Trójmorze – Wikipedia, wolna encyklopedia

Trójmorze
Międzymorze
Mapa
Państwa Trójmorza
Członkowie

Austria
Bułgaria
Chorwacja
Czechy
Estonia
Grecja
Litwa
Łotwa
Polska
Rumunia
Słowacja
Słowenia
Węgry

Utworzenie

2015

Strona internetowa

Trójmorze lub Międzymorze (w skrócie 3M, a także 3S, 3SI lub TSI od ang. Three Seas Initiative albo BABS od ang. Baltic, Adriatic, Black Sea Initiative; łac. Trimarium lub Intermarium[1]) – międzynarodowa inicjatywa gospodarczo-polityczna skupiająca 13 państw Unii Europejskiej położonych w pobliżu mórz Bałtyckiego, Czarnego i Adriatyckiego. W skład grupy wchodzą: Austria, Bułgaria, Chorwacja, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Polska, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Węgry[2] i Grecja[3].

Obszar obejmujący państwa należące do Inicjatywy Trójmorza stanowi prawie jedną trzecią całkowitej powierzchni Unii Europejskiej, zamieszkałą przez ponad 112 milionów ludzi[4].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Pierwsze spotkanie Inicjatywy miało miejsce 29 września 2015 roku w Nowym Jorku[5].

Idea Trójmorza, mimo że czasem jest łączona z ideą Międzymorza, różni się od koncepcji forsowanej przez polską dyplomację w okresie międzywojennym. Współpraca gospodarcza i inne relacje między państwami bloku socjalistycznego, silnie związanymi przez lata ze Związkiem Radzieckim, były dość słabe[6]. Po dołączeniu państw byłego bloku radzieckiego do Unii Europejskiej, pojawiły się szanse na rozszerzenie współpracy gospodarczo-politycznej tych państw.

W 2015 roku, w celu poszerzenia współpracy, postanowiono – z inicjatywy prezydentów Polski i Chorwacji, Andrzeja Dudy i Kolindy Grabar-Kitarović – powołać grupę Trójmorza[2].

Pierwszy szczyt grupy inicjatywnej odbył się w Dubrowniku 25 i 26 sierpnia 2016 roku. Przyjęto tam deklarację, w której wskazano cele współpracy w dziedzinach: energetyki, transportu (m.in. Via Carpatia), komunikacji cyfrowej oraz gospodarki i wyrażono przekonanie, że Europa Środkowa i Wschodnia staną się bezpieczniejsze i bardziej konkurencyjne oraz przyczynią się tym samym do wzmocnienia Unii Europejskiej jako całości[7].

Kolejne spotkanie odbyło się w Warszawie w dniach 6 i 7 lipca 2017 roku. W szczycie wziął udział prezydent Stanów Zjednoczonych Donald Trump[8]. Hasłem szczytu było „Connectivity, Commerciality, Complementarity” (tłum. Łączność, Komercyjność, Komplementarność) – 3C, jako główne obszary współdziałania państw[9].

Na Szczycie Trójmorza zapowiedziano m.in. powołanie Funduszu Trójmorza (podpisano w tej sprawie list intencyjny) oraz Sieci Izb Handlowych Trójmorza[10]. Zaprezentowano także katalog wspólnych inwestycji w dziedzinach: transportu, energetyki i cyfryzacji, które są wspólnym priorytetem państw Inicjatywy.

W 2019 roku Bank Gospodarstwa Krajowego i rumuński EximBank podpisały w Luksemburgu akt założycielski Funduszu Inwestycyjnego Inicjatywy Trójmorza. Fundusz ma koncentrować się na projektach tworzących infrastrukturę transportową, energetyczną i cyfrową w regionie Trójmorza[11]. Powołanie Funduszu zostało zainicjowane przez stronę polską, a jego powstanie zapowiedział w 2018 roku Prezydent Polski Andrzej Duda.

12 stycznia 2021 roku, podczas zagranicznej wizyty prezydent Mołdawii Mai Sandu w Kijowie podpisano wraz z prezydentem Ukrainy Wołodymyrem Zełeńskim deklarację, w której oba państwa zadeklarowały zainteresowanie uczestnictwem w inicjatywie Trójmorza[12][13].

Cele[edytuj | edytuj kod]

Szczyt Inicjatywy Trójmorza Warszawa 2017

Celem grupy Trójmorza jest głównie współpraca na płaszczyznach: energetycznej, logistyczno-transportowej i informatyczno-telekomunikacyjnej w Europie Środkowej[6].

Najważniejszymi dokumentami, które ukazują cele Inicjatywy Trójmorza, są deklaracje z Dubrownika (2016), Warszawy (2017),  Bukaresztu (2018) i Lublany (2019). W deklaracji z Bukaresztu w 2018 roku za trzy główne cele Trójmorza uznano[14]:

  • zdynamizowanie rozwoju gospodarczego,
  • wzmocnienie spójności UE,
  • wzbogacenie więzi transatlantyckich.

Koncepcje, które pozwoliłyby połączyć północ i południe wschodnie części Unii Europejskiej spotykają się z największą aprobatą. Dodatkowo w związku ze współpracą regionalną wskazano na trzy obszary: Europa Środkowa, Unia Europejska i więzi transatlantyckie (współpraca z USA).[15]

Inicjatywa Trójmorza opiera się na szczytach, organizowanych przez prezydentów (organizatorów), podczas których przyjmowane są deklaracje.


Szczyty Inicjatywy Trójmorza[16]:

I Szczyt Inicjatywy Trójmorza Dubrownik 24-25.08.2016
II Szczyt Inicjatywy Trójmorza Warszawa 06-07.06.2017
III Szczyt Inicjatywy Trójmorza Bukareszt 17-18.09.2018
IV Szczyt Inicjatywy Trójmorza Lublana 05-06.06.2019
V Szczyt Inicjatywy Trójmorza Tallin 19-20.10.2020
VI Szczyt Inicjatywy Trójmorza Sofia 08-09.07.2021
VII Szczyt Inicjatywy Trójmorza Ryga 20-21.06.2022
VIII Szczyt Inicjatywy Trójmorza Bukareszt 06-07.09.2023

Kraje członkowskie[edytuj | edytuj kod]

Kraje członkowskie
Lp. Kraj Ludność (2020)[17] Dodatkowe informacje
1  Austria 8 901 064
2  Bułgaria 6 951 482 – gospodarz Szczytu w 2021 roku
3  Chorwacja 4 058 165 – Państwo założycielskie

– gospodarz Szczytu w 2016 roku

– CEEplus

4  Czechy 10 693 939 – CEEplus
5  Estonia 1 328 976 – gospodarz Szczytu w 2020 roku
6  Grecja 10 678 632
7  Litwa 2 794 090
8  Łotwa 1 907 678
9  Polska 38 179 800 – Państwo założycielskie

– Państwo założycielskie funduszu trójmorza

– gospodarz Szczytu w 2017 roku

– CEEplus

10  Rumunia 19 317 984 – Państwo założycielskie funduszu trójmorza

– gospodarz Szczytu 2x w 2018 i 2023 roku

– CEEplus

11  Słowacja 5 457 873 – CEEplus
12  Słowenia 2 095 861 – gospodarz Szczytu w 2019 roku

– CEEplus

13  Węgry 9 769 526 – CEEplus
Łącznie: 121 913 408
Obserwatorzy
Lp. Państwo
1  Stany Zjednoczone
2  Niemcy

Fundusz Trójmorza[edytuj | edytuj kod]

Instytucje założycielskie złożyły zobowiązania do wpłat w łącznej kwocie przekraczającej 500 mln euro. Fundusz jest otwarty dla innych państw Trójmorza, które mogą do niego dołączyć po uzyskaniu stosownych zezwoleń. Rada nadzorcza funduszu składa się z przedstawicieli banków rozwoju z Polski, Rumunii i Czech[18].

W 2019 roku Bank Gospodarstwa Krajowego i EximBank podpisały akt założycielski Funduszu Inwestycyjnego Inicjatywy Trójmorza.

Fundusz ma koncentrować się na projektach tworzących infrastrukturę transportową, energetyczną i cyfrową w regionie Trójmorza.

Zapraszani do funduszu będą również prywatni inwestorzy spośród funduszy emerytalnych, prywatnych funduszy inwestycyjnych i innych podmiotów. Celem funduszu jest zebranie od 3 do 5 mld euro[19].

CEEplus[edytuj | edytuj kod]

We wrześniu 2019 roku prezesi giełd państw Grupy Wyszehradzkiej – Polski, Czech, Słowacji i Węgier oraz Chorwacji, Rumunii i Słowenii – podpisali list intencyjny, dotyczący rozpoczęcia publikacji nowego indeksu giełd z regionu Trójmorza – CEEplus. Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie (GPW) będzie odpowiadać za kalkulację i publikację indeksu, Informacje o indeksie będą podawane raz dziennie na podstawie kursów zamknięcia, a następnie przeliczanie po kursie NBP w walutach lokalnych, euro oraz dolarze amerykańskim. CEEplus będzie indeksem cenowym, który będzie jednocześnie instrumentem bazowym dla funduszu pasywnego TFI PZU, o nazwie inPZU CEEplus.

W portfelu indeksu znajdzie się ponad 100 najbardziej płynnych spółek notowanych na rynkach regulowanych giełd z regionu Europy Środkowo-Wschodniej: Bratysławie, Bukareszcie, Budapeszcie, Lublanie, Pradze, Warszawie, Zagrzebiu. Kwalifikacja spółek do indeksu będzie bazować na kryterium płynności[20].

Forum Regionów Trójmorza[edytuj | edytuj kod]

W 2018 roku Prezydent RP Andrzej Duda zainicjował w Rzeszowie projekt Forum Regionów Trójmorza. Taki format jest okazją do cyklicznych spotkań reprezentantów poszczególnych regionów obszaru państw Trójmorza zainteresowanych wspólnymi przedsięwzięciami i możliwościami współpracy. Pierwsze takie forum (FRT) odbyło się 3 lipca 2018 roku w Jasionce. Podpisano tam porozumienie o utworzeniu Obserwatorium Regionów Trójmorza, którego zadaniem jest gromadzenie informacji statystycznych odnoszące się do tego obszaru. W czasie forum odbyły się dwa panele – pierwszy poświęcony Inicjatywie Trójmorza, drugi szlakowi Via Carpatia[21].

W dniach 29–30 czerwca 2021 roku, drugiej edycji Forum Regionów Trójmorza w Lublinie towarzyszył pierwszy Samorządowy Kongres Gospodarczy. Uczestnikami wydarzenia byli przedstawiciele administracji rządowej i samorządowej, sektora nauki i biznesu z 12 państw członkowskich Inicjatywy Trójmorza oraz przedstawiciele partnerów strategicznych (Unii Europejskiej, Stanów Zjednoczonych i Niemiec), a także regionów partnerskich z Europy Wschodniej[22]. Podczas kongresu podpisana została Deklaracja Lubelska[23] ws. utworzenia Sieci Gospodarczej Regionów Trójmorza. To porozumienie traktujące m.in. o współdziałaniu samorządów lokalnych oraz społeczeństw w rozwoju tego obszaru, a co za tym idzie, podniesieniu konkurencyjności regionów w europejskim wymiarze[24]. Dokument podpisali marszałkowie województw: lubelskiego, mazowieckiego, podkarpackiego, podlaskiego i świętokrzyskiego ze strony Polski oraz przedstawiciele 15 regionów z pięciu innych państw członkowskich: Litwy, Słowacji, Węgier, Rumunii[25].

Lista szczytów Trójmorza[edytuj | edytuj kod]

Data Miejsce Gospodarz Uwagi
1 25–26 sierpnia 2016 Chorwacja Dubrownik Kolinda Grabar-Kitarović
2 6–7 lipca 2017 Polska Warszawa Andrzej Duda Gościem specjalnym szczytu był ówczesny prezydent USA Donald Trump[26]
3 17–18 września 2018 Rumunia Bukareszt Klaus Iohannis Powołanie Funduszu Trójmorza[27]
4 4–5 czerwca 2019 Słowenia Lublana Borut Pahor
5 19–20 października 2020 Estonia Tallin Kersti Kaljulaid
6 8–9 lipca 2021 Bułgaria Sofia Rumen Radew
7 20–21 czerwca 2022 Łotwa Ryga Egils Levits Ukraina otrzymała specjalny rodzaj partnerstwa z państwami Trójmorza[28]
8 6-7 września 2023 Rumunia Bukareszt Klaus Iohannis Grecja stała się członkiem Inicjatywy Trójmorza, a Mołdawia i Ukraina partnerami stowarzyszonymi[29]
9 2024 Litwa Wilno[30]
10 2025 Węgry Budapeszt[31]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Premier: nie będzie Trójmorza bez wolnej i suwerennej Ukrainy [online], Polska Agencja Prasowa SA [dostęp 2022-06-06] (pol.).
  2. a b Wielki plan małych państw. Jak Trójmorze wzmocni lub podzieli Unię. tvn24.pl. [dostęp 2017-07-06].
  3. Grecja została przyjęta do Inicjatywy Trójmorza! Mołdawia i Ukraina partnerami. Prezydent Duda: To sukces szczytu w Bukareszcie. wPolityce.pl, 2023-09-06. [dostęp 2023-10-07].
  4. Trójmorze – Ministerstwo Spraw Zagranicznych – Portal Gov.pl [online], Ministerstwo Spraw Zagranicznych [dostęp 2021-07-21] (pol.).
  5. MSZ, Serwis Rzeczypospolitej Polskiej.
  6. a b Michał Kobosko: Koncepcja Trójmorza ma sens. rp.pl. [dostęp 2017-07-06].
  7. l, ''Szczyt Trójmorza z udziałem prezydenta USA'' [online], www.prezydent.pl [dostęp 2017-07-06].
  8. Szczyt Inicjatywy Trójmorza. prezydent.pl. [dostęp 2017-07-06].
  9. Izabela Albrycht: Cyfrowa przyszłość Trójmorza jest naszą teraźniejszością [online], Trójmorze, 4 marca 2021 [dostęp 2021-07-21] [zarchiwizowane z adresu 2021-03-11] (pol.).
  10. Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej / Aktualności / Wizyty zagraniczne / Szczyt Inicjatywy Trójmorza w Bukareszcie [PL/ENG] [online], www.prezydent.pl [dostęp 2019-08-19].
  11. Startuje Fundusz Trójmorza [online], www.rp.pl [dostęp 2019-06-20] (pol.).
  12. Ukraine, Moldova willing to join Three Seas Initiative [online], www.ukrinform.net [dostęp 2021-01-16] (ang.).
  13. t, Ukraina i Mołdawia wyraziły chęć przyłączenia się do inicjatywy Trójmorza [online], ECPP, 12 stycznia 2021 [dostęp 2021-01-16] [zarchiwizowane z adresu 2021-01-12] (pol.).
  14. Agnieszka Orzelska-Stączek, rozdział pt. Cele Inicjatywy Trójmorza: deklarowane, postrzegane, realizowane, z książki P. Kowal, A. Orzelska-Stączek Inicjatywa Trójmorza: geneza, cele i funkcjonowanie, ISP PAN, 2019 [online] [dostęp 2019-11-13] (ang.).
  15. Julia Dobrowolska, Aleksander Olech, Inicjatywa Trójmorza a rosyjska dezinformacja [online], grudzień 2022 (pol.).
  16. DobrowolskaJ., Olech A., Inicjatywa Trójmorza a rosyjska dezinformacja, grudzień 2022 (pol.). https://www.researchgate.net/publication/366823301_Inicjatywa_Trojmorza_a_rosyjska_dezinformacja
  17. Eurostat – Tables, Graphs and Maps Interface (TGM) table [online], ec.europa.eu [dostęp 2019-06-20] [zarchiwizowane z adresu 2014-12-24].
  18. Paweł Mucha: prezydent w USA będzie również przedstawicielem Trójmorza, potencjał Trójmorza będzie rósł [online], PolskieRadio.pl [dostęp 2019-06-20].
  19. REDAKCJA, Fundusz Trójmorza staje się faktem [online], BiznesAlert.pl, 6 czerwca 2019 [dostęp 2019-06-20] (pol.).
  20. Powstanie indeks Trójmorza. GPW i 6 giełd regionu szykują CEEplus [online], forsal.pl [dostęp 2019-09-04].
  21. Rzeszów: Forum Regionów Trójmorza w Jasionce – zapowiedź [online], www.sejm.gov.pl [dostęp 2021-07-21].
  22. Samorządowy Kongres Gospodarczy II Forum Regionów Trójmorza, 29–30 czerwca 2021 r. – Narodowy Instytut Samorządu Terytorialnego [online], www.nist.gov.pl [dostęp 2021-07-21].
  23. https://congress.lubelskie.pl/wp-content/uploads/2021/10/Lublin_Declaration_PL.pdf.
  24. Deklaracja Lubelska zapowiada powołanie Sieci Gospodarczej Regionów Trójmorza [online], www.gazetaprawna.pl, 29 czerwca 2021 [dostęp 2021-07-21] (pol.).
  25. Sieć [online] [dostęp 2021-10-28].
  26. Szczyt Trójmorza z udziałem prezydenta USA. prezydent.pl, 2017-07-06. [dostęp 2017-07-06]. (pol.).
  27. Trójmorze będzie wspólnie budować, „pb.pl”, 19 sierpnia 2018 [dostęp 2018-09-18] (pol.).
  28. WPROST.pl, Szczyt Trójmorza. Andrzej Duda: Przyznaliśmy dzisiaj specjalne partnerstwo Ukrainie [online], Wprost, 20 czerwca 2022 [dostęp 2022-06-21] (pol.).
  29. Grecja przystąpiła do Inicjatywy Trójmorza. Prezydent: to sukces szczytu [online], Polska Agencja Prasowa SA, 6 września 2023 [dostęp 2023-11-14] (pol.).
  30. Szczyt Inicjatywy Trójmorza w Bukareszcie [online], kurierwilenski.lt, 7 września 2023 [dostęp 2023-11-16] (pol.).
  31. Szczyt Trójmorza. Prezydent Węgier: spotkanie w 2025 roku odbędzie się w Budapeszcie [online], polskieradio24.pl, 7 września 2023 [dostęp 2023-11-14] (pol.).