Sylwester Chęciński – Wikipedia, wolna encyklopedia

Sylwester Chęciński
Ilustracja
Sylwester Chęciński (2017)
Data i miejsce urodzenia

21 maja 1930
Susiec

Data i miejsce śmierci

8 grudnia 2021
Wrocław

Zawód

reżyser, scenarzysta

Lata aktywności

1953–2011

Odznaczenia
Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” Medal Komisji Edukacji Narodowej
Sylwester Chęciński (2007)

Sylwester Chęciński (ur. 21 maja 1930 w Suścu, zm. 8 grudnia 2021 we Wrocławiu) – polski reżyser filmowy i scenarzysta, znany głównie z komedii takich jak Sami swoi oraz Rozmowy kontrolowane. Odznaczony pośmiertnie Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski (2021).

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Młodość i wykształcenie[edytuj | edytuj kod]

W 1950 ukończył I Liceum Ogólnokształcące im. Jędrzeja Śniadeckiego w Dzierżoniowie, a w 1956 – Wydział Reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej w Łodzi[1]. Pracował później jako asystent reżysera i II reżyser przy filmach Zimowy zmierzch (1956) Stanisława Lenartowicza, Lotna (1959) Andrzeja Wajdy oraz Powrót (1960) Jerzego Passendorfera[1].

Kariera filmowa[edytuj | edytuj kod]

Debiutował filmem dla młodzieży Historia żółtej ciżemki (1961), w którym po raz pierwszy na ekranie pojawił się Marek Kondrat[1]. Odmienny tematycznie był film psychologiczny Agnieszka 46 (1964) o II wojnie światowej i jej wpływie na jednostki, które próbują ułożyć sobie życie na nowo na Ziemiach Odzyskanych[1].

Po słabo znanej Katastrofie (1965) Chęciński osiągnął spełnienie artystyczne, realizując unikalną komedię ludową Sami swoi (1967), poświęconą wzajemnym awanturom pomiędzy dwiema zabużańskimi rodzinami na Ziemiach Odzyskanych: Pawlakami i Kargulami. W rolach głów obu rodzin wystąpili Wacław Kowalski (jako Kazimierz Pawlak) i Władysław Hańcza (jako Władysław Kargul)[1]. Sami swoi cieszyli się sporym powodzeniem u widowni; krytycy odczytywali film jako przejaw komedii sarmackiej okraszonej zabużańską gwarą[1]. Do losów Karguli i Pawlaków Chęciński wrócił w kolejnych komediach Nie ma mocnych (1974) i Kochaj albo rzuć (1977). Osią dramaturgiczną Nie ma mocnych była podejrzliwość Kazimierza Pawlaka wobec adoratora jego wnuczki Ani; w Kochaj albo rzuć Pawlak i Kargul - razem z Anią - jadą do Stanów Zjednoczonych, a konkretnie do Chicago, gdzie zaprosił ich John - a właściwie Jaśko Pawlak, brat Kazimierza[1].

W międzyczasie Chęciński tworzył kino gatunkowe, realizując kryminały (Tylko umarły odpowie, 1969), filmy wojenne (Legenda, 1970), filmy przygodowe (Diament radży, 1971) oraz obyczajowe (serial Droga, 1973; Roman i Magda, 1978)[1]. Po komedii Bo oszalałem dla niej (1980) zasłynął cenionym przez krytyków i widownię dreszczowcem Wielki Szu (1982), z Janem Nowickim w roli podstarzałego szulera, który wraca do zawodu po wyjściu z więzienia. Wielki Szu zapewnił Chęcińskiemu Złotą Kaczkę za najlepszy film[2].

Po transformacji ustrojowej w Polsce Chęciński na podstawie scenariusza Stanisława Tyma nakręcił komedię Rozmowy kontrolowane (1991), drugie ogniwo trylogii o Ryszardzie Ochódzkim (Tym) o typowym polskim aparatczyku komunistycznym, który dobrze się odnajduje w każdej rzeczywistości politycznej. Kontynuacja Misia Stanisława Barei opierała się na zagmatwanej intrydze: Ochódzki ma przeniknąć do struktur „Solidarności” jako tajny współpracownik Służby Bezpieczeństwa, lecz wskutek wprowadzenia w Polsce stanu wojennego oraz nieprzewidzianych okoliczności staje się wrogiem rządzącej władzy i urasta do miana bohatera narodowego. Rozmowy kontrolowane, podobnie jak Miś Barei, stały się filmem kultowym[1]. Ostatni film w swej karierze Chęciński zrealizował dopiero w 2006 roku; był to telewizyjny utwór Przybyli ułani (2006)[1].

Działalność okołofilmowa[edytuj | edytuj kod]

W latach 1976–1980 był zastępcą kierownika artystycznego zespołu filmowego „Iluzjon”, a w latach 1988–1991 zastępcą kierownika artystycznego zespołu filmowego „Kadr”. Za całokształt twórczości otrzymał „Platynowe Lwy” na 39. Festiwalu Filmowym w Gdyni (2014)[3] i Nagrodę Orła za osiągnięcia życia (2017).

Śmierć[edytuj | edytuj kod]

Zmarł 8 grudnia 2021 roku. 18 grudnia po mszy świętej w archikatedrze św. Jana Chrzciciela został pochowany na Cmentarzu Grabiszyńskim we Wrocławiu. Uroczystości pogrzebowe miały charakter państwowy[4].

Grób Sylwestra Chęcińskiego na Cmentarzu Grabiszyńskim w lipcu 2023

Filmografia[edytuj | edytuj kod]

Nagrody i wyróżnienia[edytuj | edytuj kod]

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

  • W 2022 r. imieniem Sylwestra Chęcińskiego został nazwany park w Suścu, gdzie znajduje się również poświęcona mu tablica pamiątkowa.[16][17][18]
  • W 2023 r. odsłonięto tablicę pamiątkową z portretem Sylwestra Chęcińskiego na budynku Centrum Technologii Audiowizualnych CeTA we Wrocławiu.[19][20]
  • W 2023 r. odsłonięto tablicę upamiętniającą Sylwestra Chęcińskiego w Dzierżoniowie na ul. Podwalna 4, gdzie zamieszkiwał przez wiele lat.[21]
  • 24 czerwca 2022 Rada Miejska Wroclawia podjęła uchwałę o nadaniu nazwy Rondo Sylwestra Chęcińskiego - u zbiegu ulic Gajowickiej , Racławickiej i Orlej (Wroclaw -Krzyki),gdzie nieopodal mieszkał reżyser ( ul Sepia 36)

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c d e f g h i j Halina Olczak-Moraczewska, Sylwester Chęciński | Życie i twórczość | Artysta [online], Culture.pl, październik 2004 [dostęp 2022-05-12] (pol.).
  2. Wielki Szu [1982] [online], Akademia Polskiego Filmu [dostęp 2022-05-12].
  3. Laureaci 39. Festiwalu Filmowego w Gdyni!. festiwalgdynia.pl. [dostęp 2014-09-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-06)].
  4. Pogrzeb Sylwestra Chęcińskiego we Wrocławiu. Tłumy żegnały mistrza. gazetawroclawska.pl. [dostęp 2021-12-18]. (pol.).
  5. Dziennik Polski, rok XXX, nr 175 (9456), s. 2
  6. Dziennik Polski, rok XXV, nr 169 (7905), s. 3
  7. Droga. tvp.pl. [dostęp 2021-06-06].
  8. Lista Laureatów Medalu Zasłużony Kulturze – Gloria Artis. mkidn.gov.pl, 26 października 2005. [dostęp 2016-08-13].
  9. Encyklopedia Wrocławia. Jan Harasimowicz (red.). Wyd. III. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, s. 111 i 295. ISBN 83-7384-561-5.
  10. M.P. z 2014 r. poz. 757.
  11. Prezydent: To dobre lata dla polskiej kultury. prezydent.pl, 26 maja 2014. [dostęp 2014-05-26].
  12. Sylwia Jurgiel: Sylwester Chęciński Honorowym Obywatelem Dolnego Śląska. Radio Wrocław, 16 października 2015. [dostęp 2016-09-01]. (pol.).
  13. M.P. z 2020 r. poz. 1092.
  14. M.P. z 2022 r. poz. 245.
  15. Pogrzeb Sylwestra Chęcińskiego. Prezydent pośmiertnie odznaczył reżysera [online], kultura.dziennik.pl, 18 grudnia 2021 [dostęp 2021-12-18] (pol.).
  16. Konrad Sinica, Susiec: Mistrz kina ma swój park [online], Kronika Tygodnia, 27 lipca 2022 [dostęp 2023-06-12].
  17. Wioletta Dudek-Reszel, Susiec: Przyjeżdża syn Sylwestra Chęcińskiego. Odsłoni tablicę pamiątkową [online], Kronika Tygodnia, 15 lipca 2022 [dostęp 2023-06-12].
  18. Piotr Piela, W Suścu uczczono pamięć Sylwestra Chęcińskiego. Reżyser został patronem parku [online], Radio Lublin, 18 lipca 2022 [dostęp 2023-06-12].
  19. Andrzej Bukowiecki, Wrocław upamiętnił twórcę "Samych Swoich", „Magazyn Filmowy” (nr 6), czerwiec 2023, s. 18-19 [dostęp 2023-06-12].
  20. Nadia Szagdaj, Sylwester Chęciński skończyłby dziś 93 lata. Odsłonięto tablicę pamiątkową we Wrocławiu [online], Gazeta Wrocławska, 21 maja 2023 [dostęp 2023-06-12].
  21. Dzierżoniów upamiętnił reżysera „Samych Swoich” [ZOBACZ WIDEO, FOTO] [online], doba.pl [dostęp 2023-07-28] (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Rafał Bubnicki, Andrzej Dębski (red.): Sylwester Chęciński. Wrocław: Wydawnictwo GAJT, 2015. ISBN 978-83-62584-71-0

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]