Tytanit – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ten artykuł od 2011-07 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Tytanit

Żółtawe kryształy tytanitu
Właściwości chemiczne i fizyczne
Inne nazwy	sfen
Skład chemiczny	krzemian wapnia i tytanu (CaTiSiO5)
Twardość w skali Mohsa	5–5,5
Przełam	muszlowy
Łupliwość	wyraźna, niekiedy niedostrzegalna
Układ krystalograficzny	jednoskośny
Gęstość minerału	3,45-3,55 g/cm³
Właściwości optyczne
Barwa	żółta o różnych odcieniach, zielonawy, czarny, rzadziej bezbarwny, czerwony lub niebieski
Rysa	biała
Połysk	diamentowy, tłusty, woskowy
Współczynnik załamania	1,843-2,110
Inne	Dwójłomność: 0,100-0,192
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Tytanit (sfen, sphen) – minerał z grupy krzemianów.

Nazwa pochodzi od składu chemicznego, którego głównym składnikiem jest tytan. Nazwa sfen – od gr. sphen = klin i nawiązuje do kształtu kryształów minerału.

Minerał pospolity, rozpowszechniony w większości skał krystalicznych. Ładnie wykształcone kryształy należą do rzadkości.

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Właściwości[edytuj | edytuj kod]

Tworzy spłaszczone: tabliczkowe, słupkowe, igiełkowe, klinowate, rombowe, często zbliźniaczone kryształy. Występuje w formie skupień ziarnistych, zbitych (skrytokrystalicznych). Minerał kruchy i przezroczysty. Często zawiera domieszki żelaza, glinu, itru, wanadu, niobu, ceru.

Charakteryzuje się dużym współczynnikiem załamania światła, wyjątkowo dużą dyspersją co sprawia, że po oszlifowaniu wykazuje wyjątkowy ogień. W obrazie mikroskopowym odznacza się wysokim reliefem oraz silnym pleochroizmem.

Występowanie[edytuj | edytuj kod]

W skałach magmowych: granitach, granodiorytach, pegmatytach, diorytach, sjenitach, diabazach, oraz w metamorficznych: amfibolitach, gnejsach, granitognejsach, skarnach, marmurach. Stanowi składnik żył hydrotermalnych.

Miejsca występowania:

• na świecie: Brazylia – Campo do Boa, Minas Gerais, Meksyk – El Alamo, Kanada, USA, Rosja – Ural, Płw. Kola, Birma, Indie, Nowa Zelandia, Algieria,

• w Europie: Austria – Salzburg, Tyrol, Niemcy – ok. Drezna, Szwajcaria – St. Gotthard, Czechy, Norwegia, Szwecja – Kiruna, Włochy – Aosta,

• w Polsce: na Dolnym Śląsku (w okolicach Dzierżoniowa, Kowar, Cieplic) i w Tatrach – najczęściej w postaci niewielkich kryształów w skałach magmowych i metamorficznych.

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Ważna ruda tytanu (zawiera ok. 24,5% Ti) – tytan wykorzystywany jest do produkcji stopów żelaza, w przemyśle ceramicznym, chemicznym, do produkcji bieli tytanowej, włókien syntetycznych. Ma znaczenie naukowe i kolekcjonerskie. Niektóre odmiany są stosowane jako kamień jubilerski. Najpiękniejsze kryształy pochodzą z: Norwegii – żółtozielone, Austrii – żółte i zielone, Szwajcarii – bezbarwne i ciemnobrązowe, Włoch – żółte i czerwone, Rosji – brązowe.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

• artykuł o tytanicie na stronie WebMineral.com (ang.)
• artykuł o tytanicie na stronie Mindat.org (ang.)

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

• Borkowska Maria, Smulikowski Kazimierz: Minerały skałotwórcze, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa, 1973, S. 190-193