Tadeusz Tomaszewski (premier) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Tadeusz Tomaszewski
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

26 listopada 1881
Sacin, Królestwo Polskie

Data i miejsce śmierci

10 sierpnia 1950
Londyn, Wielka Brytania

Premier Rzeczypospolitej Polskiej na Obczyźnie
Okres

od 7 kwietnia 1949
do 10 sierpnia 1950

Przynależność polityczna

Polska Partia Socjalistyczna

Poprzednik

Tadeusz Bór-Komorowski

Następca

Roman Odzierzyński

Odznaczenia
Order Orła Białego (1921–1990)
Multimedia w Wikimedia Commons

Tadeusz Tomaszewski (ur. 26 listopada 1881 w Sacinie, zm. 10 sierpnia 1950 w Londynie) – polski prawnik, działacz polityczny, prezes Najwyższej Izby Kontroli na uchodźstwie (1939–1949), następnie premier polskiego rządu na obczyźnie (1949–1950).

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Rozpoczął studia prawnicze na zrusyfikowanym Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim, kończył je na Uniwersytecie Moskiewskim, uzupełniał w późniejszych latach we Francji. Od 1901 był członkiem nielegalnej PPS, wcześniej działał w konspiracyjnych kółkach gimnazjalnych i studenckich. Trzykrotnie był zatrzymywany przez władze rosyjskie, nie przeszkodziło to jednak w odbyciu aplikacji adwokackiej i otwarciu w Warszawie kancelarii. Po zajęciu Warszawy przez Niemców w okresie I wojny światowej był członkiem lewicowego Centralnego Komitetu Narodowego oraz innych organizacji niepodległościowych – Międzypartyjnego Koła Politycznego i Ligi Państwowości Polskiej; wraz z innymi działaczami tych organizacji był sygnatariuszem deklaracji w sprawie niepodległości Polski (22 lutego 1916). Położył duże zasługi w tworzeniu sądownictwa polskiego po odzyskaniu niepodległości.

W okresie II Rzeczypospolitej prowadził nadal kancelarię adwokacką w Warszawie. Był naczelnym radcą prawnym Banku Gospodarstwa Krajowego w Warszawie, członkiem Rady Banku Polskiego, a w 1929 członkiem Trybunału Stanu do rozpatrzenia sprawy ministra skarbu Czechowicza i nieprawidłowości budżetowych. Był przewodniczącym Centralnego Sądu Partyjnego PPS oraz radnym Rady Miejskiej Warszawy z ramienia PPS. W 1930 współorganizował Zrzeszenie Prawników Socjalistów; organizacja ta była odpowiedzią na Narodowe Zrzeszenie Adwokatów, którego członkami byli adwokaci prorządowi. Tomaszewski pełnił ponadto funkcje prezesa Rady Nadzorczej Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej i Społecznego Przedsiębiorstwa Budowlanego.

Po zakończeniu działań wojennych został zweryfikowany w stopniu porucznika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku i 9. lokatą w korpusie oficerów rezerwowych sądowych. W latach 20., w ewidencji wojskowej figurował, jako „Tadeusz I Tomaszewski”[1]. W 1934 roku pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa Miasto III. Był wówczas porucznikiem ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku w korpusie oficerów pospolitego ruszenia sądowych[2].

We wrześniu 1939 wyjechał do Rumunii, następnie do Francji. W strukturze władz RP na obczyźnie był przewidywany początkowo na ministra pracy i opieki społecznej, ostatecznie został powołany na prezesa Najwyższej Izby Kontroli na Uchodźstwie. Działał m.in. w sprawie pozostawienia do dyspozycji rządu londyńskiego mienia, które wobec cofnięcia uznania dla rządu przez władze brytyjskie miało być przekazane tworzącemu się rządowi polskiemu w Warszawie.

7 kwietnia 1949 został mianowany przez prezydenta Augusta Zaleskiego na premiera rządu na uchodźstwie; oznaczało to jednocześnie rezygnację z dalszego kierowania NIK.

Inicjowany do wolnomularstwa w 1915 roku, był Czcigodnym loży Kopernik w 1939 roku[3].

Zmarł nagle 10 sierpnia 1950 w londyńskim szpitalu po tym, jak zasłabł w trakcie konferencji w sali Rady Narodowej RP[4]. 16 sierpnia 1950 został pochowany na cmentarzu St. Mary’s Catholic Cemetery (Catacombs gr.32)[5] w grobie zmarłej kilka lat wcześniej żony Stefanii.

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

Grób Tadeusza Tomaszewskiego

Miał córkę, Leonię Gołaszewską[4].

Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Rocznik Oficerski 1923, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 1098.
  2. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934, Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1934, L.dz. 250/mob. 34, s. 296.
  3. ↑ Tadeusz Cegielski, Macierzysta Loża Polski „Kopernik” („Copernic”) na Wschodzie Paryża. 70 lat historii (1939-2009), w: Ars Regia 12/19, 2010, s. 250-252.
  4. ↑ a b c Zgon Prezesa Rady Ministrów ś.p. Tadeusza Tomaszewskiego, „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, 189 (1), Londyn, 21 sierpnia 1950, s. 2–5 [zarchiwizowane 2022-04-20].
  5. ↑ Opracowanie stanu zachowania grobów rządowych w Wielkiej Brytanii [online], Fundacja "Pomoc Polakom na Wschodzie" im. Jana Olszewskiego [dostęp 2023-04-20] (pol.).
  6. ↑ Krzysztof Filipow, Order Orła Białego, wyd. Białystok, 1995, s. 59.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Ryszard Szawłowski, Najwyższe państwowe organy kontroli II Rzeczypospolitej, Warszawa 2004.
Premierzy Polski
  • od listopada 1918 (po odzyskaniu niepodległości jako republika)
II Rzeczpospolita
(1918–1939)
Prezydent Ministrów
Rząd RP na uchodźstwie
(1939–1990)
RP/Polska Rzeczpospolita Ludowa
(1944–1989)
III Rzeczpospolita
(od 1989)
Prezesi Najwyższej Izby Kontroli
II Rzeczpospolita
RP na Uchodźstwie
Polska Ludowa
III Rzeczpospolita

  • kursywa - osoba pełniąca obowiązki
Rząd Tadeusza Tomaszewskiego (1949–1950)
W dniu zaprzysiężenia
Późniejsi członkowie rządu
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tadeusz_Tomaszewski_(premier)&oldid=71537672”