Ricardo Montalbán – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ricardo Montalbán
Ilustracja
Ricardo Montalbán w serialu Wyspa fantazji (1977)
Imię i nazwisko

Ricardo Gonzalo Pedro Montalban y Merino

Data i miejsce urodzenia

25 listopada 1920
Meksyk

Data i miejsce śmierci

14 stycznia 2009
Los Angeles

Zawód

aktor

Współmałżonek

Georgiana Young
(1944–2007; jej śmierć)

Lata aktywności

1941–2009

Odznaczenia
Kawaler Orderu Świętego Grzegorza Wielkiego

Ricardo Montalbán, właśc. Ricardo Gonzalo Pedro Montalbán y Merino[1] (ur. 25 listopada 1920 w Meksyku, zm. 14 stycznia 2009 w Los Angeles) – amerykański aktor filmowy i telewizyjny pochodzenia latynoskiego. Najbardziej znany z seriali telewizyjnych: Dynastia i Dynastia Colbych, gdzie wcielił się w postać Zacka Powersa, z roli Khana Nooniena Singha w serialu Star Trek oraz filmie Star Trek II: Gniew Khana; a także z pamiętnych ról w komediach: Wyścig armatniej kuli II (1984) i Naga broń: Z akt Wydziału Specjalnego (1988). Inne znaczące filmy w jego karierze to m.in.: Sayonara (1957), Jesień Czejenów (1964), Ucieczka z Planety Małp (1971), Podbój Planety Małp (1972) czy Znak Zorro (1974). Gościnnie pojawiał się w popularnych serialach telewizyjnych, m.in.: Bonanza, Doktor Kildare, Prawo Burke’a, Columbo, Życie jak sen.

Jego aktorska kariera trwała ponad 60 lat[2]. Po raz pierwszy pojawił się na ekranie w 1943, po raz ostatni wystąpił w filmie w 2003. Próbował także swoich sił jako aktor dubbingowy; m.in. ostatnio podkładał głos w filmie animowanym Po rozum do mrówek (2006).

8 lutego 1960 otrzymał własną gwiazdę w Alei Gwiazd w Los Angeles znajdującą się przy 7021 Hollywood Boulevard[3][4].

Wczesne lata[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w Meksyku[5], w rodzinie katolickiej[6] jako syn hiszpańskich imigrantów Ricardy Merino Jiménez i Genaro Balbino Montalbána Busano, kierownika sklepu[7][8]. Urodził się z tętniczo-żylną deformacją kręgosłupa[9]. Wychowywał się w Torreón. Montalbán miał siostrę Carmen i dwóch braci - Pedro i Carlosa. Jako nastolatek przeprowadził się do Los Angeles, gdzie uczęszczał z Carlosem do Belmont High School i Fairfax High School[6]. W 1940 przeprowadzili się do Nowego Jorku, a Montalbán zdobył niewielką rolę w sztuce Her Cardboard Lover[10].

Kariera[edytuj | edytuj kod]

Debiutował na ekranie jako chórzysta w trzyminutowym filmie muzycznym Soundies (1941). Potem znalazł się w obsadzie komedii Trzech muszkieterów (Los tres mosqueteros, 1942) z Cantinflasem w roli D’Artagnana, Kat z Sewilli (El verdugo de Sevilla, 1942), dramacie La virgen que forjó una patria (1942) z Ramónem Novarro i dramacie przygodowo-wojennym Ucieczka (La Fuga, 1944) na podstawie opowiadanie Baryłeczka Guy de Maupassanta.

W 1943 powrócił do Hollywood, a studia filmowe domagają się zmiany nazwiska na Ricky Martin. Jego pierwszą główną rolą był Pablo Rodriguez w filmie noir BORDER INCIDENT (1949). Został pierwszym latynoskim aktorem na okładce magazynu „Life[10]. W 1951, podczas kręcenia westernu Williama Wellmana Missouri (Across the Wide Missouri) z Clarkiem Gable, odniósł obrażenia kręgosłupa podczas upadku z konia, co spowodowało utykanie, które ukrywał[11]. W 1955 po raz pierwszy trafił na Broadway jaki Chico w musicalu Seventh Heaven. W 1957 zdobył nominację do Tony Award za występ jako Koli w musicalu Jamaica[12] z Leną Horne. W 1973 zagrał Dona Juana w komedii George’a Bernarda Shawa Don Juan w piekle[13]. W 1978 za rolę Satangkai w serialu ABC Jak zdobywano Dziki Zachód (How the West Was Won, 1978) otrzymał nagrodę Emmy[11]. Jako czarny charakter Zack Powers w operze mydlanej Dynastia Colbych (1985–1987) był nominowany do nagrody Soap Opera Digest w 1986 i 1988.

W 1969 pomógł założyć organizację Nosotros, która obaliła negatywne stereotypy Latynosów z branży filmowej i telewizyjnej. Chociaż nie był już związany z Nosotros, kontynuował prace nad różnymi innymi projektami, w tym American Lung and Heart Association, American Cancer Society oraz różnymi instytucjami społecznymi, edukacyjnymi i charytatywnymi.

W 1980 została wydana jego autobiografia Reflections: A Life in Two Worlds[11].

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

Jego małżeństwo było jednym z najbardziej udanych w aktorskim środowisku. Georgina Young, siostra przyrodnia aktorki Loretty Young, była jego żoną przez 63 lata (od 26 października 1944 do jej śmierci w dniu 13 listopada 2007). Owocem tego związku jest czworo dzieci; dwóch synów – Victor i Mark (ur. 1947) oraz dwie córki – Laura (ur. 1949) i Anita (ur. 1952).

W 1998 papież Jan Paweł II przyznał mu Order Świętego Grzegorza Wielkiego[11].

Zmarł 14 stycznia 2009 w Los Angeles w wieku 88 lat. Dokładna przyczyna śmierci została później ujawniona jako niewydolność serca[14].

Filmografia[edytuj | edytuj kod]

Gwiazda Montalbána na Hollywoodzkiej Alei Sławy w dniu Jego śmierci

Filmy fabularne[edytuj | edytuj kod]

Seriale TV[edytuj | edytuj kod]

Nagrody[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Ricardo Montalbán. T. 50: Kolekcja Alfred Hitchcock Przedstawia. Poznań: Oxford Educational Sp. z o.o., marzec 2011, s. 18. ISBN 978-83-252-1436-4.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Ricardo Montalbán. Listal. [dostęp 2019-10-20]. (ang.).
  2. Lorenza Muñoz: Ricardo Montalban dies at 88; 'Fantasy Island' actor. „Los Angeles Times”, 2009-01-15. [dostęp 2013-02-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-05)]. (ang.).
  3. Ricardo Montalbán. Walk of Fame. [dostęp 2023-04-13]. (ang.).
  4. Lorenza Muñoz: Hollywood Star Walk: Ricardo Montalbán. „Los Angeles Times”, 2009-01-15. [dostęp 2023-04-13]. (ang.).
  5. Personalidade: Ricardo Montalbán (México). InterFilmes.com. [dostęp 2019-10-20]. (port.).
  6. a b Ricardo Montalbán - Actor. CineMagia.ro. [dostęp 2017-04-27]. (rum.).
  7. Ricardo Montalban Biography (1920-). Film Reference. [dostęp 2019-10-20]. (ang.).
  8. Ricardo Montalbán What Nationality Ancestry Race. Ethnicity of Celebs. [dostęp 2019-10-20]. (ang.).
  9. Ricardo Montalbán Biography. RUSC Old Time Radio. [dostęp 2023-04-13]. (ang.).
  10. a b Ricardo Montalbán. ČSFD.cz. [dostęp 2019-10-20]. (cz.).
  11. a b c d Ricardo Montalbán Actor. „TV Guide”. [dostęp 2019-10-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-10-20)]. (ang.).
  12. Ricardo Montalbán Biography. TV.com. [dostęp 2019-10-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-10-20)]. (ang.).
  13. Ronald Bergan (2009-01-16): Obituary: Ricardo Montalban. „The Guardian”. [dostęp 2017-05-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-05-04)]. (ang.).
  14. Claire Dederer, Bruce Weber (2009-01-15): Ricardo Montalban, early Latino leading man, dies. „The New York Times”. [dostęp 2017-05-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-04-27)]. (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]