French
DeutschStefania Zahorska – Wikipedia, wolna encyklopedia
 | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie | pisarka, historyk i krytyk sztuki |
Stefania Zahorska, pseud. Pandora, właściwie Stefania Ernestyna Leser (ur. 25 kwietnia 1890 w Krakowie, zm. 6 kwietnia 1961 w Londynie)[1] – polska pisarka, publicystka, historyk i krytyk sztuki[2].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodziła się w zasymilowanej rodzinie żydowskiej[2]. Ojciec Leon (Lejbel) był przedsiębiorcą budowlanym, matka Amalia (Malka) z domu Deutscher prowadziła dom. Miała trzy siostry: Annę (ur. 1873), Helenę (ur. 1876) i Rozalię (ur. 1878). Brat Maks zmarł jako kilkumiesięczne dziecko. Rodzina mieszkała na krakowskim Kazimierzu najpierw przy ul. Pustej 4, a następnie przy Mostowej 6[3].
Uczęszczała do Gimnazjum Ludowego w Krakowie a maturę zdała w 1907 w Budapeszcie. Po powrocie do Krakowa przez dwa lata studiowała medycynę na Wydziale Lekarskim UJ, przeniosła się na Wydział Filozoficzny. Była absolwentką historii sztuki i filozofii na Uniwersytecie Jagiellońskim. Kontynuowała studia w Budapeszcie, Berlinie i Paryżu. Po obronie dysertacji doktorskiej w 1919 (Przyczynek do dziejów pierwszych śladów stylu Odrodzenia w Polsce) na UJ przeniosła się do Warszawy[4], gdzie pracowała jako docent w Wolnej Wszechnicy Polskiej. Była jedną z pierwszych osób profesjonalnie uprawiających w Polsce krytykę artystyczną[5]. W latach 1924–1925 pełniła funkcję kierowniczki działu sztuki „Przeglądu Warszawskiego”. Była stałą współpracowniczką tygodnika „Wiadomości Literackie”. W roku 1936 publikowała w dwutygodniku „Oblicze Dnia”. W roku 1934 przebywała w Niemczech oraz w ZSRR, stosunki panujące w tych państwach opisała w cyklu reportaży jako Listy z Niemiec i Listy z Nowego Wschodu na łamach „Wiadomości Literackich”. W latach 30. XX wieku była ponadto tłumaczem przysięgłym języka węgierskiego przy Sądzie Okręgowym w Warszawie[6]. W 1937 zadebiutowała powieścią Korzenie, w której zawarła wątki autobiograficzne.
Po wybuchu II wojny światowej przedostała się do Francji, a w 1940 do Londynu, gdzie mieszkała aż do śmierci[2]. Uczestniczyła w organizacji Stowarzyszenia Pisarzy Polskich w Londynie. Tworzyła książi o sztuce, powieści i sztuki teatralne[1].
Współpracowała z „Wiadomościami Londyńskimi” Mieczysława Grydzewskiego. Na emigracji ogłosiła m.in. Stację Abbesses (1952), Ofiarę (1955), Ziemię pojoną gniewem (1961), a także dramat Smocza 13 (1945) o zagładzie getta warszawskiego. Pośmiertnie ukazała się powieść Warszawa-Lwów 1939 (1964) oparta na dziennikowych zapisach Zahorskiej[3].
Laureatka Nagrody Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie w 1956 roku[7].
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]W 1914 roku wyszła za Bohdana Ostoję-Zahorskiego. Mąż zostawił ją dla innej kobiety, jednak gdy zachorował na Parkinsona, opiekowała się nim wraz z jego partnerką aż do jego samobójczej śmierci w 1929 roku. Długoletnim partnerem Zahorskiej był Adam Pragier (1886–1976). W Polsce pozostawił żonę Eugenię Pragierową, bliską współpracownicę Bolesława Bieruta, z którą nigdy się nie rozwiódł[4].
Pochowana na cmentarzu West Hampstead, obok niej w 1976 roku spoczął Adam Pragier[4].
Twórczość pisarska
[edytuj | edytuj kod]- Stefania Zahorska: Matejko, Warszawa : Gebethner i Wolff, 1925
- Stefania Zahorska: Dzieje malarstwa polskiego, Warszawa : „Wiedza o Polsce”. 1932
- Stefania Zahorska: Ofiara, rys. Feliksa Topolskiego, Londyn : Społeczność Akademicka U.S.B., 1955
- Stefania Zahorska: Smocza 13 : dramat w 3 aktach Londyn : „Nowa Polska”. 1945
- Stefania Zahorska: Warszawa - Lwów 1939 : powieść Londyn : Polska Fundacja Kulturalna, 1964
- Stefania Zahorska: Stacja Abbesses, rys. Feliksa Topolskiego, Londyn : Oficyna Poetów i Malarzy, 1952.
- Stefania Zahorska: Ziemia pojona gniewem, Londyn : B. Świderski, 1961
- Stefania Zahorska: Szkice o literaturze i sztuce, Warszawa : „Twój Styl”. 1995 ISBN 83-85443-92-4
- Stefania Zahorska: „Wybór pism, reportaże, publicystyka, eseje” wstęp i opracowanie Anna Nasiłowska IBL 2010 ISBN 978-83-61750-06-2
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Lesław M. Bartelski: Polscy pisarze współcześni, 1939-1991 : Wydawnictwo Naukowe PWN ISBN 83-01-11593-9
- Anna Nasiłowska: Interdyscyplinarny umysł Stefanii Zahorskiej „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” - Warszawa 2012 nr 3-4. PL ISSN 0023-589X.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Zahorska Stefania, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2024-02-02].
- ↑ a b c Stefania Zahorska. kody.miastoliteratury.pl. [dostęp 2024-02-02].
- ↑ a b Struzik M., I przychodź do mnie często. Osobista sygnatura Stefanii Zahorskiej, [w:] Krakowski Szlak Kobiet. Przewodniczka po Krakowie emancypantek, Kraków 2011, s. 90.
- ↑ a b c https://sztetl.org.pl/pl/biogramy/197127-zahorska-stefania
- ↑ Tomasz Gryglewicz, Parę uwag na temat krytyki artystycznej dawniej i dzisiaj. Poświęcone pamięci prof. Mieczysława Porębskiego, ostatniego krytyka w dawnym (dobrym) stylu, w: Krytyka sztuki – filozofia, praktyka, dydaktyka, red. Łukasz Guzek, Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku, Międzywydziałowy Instytut Nauk o Sztuce, Gdańsk 2013, s. 9–13, https://pbc.gda.pl/Content/42837/Krytyka%20Sztuki.pdf s. 10-11. Autor podaje błędnie imię Helena.
- ↑ Ogólna list tłumaczów przysięgłych, ustanowionych na mocy rozporządzenia ministra sprawiedliwości z dnia 24 grudnia 1928 r. o tłumaczach przysięgłych (Dz. U. R. P. Nr. 104, Poz. 943) według stanu z dnia 15 stycznia 1935 r.. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Sprawiedliwości”, s. 36, Nr 2 z 15 stycznia 1935. Ministerstwo Sprawiedliwości.
- ↑ Lista laureatów – 1951-2011