adresu 2012-03-04].
  25. Глава государства вручил Реджепу Тайипу Эрдогану орден «Алтын Кыран», Zakon.kz [dostęp 2019-06-29] (ros.).
  26. Фото Центральной Азии, fergana.info [dostęp 2019-06-29] [zarchiwizowane z adresu 2014-08-12].
  27. Распоряжение Президента Азербайджанской Республики о награждении орденом «Гейдар Алиев» Реджепа Тайиба Эрдогана, ru.president.az [dostęp 2019-06-29] [zarchiwizowane z adresu 2014-09-04] (ros.).
  28. Turkey, Bahrain to work for regional stability: Erdogan, aa.com.tr [dostęp 2019-06-29] [zarchiwizowane z adresu 2017-02-13].
  29. Турне президента Эрдогана по странам Персидского залива, trt.net.tr [dostęp 2019-06-29].
  30. Erdoğan receives Emir of Kuwait as two countries seek boost in trade, DailySabah [dostęp 2019-06-29].
  31. Kuveyt Emiri El Sabah’a Atatürk’süz Devlet Nişanı verildi, sozcu.com.tr [dostęp 2019-06-29] (tur.).
  32. Caïd Essebsi décore Erdogan des insignes de l’Ordre de la République, aa.com.tr [dostęp 2019-06-29] [zarchiwizowane z adresu 2017-12-30].
  33. T.C. Cumhurbaşkanliği: “Türkiye Olarak Somalili Kardeşlerimize Hizmet Ürettik; Bu Dayanışmamız Devam Edecek”, tccb.gov.tr [dostęp 2019-08-29] (tur.).
  34. Başkan Erdoğan’a Paraguay Devlet Nişanı verildi, takvim.com.tr [dostęp 2019-06-29] (tur.).
  35. Володимир Зеленський нагородив Президента Туреччини орденом князя Ярослава Мудрого І ступеня, Офіційне інтернет-представництво Президента України [dostęp 2021-08-25] (ukr.).

Bibliografia, linki[edytuj | edytuj kod]