Tsai Ming-liang – Wikipedia, wolna encyklopedia

Tsai Ming-liang
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

27 października 1957
Kuching, Malezja

Zawód

reżyser, scenarzysta, producent filmowy

Lata aktywności

od 1989

Tsai Ming-liang (chiń. 蔡明亮; pinyin Cài Míngliàng; ur. 27 października 1957 w Kuching) – tajwański reżyser, scenarzysta i producent filmowy, wielokrotnie nagradzany na międzynarodowych festiwalach filmowych. Czołowy przedstawiciel tajwańskiej nowej fali.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Tsai Ming-liang jest etnicznym Chińczykiem, urodzonym w stanie Sarawak (do roku 1965 kolonii brytyjskiej), który do 20 roku życia mieszkał w Malezji, co komplikuje jego etniczną tożsamość. Po przeprowadzce do stolicy Tajwanu, Tajpej, podjął studia na Chinese Culture University, gdzie uczył się warsztatu filmowego i teatralnego[1]. Doświadczenia życia w diasporze wywrzeć musiały głęboki wpływ na sposób, w jaki Tsai postrzega własną tożsamość. W wypowiedziach prasowych często podkreśla, że nie czuje się ani Tajwańczykiem, ani Malezyjczykiem – potrafi dopasować się do każdego miejsca, niemniej nigdy nie rodzi się w nim poczucie silnej przynależności[2]. Być może właśnie w tym braku zakotwiczenia szukać należy źródła samotności, niepewności i niejednoznaczności – tematów, które przeważają w obrazach filmowych Tsaia.

Kariera[edytuj | edytuj kod]

Tsai został wyróżniony Złotym Lwem na 51. MFF w Wenecji za film Niech żyje miłość (1994)[3], Srebrnym Niedźwiedziem − Nagrodą Grand Prix Jury na 47. MFF w Berlinie za film Rzeka (1997)[4], nagrodą FIPRESCI na 51. MFF w Cannes za obraz Dziura (1998)[5] oraz Nagrodą im. Alfreda Bauera oraz Srebrnym Niedźwiedziem za wybitny wkład artystyczny dla Kapryśnej chmury (2005) na 55. MFF w Berlinie[6].

We wszystkich jego filmach występuje ten sam aktor Lee Kang-sheng, który zwykle grywa role everymana Hsiao-kanga[7].

W 2003 roku, w głosowaniu zorganizowanym przez brytyjską gazetę "The Guardian", Tsai Ming-liang uzyskał 18. miejsce wśród 40 najlepszych reżyserów na świecie[8].

Charakterystyka stylu[edytuj | edytuj kod]

W filmach Tsai Ming-lianga zbiegają się wpływy artystycznego kina zachodniego (szczególnie takich jego przedstawicieli, jak Michelangelo Antonioni czy François Truffaut) oraz tajwańskiego (przede wszystkim obrazów Hou Hsiao-hsiena[9] i Edwarda Yanga). Owo łączenie zachodnich i wschodnich tradycji filmowych w dziełach Tsaia zauważa także Paulina Kwiatkowska pisząc, że jest on twórcą, który „bez kompleksów, ale z szacunkiem i wyjątkową wrażliwością odwołuje się do europejskiej tradycji kinofilskiej, pozostając jednocześnie intrygująco egzotyczny”[10].

Podobnie jak w przypadku tych dwóch reżyserów tzw. nowej fali tajwańskiego kina (ang. Taiwan’s New Wave lub Taiwan New Cinema[11]), w swojej twórczości filmowej Tsai przygląda się uważnie nowoczesnej tajwańskiej tożsamości (zarówno w jej narodowym, jak i jednostkowym wymiarze), dotykając przy tym również takich obszarów, które dotychczas pozostawały w ukryciu, tj. homoseksualizmu, kazirodztwa i pornografii. Pornografia obecna nie tylko w samej treści filmów, ale także (a może nawet bardziej) w ich warstwie formalnej. Tsai Ming-liang wykorzystuje bowiem często ujęcia, które stawiają widza w roli osoby podglądającej intymne czynności bohaterów[12]. Reżyser często wplata także do swoich obrazów oniryczne sekwencje muzyczno-taneczne (wykorzystujące zapomniane przeboje tajwańskiej muzyki rozrywkowej lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX w., np. Ban ge yueliang) utrzymane w estetyce drag, które można interpretować jako projekcje utajonych pragnień i fantazji seksualnych i które naginają przyjęte przez tajwańskie społeczeństwo role płciowe[13]. Tsai przywołuje szereg wytworów kultury popularnej i przedstawia je w nowym, zaskakującym świetle po to, by pokazać, że to, co oswojone, nie jest tak jednoznaczne jak widz chciałby sądzić.

Według Vivian Lee, w każdym bez wyjątku dziele Tsai Ming-lianga wyrażone jest „uwięzienie w niewyrażalnej samotności i […] dobrowolne odizolowywanie się” nowoczesnego człowieka[14]. Niemożność skomunikowania się i zrozumienia drugiego, kryzys emocjonalny, zerwanie więzi rodzinnych, pragnienie miłości i seksualne frustracje – wszystkie te motywy wypełniające filmy tajwańskiego twórcy znane są już z europejskiego kina modernistycznego lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych. Być może właśnie w tym upatrywać należy przyczyny jego popularności u zachodniej publiczności, w myśl zasady, że widzom podobają się tylko te historie, które już słyszeli i że zdolni są dokonywać wyłącznie takich interpretacji, które operują znanymi im pojęciami” (zasadę tę Paulina Kwiatkowska nazywa „konwencjonalnym egzotyzmem”[15]).

Inną cechą filmów Tsaia jest wykorzystanie przezeń „estetyki wyczerpania”: reżyser zwraca uwagę na elementy rzeczywistości, które w mainstreamowym kinie są zwykle odrzucane jako nieznaczące dla rozwoju fabuły, np. pokazując kobietę oczekującą bezczynnie na zakończenie projekcji filmowej (wiąże się to z zastosowaniem bardzo długich, statycznych ujęć)[16].

Obraz Tajpej[edytuj | edytuj kod]

Sposób ukazywania wielkich miast w twórczości filmowej Tsai Ming-lianga związany jest ściśle z wątkiem zagubienia i samotności nowoczesnego Tajwańczyka pozostającego w zawieszeniu między metalicznym blaskiem centrów biznesowych a smutną szarością rozpadających się powoli peryferiów[17]. Dotyczy to przede wszystkim obrazu Tajpej, gdzie wyraźny podział wielkomiejskiej przestrzeni na część luksusową i podupadającą odzwierciedla podział na zamożnych konsumentów i zmarginalizowanych mieszkańców oraz wynikające z tego podziału: brak wzajemnego zrozumienia i alienację[18]. Tsai Ming-liang rozmontował mit miasta pokazując, że pod fasadą racjonalnej i zrozumiałej organizacji kryje się świat jednostek głęboko samotnych (mimo przestrzennej bliskości) i oddających się ulotnym uciechom.

W tzw. Tajpejskiej trylogii, na którą składają się: Buntownicy neonowego boga (1991), Niech żyje miłość (1994) oraz Rzeka (1995), Tajpej jest ponadto pokazane jako miasto podlegające nieustannym przemianom na skutek, z jednej strony, niekończącego się procesu konstrukcji nowych apartamentowców, dróg, mostów, które zamiast łączyć dzielą przestrzeń, wzmagając wyobcowanie jej mieszkańców, a z drugiej strony, odwrotnego procesu rozbiórki i rozpadu starych budowli[19]. W rezultacie metropolia jawi się nie jako spójna, logiczna całość, lecz jako domena będąca ciągle w stanie przejścia, której ostateczny kształt pozostaje nieokreślony. I tak w filmie Dziura (1998) mieszkańcy bezimiennego tajpejskiego budynku żyją zawieszeni w przestrzeni i czasie, w oczekiwaniu na zarazę, która nigdy nie nadchodzi. Nikt z nich nie potrafi się na dłużej zbliżyć do drugiego człowieka i każdy tkwi w swoim mieszkaniu jak na bezludnej wyspie.

Filmografia[edytuj | edytuj kod]

Filmy wyreżyserowane:

Rok Tytuł polski Tytuł anglojęzyczny Tytuł oryginalny Uwagi
1989 Wszystkie zakątki świata All the Corners of the World Hai jiao tian ya Film telewizyjny.
1990 Chłopcy Boys Xiao hai (小孩)
1992 Buntownicy neonowego boga Rebels of the Neon God Qing shao nian nuo zha (青少年哪吒) Pierwszy film kinowy.
1994 Niech żyje miłość Vive L’amour! Ai qing wan sui (愛情萬歲)
1995 Moi nowi przyjaciele My New Friends Wo xin renshi de pengyou Dokumentalny film telewizyjny.
1997 Rzeka The River He liu (河流)
1998 Dziura The Hole Dong (洞)
2001 Która tam jest godzina? What Time Is It There? Ni na bian ji dian (你那边几点)
2001 Rozmowa z Bogiem A Conversation with God Fish, Underground (与神对话) Krótkometrażowy film dokumentalny zrealizowany dla telewizji.
2002 Przejścia już tu nie ma The Skywalk Is Gone Tian qiao bu jian le (天桥不见了) Krótkometrażowy film fabularny.
2003 Goodbye, Dragon Inn Bu san (不散)
2004 Welcome to São Paulo Bem-Vindo a São Paulo Film nowelowy, reżyser stworzył segment pt. Aquarium.
2005 Mój śmierdzący dzieciak My Stinking Kid Wo de chou xia hai
2005 Kapryśna chmura The Wayward Cloud Tian bian yi duo yun (天邊一朵雲)
2006 Nie chcę spać sam I Don’t Want to Sleep Alone Hei yan quan (黑眼圈) Film początkowo zatrzymany przez malezyjską cenzurę, po pewnych cięciach był w Malezji wyświetlany.
2007 It’s a Dream Chacun son cinéma ou Ce petit coup au coeur quand la lumière (電姬館) Segment filmu nowelowego Kocham kino
2008 Sleeping on Dark Waters 沉睡在黑水上 Film dokumentalny opowiadający o realizacji obrazu Nie chcę spać sam.
2009 Twarz Face Visage Francuska produkcja.
2009 Madame Butterfly Hu die fu ren (蝴蝶夫人) Film krótkometrażowy.
2012 Beautiful 2012 Beautiful 2012 Film nowelowy, reżyser segmentu Walker
2012 Walker Walker (行者) Film krótkometrażowy.
2012 No Form No Form Film krótkometrażowy.
2012 Sleepwalk Meng you Film krótkometrażowy.
2012 Diamond Sutra Jingang Jing (金刚经 金剛經) Film krótkometrażowy.
2013 Walking On Water Xing Zai Shui Shang (行在水上) Film krótkometrażowy.
2013 Bezpańskie psy Stray Dogs Jiao you (郊遊)
2013 Letters from the South Nan fang lai xin (南方來信) Film nowelowy, reżyser segmentu Walking on Water
2014 Wędrówka na Zachód Journey to the West Xi you (西游)
2015 No No Sleep Wu wu mian (无无眠) Film krótkometrażowy.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Kwiatkowska 2009 ↓, s. 87.
  2. ↑ Erin Nunoda. The Hole: Diasporic Cinema and the Ontology of Absence. „Kino: The Western Undergraduate Journal of Film Studies”. 4 (1), 2013. University of Western Ontario. Western Undergraduate Film Society. ISSN 1923-7561. (ang.). 
  3. ↑ IMDb: Venice Film Festival: Awards for 1994. [dostęp 2014-09-13]. (ang.).
  4. ↑ Internationale Filmfestspiele Berlin: Prizes & Honours 1997. [dostęp 2014-09-13]. (ang.).
  5. ↑ IMDb: Cannes Film Festival: Awards for 1998. [dostęp 2014-09-13]. (ang.).
  6. ↑ Internationale Filmfestspiele Berlin: Prizes awarded by the International Jury. s. 4. [dostęp 2014-09-13]. (ang.).
  7. ↑ Asia Society: Tsai Ming-Liang on Lee Kang-Sheng. [dostęp 2014-09-13]. (ang.).
  8. ↑ Peter Bradshaw, Xan Brooks, Molly Haskell, Derek Malcolm, Andrew Pulver, B Ruby Rich, Steve Rose: The world's 40 best directors. Guardian News and Media Limited. [dostęp 2014-09-07]. (ang.).
  9. ↑ Kletowski 2009 ↓, s. 115.
  10. ↑ Kwiatkowska 2009 ↓, s. 90.
  11. ↑ Hong 2011 ↓.
  12. ↑ Lee 2007 ↓, s. 124.
  13. ↑ Lee 2007 ↓, s. 128.
  14. ↑ Lee 2007 ↓, s. 125.
  15. ↑ Kwiatkowska 2009 ↓, s. 93.
  16. ↑ Kletowski 2009 ↓, s. 116.
  17. ↑ Kwiatkowska 2009 ↓, s. 91.
  18. ↑ James Tweedie: Morning in the New Metropolis. W: Darrell William Davis, Ru-Shou Robert Chen: Cinema Taiwan. Politics, Popularity and State of the Arts. Londyn: Routledge, 2007, s. 121. ISBN 978-0415412575.
  19. ↑ Hong 2011 ↓, s. 160.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Guo-Juin Hong: Taiwan Cinema. A Contested Nation on Screen. Nowy Jork: Palgrave Macmillan, 2011. ISBN 0-230-11162-9.
  • Piotr Kletowski: Kino Dalekiego Wschodu. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2009. ISBN 978-83-61006-18-3.
  • Paulina Kwiatkowska: W otoczeniu obrazów, czyli na czym polega radykalny egzotyzm Tsai Ming-Lianga. W: Paulina Kwiatkowska, Kuba Mikurda: Nie chcę spać sam. Kino Tsai Ming-Lianga. Kraków: Korporacja Ha!art, 2009. ISBN 978-83-61407-45-4.
  • Vivian Lee. Pornography, musical, drag, and the art-film: performing ‘queer’ in Tsai Ming-Liang’s The Wayward Cloud. „Journal of Chinese Cinemas”. 1 (2), 2007. 
  • Sławomir Wasiński: Buntownik neonowego boga. O kinowej i telewizyjne twórczości Tsai Ming-lianga. Kraków: Nomos, 2013. ISBN 978-83-7688-145-4.
  • Tsai Ming-liang. rateyourmusic.com. [dostęp 2015-07-14].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tsai_Ming-liang&oldid=72977411”