Tadeusz Stanisław Grabowski – Wikipedia, wolna encyklopedia

Tadeusz Stanisław Grabowski
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

15 stycznia 1881
Dobromil, Austro-Węgry

Data i miejsce śmierci

22 stycznia 1975
Kraków, Polska

Chargé d’affaires/Poseł RP w Bułgarii
Okres

od 1 grudnia 1918
do 15 kwietnia 1925 (od 12 lutego 1925 w randze posła RP)

Poprzednik

funkcja utworzona

Następca

Władysław Baranowski

Poseł RP w Brazylii
Okres

od 1 kwietnia 1927
do 28 lutego 1938

Poprzednik

Mikołaj Jurystowski

Następca

Tadeusz Skowroński

Odznaczenia
Złoty Krzyż Zasługi (II RP) Medal Niepodległości Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Order Zasługi Cywilnej (Bułgaria) Krzyż Wielki Orderu Świętego Sawy (Serbia) Krzyż Wielki Orderu Krzyża Południa (Brazylia) Wielki Oficer Orderu Krzyża Południa (Brazylia) Wielki Oficer Orderu Gwiazdy Rumunii Order Lwa Białego II Klasy (Czechosłowacja) Order Cyryla i Metodego (1950-1991) Oficer Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja)

Tadeusz Stanisław Grabowski, ps. „Tangeus”, T. Barg, Ziemowit Buława, Władysław Dobromilski, Stanko Karadżow, Tau-Gama (ur. 15 stycznia 1881 w Dobromilu[1], zm. 22 stycznia 1975 w Krakowie) – polski działacz niepodległościowy, dyplomata, historyk literatury słowiańskiej, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego i Wrocławskiego.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Był synem Władysława (adwokata) i Katarzyny Adeli z Hauserów; uczęszczał do gimnazjum humanistycznego w Jarosławiu (do 1901), następnie studiował na uniwersytetach w Krakowie, Pradze, Zagrzebiu i Wiedniu (1903–1907). Uzupełniał studia na uniwersytetach w Belgradzie, Sofii, Petersburgu, Moskwie, Kazaniu i Kijowie (1907–1908). Wśród jego wykładowców byli m.in. Tomasz Garrigue Masaryk, Jan Łoś, Wiktor Czermak, Jan Michał Rozwadowski. W 1910 obronił na uniwersytecie w Wiedniu doktorat na podstawie pracy Silvije Kranjčevic und seine Dichtung. W latach 1908–1915 był lektorem języków słowiańskich na Uniwersytecie Jagiellońskim, a 1910–1918 uczył języków rosyjskiego i polskiego w II gimnazjum w Krakowie.

W kolejnych latach był zaangażowany w działalność polityczną i dyplomatyczną. Pracował m.in. jako referent prasy słowiańskiej w Departamencie Wojskowym Naczelnego Komitetu Narodowego (1915–1916), w 1916 organizował polskie biuro prasowe w Konstantynopolu. 1 kwietnia 1917 został mianowany chorążym kancelaryjnym[2][3].

W latach 1916–1918 był delegatem Departamentu Stanu Królestwa Polskiego w Sofii, a w latach 1918–1925 ministrem pełnomocnym i posłem nadzwyczajnym w Sofii. Po powrocie do Polski wiosną 1925 objął stanowisko szefa Wydziału Prasowego w MSZ[4]. Następnie kierował Wydziałem Nauki Ministerstwa Spraw Zagranicznych (1925–1927); ze względu na zaangażowanie publiczne nie przyjął Katedry Literatur Słowiańskich na UJ. W 1927 wyjechał ponownie na placówkę dyplomatyczną – został ministrem pełnomocnym i posłem nadzwyczajnym w Rio de Janeiro; w 1938 odszedł z dyplomacji po konflikcie z ministrem spraw zagranicznych Józefem Beckiem. Przez pewien czas prowadził wykłady z historii kultury narodów słowiańskich na uniwersytecie w Rio de Janeiro (1935–1936). W 1939 był dyrektorem Polskiego Instytutu Współpracy z Zagranicą w Warszawie.

W czasie okupacji niemieckiej uczestniczył w tajnym nauczaniu w Krakowie i Warszawie, zarówno na poziomie licealnym, jak i akademickim (na tajnym Uniwersytecie Warszawskim). Po wojnie został profesorem nadzwyczajnym (1945) i zwyczajnym (1946) Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz kierownikiem Katedry Nowszych Literatur Słowiańskich (do 1955); w latach 1955–1960 pozostawał pracownikiem naukowym Katedry Filologii Słowiańskiej. Był również związany z Uniwersytetem Wrocławskim (1946–1947 pracownik naukowy Katedry Filologii Słowiańskiej) i Uniwersytetem Warszawskim (1951–1953 wykładowca). Prowadził wykłady z historii współczesnych literatur bułgarskiej, czeskiej i serbsko-chorwackiej, zaangażowany w prace oraz przewodniczący Komitetu Słowiańskiego w Polsce.

Od 1936 był członkiem korespondentem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego; w latach 1961–1963 przewodniczył Komisji Słowianoznawstwa Oddziału PAN w Krakowie. Brał również udział w pracach m.in. Towarzystwa Słowiańskiego w Sofii, Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Czesko-Słowackiej, Towarzystwa Polsko-Łużyckiego, Towarzystwa Polsko-Bułgarskiego, Polskiego Towarzystwa Filologicznego, Polskiego Towarzystwa Historycznego, Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego.

W badaniach naukowych zajmował się historią literatur południowosłowiańskich, historią literatury i kultury łużyckiej. Przedstawił szerokie uzasadnienie związków kulturowych i ideowych, łączących narody polski i bułgarski; przyczynił się do wydania przekładów wielu dzieł literatury polskiej na język bułgarski, dokonanych przez Dorę Gabe. Analizował twórczość Zygmunta Krasińskiego na tle literatur słowiańskich, badał także wykłady Mickiewicza w Paryżu, poświęcone kulturze i literaturze Słowian południowych, wschodnich i zachodnich. Interesował się współczesną literaturą chorwacką, łużycką i słowacką. Badał sprawę grobu Władysława Warneńczyka. Opracował dla potrzeb edytorskich nieznane wcześniej Pamiętniki Władysława Gawrońskiego (członka Oddziału Kozaków Sułtańskich Michała Czajkowskiego – Sadyka Paszy). Badał związki wybitnego slawisty i językoznawcy łużyckiego Karola Muki z krakowską Akademią Umiejętności. Współpracował z czasopismami „Świat Słowiański” (1905–1914) oraz „Pamiętnik Słowiański” (1949–1952). W młodości nawiązał przyjaźń ze znanym pisarzem Ivo Andriciem.

Został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera XIXA-zach)[5][6].

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Publikacje[edytuj | edytuj kod]

  • Współczesna Chorwacja (1905–1908, 2 tomy)
  • Anton Ażkerc, poeta słoweński (1906)
  • Liryka Mihovila Nikolića (1906)
  • Orzeszkowa (1906)
  • Lucjan Siemieński jako krytyk i historyk literatury (1907)
  • Najnowsza historia literatur południowo-słowiańskich (1909)
  • S. S. Bobczew (1910)
  • Romantyzm polski wśród Słowian (1910)
  • Ślady wpływów Schopenhauera i Hartmanna na poezję S. Kranjčevica (1910)
  • Silvije Kranjčevic und seine Dichtung (1911)
  • Sprawa szczątków grobu Warneńczyka (1911)
  • Komisariat królewski Chorwacji (1912)
  • Dzieło rosyjskie o Skardze (1913)
  • Zygmunt Krasiński w literaturach słowiańskich (1914)
  • Balgari i Poljaci (1916)
  • Polska a Słowiańszczyzna. Historyczny rzut oka na polskie słowianofilstwo (1927)
  • Łużyczanie, ich walka, klęski i... triumf (1947)
  • Kultura i literatura Łużyczan (1948)
  • Z badań nad macedońską twórczością ludową (1960)
  • Józef Dobrowski, twórca slawistyki naukowej (1963)
  • Ivo conte Vojnović i in.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. „Kto był kim w II Rzeczypospolitej”, pod red. prof. Jacka. M. Majchrowskiego, Warszawa 1994, wyd I
  2. Lista starszeństwa 1917 ↓, s. 73.
  3. Grabowski Tadeusz Stanisław, ps. „Tangeus”. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2024-01-17].
  4. Były poseł polski w Sofii. „Nowości Illustrowane”. Nr 23, s. 9, 6 czerwca 1925. 
  5. Lokalizator Grobów - Zarząd Cmentarzy Komunalnych [online], zck-krakow.pl [dostęp 2021-07-23].
  6. Jan Wiktor Tkaczyński (red.), Pro Memoria III. Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego spoczywający na cmentarzach Krakowa 1803–2017, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018, s. 88, ISBN 978-83-233-4527-5.
  7. a b Wiktor Krzysztof Cygan: Oficerowie Legionów Polskich1914–1917: G-K. Warszawa: Barwa i Broń, 2007, s. 57
  8. M.P. z 1934 r. nr 27, poz. 41.
  9. Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2024-01-22].
  10. Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2024-01-22].
  11. a b Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939, s. 94. [dostęp 2021-07-23].
  12. Diário Oficial da União (DOU). 1938-03-28. [dostęp 2014-08-08]. (port.).
  13. Diário Oficial da União (DOU). 1934-10-26. [dostęp 2014-06-22]. (port.).
  14. Odznaczenia. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 2, s. 45, 1935. 
  15. Odznaczenia. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 19, s. 262, 1932. 
  16. Odznaczenia. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 9, s. 143, 1932

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]