French
DeutschTakeo Fukuda – Wikipedia, wolna encyklopedia
 Takeo Fukuda (1976) | |
| Data i miejsce urodzenia | 14 stycznia 1905 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 5 lipca 1995 |
| Premier Japonii | |
| Okres | od 24 grudnia 1976 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Minister spraw zagranicznych | |
| Okres | od 9 lipca 1971 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
 | |
Takeo Fukuda (jap. 福田 赳夫 Fukuda Takeo; ur. 14 stycznia 1905 w Kaneko (obecnie Takasaki) w prefekturze Gunma, zm. 5 lipca 1995 w Tokio) – japoński prawnik, polityk, członek Izby Reprezentantów w latach 1952-1990, wielokrotny minister finansów (1965–1966, 1968–1971, 1973–1974) oraz minister spraw zagranicznych (1971–1972), premier Japonii w latach 1976–78[1]. Autor "doktryny Fukudy".
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Młodość i kariera w ministerstwie finansów[edytuj | edytuj kod]
Urodził się 14 stycznia 1905 roku we wsi Kaneko w prefekturze Gunma (obecnie część miasta Takasaki), będąc drugim synem w dawnej samurajskiej. Jego przodkowie w okresie Edo byli naczelnikami wsi. Tę pozycję w czasach późniejszych, jako już burmistrzowie, utrzymywali kolejno jego ojciec oraz starszy brat[2]. Studiował prawo na Tokijskim Uniwersytecie Cesarskim. Po ukończeniu studiów w 1929 roku rozpoczął pracę w ministerstwie finansów. W następnych latach piął się po kolejnych szczeblach kariery urzędniczej w ministerstwie. W 1945 roku był już szefem sekretariatu ministra. Jego podwładnymi byli wówczas dwaj późniejsi premierzy, Masayoshi Ōhira i Kiichi Miyazawa[3]. W 1948 roku został aresztowany oraz oskarżony w związku ze aferą Shōwa-Denko, aferą korupcyjną, która doprowadziła do dymisji ówczesnego premiera – Hitoshiego Ashidy. Pomimo tego, że został później oczyszczony z zarzutów, Fukuda zrezygnował z pracy w ministerstwie w 1950 r.[4]
Kariera polityczna[edytuj | edytuj kod]
Po odejściu z ministerstwa Fukuda postanowił wypróbować swoich sił w polityce, co w owych latach było stosunkowo powszechną praktyką pośród dawnych wysokich urzędników ministerialnych[2]. Wykorzystał reputację swojej rodziny w rodzinnym okręgu i ubiegał się z powodzeniem o mandat deputowanego do Izby Reprezentantów w wyborach w 1952 roku jako kandydat niezależny[5]. Niedługo potem poznał wracającego wówczas na japońską scenę polityczną byłego ministra Nobusuke Kishiego. Podążając za Kishim dołączył wspólnie z nim do Partii Liberalnej, ugrupowania ówczesnego premiera Shigeru Yoshidy[2]. W 1954 roku, po konflikcie Kishiego z Yoshidą, w wyniku czego ten pierwszy został wydalony z Partii Liberalnej, Fukuda poszedł w jego ślady i również odszedł z partii. Następnie dołączył do nowo utworzonej przez Kishiego Japońskiej Partii Demokratycznej[4]
Po zjednoczeniu Partii Liberalnej i Japońskiej Partii Demokratycznej w 1955 roku w Partię Liberalno-Demokratyczną, został członkiem nowego ugrupowania. Jako stronnik Kishiego został wyznaczony przez niego sekretarzem generalnym partii w 1959 roku. Niedługo później wszedł do rządu Kishiego jako minister rolnictwa i leśnictwa. Pełnił tę funkcję do momentu rezygnacji Kishiego z funkcji premiera wskutek protestów i zamieszek w roku 1960, związanych z ratyfikacją Japońsko-amerykańskiego traktatu o wzajemnej współpracy i bezpieczeństwie[4].
Po objęciu w 1960 roku przez Hayato Ikedę funkcji premiera, przez prawie cztery lata pozostawał członkiem wewnątrzpartyjnej opozycji wobec nowego rządu. W 1964 roku udzielił poparcia kandydaturze Eisaku Satō na premiera i odegrał ważną rolę w formowaniu jego rządu, w którym został ministrem finansów[4]. W rządzie Satō jego kariera ponownie nabrała rozpędu. W latach 1966–1968 ponownie był sekretarzem generalnym partii. W latach 1971–1972 kierował resortem spraw zagranicznych[1]. Po ogłoszeniu przez Satō w 1972 roku przejścia na emeryturę, Fukuda był jednym z potencjalnych kandydatów na nowego premiera. Jak się jednak okazało, przegrał jednak partyjne wybory z ministrem handlu zagranicznego i przemysłu Kakuei Tanaką[5].
Został ministrem finansów w rządzie Tanaki po niespodziewanej śmierci poprzedniego ministra – Kiichi Aichiego[4]. Funkcję tą pełnił przez rok do momentu wyjścia na jaw afery Lockheeda, która doprowadziła do upadku rządu Tanaki. Ponieważ był powszechnie postrzegany jako rywal Tanaki i osoba niezwiązana z aferą, mimo faktu bycia członkiem jego rządu, został mianowany doradcą gospodarczym rządu przez nowego premiera Takeo Mikiego[6].
Premier Japonii[edytuj | edytuj kod]
Po słabym wyniku wyborczym Partii Liberalno-Demokratycznej zastąpił Takeo Mikiego na funkcji przewodniczącego partii oraz premiera. Aby utrzymać większość parlamentarną, był zmuszony polegać na poparciu mniejszych partii[6]. W polityce zagranicznej był zwolennikiem normalizacji stosunków z reformującymi się wówczas pod rządami Denga Xiaopinga komunistycznymi Chinami. W 1978 roku doprowadził do podpisania traktatu pokojowego pomiędzy obu państwami[7].
W sierpniu 1977 r. na szczycie ASEAN w Manili, wygłosił przemówienie, w którym zawarł program tzw. „doktryny Fukudy”. W tym przemówieniu skupiał się na jego zdaniem trzech głównych celach japońskiej polityki zagranicznej, którymi były:
- Przezwyciężenie barier psychologicznych między krajami Azji Południowo-Wschodniej a Japonią, które powstały w wyniku działań wojsk japońskich podczas II wojny światowej;
- Potwierdzenie zaangażowania Japonii na rzecz pokoju i pacyfizmu;
- Zwiększenie wzajemnego, szczerego zaufania między Japonią a krajami ASEAN oraz przekonanie ich, że Japonii będzie w relacjach z nimi „równym partnerem” (a nie hegemonem gospodarczym, jakiego się obawiano)[8].
Pod koniec 1978 przeprowadził w partii prawybory, w których został pokonany przez Masayoshi Ōhirę, po czym został zmuszony do rezygnacji ze stanowiska premiera[6].
Późniejsze lata i śmierć[edytuj | edytuj kod]
Pomimo utraty fotela szefa rządu, pozostał członkiem Izby Reprezentantów do 1990 roku, kiedy ostatecznie już przeszedł na polityczną emeryturę. Zmarł w Tokio 5 lipca 1995 roku na rozedmę płuc, w wieku 90 lat[6].
Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]
Jego najstarszym synem jest polityk Yasuo Fukuda, premier Japonii w latach 2007-2008. Był on pierwszym w historii Japonii synem byłego premiera, który później sprawował ten sam urząd.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Encyklopedia Powszechna PWN, tom 1, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1973, s. 825.
- ↑ a b c 昭電疑獄で大蔵省を去り政界へ…なぜ岸信介に惹かれたのか | 井上正也 | テンミニッツTV [online], 10mtv.jp [dostęp 2023-12-24] (jap.).
- ↑ そろって大目玉をくらった３人の「総理大臣」 [online], 読売新聞オンライン, 23 maja 2023 [dostęp 2023-12-24] (jap.).
- ↑ a b c d e 精選版 日本国語大辞典 i inni, 福田赳夫(ふくだたけお)とは？ 意味や使い方 [online], コトバンク [dostęp 2023-12-24] (jap.).
- ↑ a b Obituary: Takeo Fukuda [online], The Independent, 7 lipca 1995 [dostęp 2023-12-24] (ang.).
- ↑ a b c d Eric Pace, Takeo Fukuda, 90, Ex-Premier And Backer of China Pact, Dies, „The New York Times”, 6 lipca 1995, ISSN 0362-4331 [dostęp 2023-12-24] (ang.).
- ↑ Encyklopedia Powszechna PWN. Suplement, tom 5, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1989, ISBN 83-01-08614-9, s. 117.
- ↑ William W. Haddad, Japan, the Fukuda Doctrine, and ASEAN, „Contemporary Southeast Asia”, 2 (1), 1980, s. 10–29, ISSN 0129-797X, JSTOR: 25797599 [dostęp 2023-12-24].
- kursywa – p.o. premiera