Ultimatum Hulla – Wikipedia, wolna encyklopedia

W dniu 26 listopada 1941 sekretarz stanu (odpowiednik ministra spraw zagranicznych) Stanów Zjednoczonych Cordell Hull przekazał ambasadorowi Cesarstwa Japonii notę dyplomatyczną. Nota ta była de facto ultimatum i była ostatnim elementem sankcji Stanów Zjednoczonych wobec Japonii.

Ultimatum Hulla było bezpośrednią przyczyną wybuchu wojny amerykańsko-japońskiej, która rozpoczęła się od niespodziewanego ataku na Pearl Harbor^{[potrzebny przypis]}. Zespół uderzeniowy floty japońskiej, który dokonał tego ataku, wypłynął w tajemnicy w dniu wręczenia noty Hulla^{[potrzebny przypis]}. W trakcie przejścia czekał na sygnał do ataku, gdyby wybrano wojnę, bądź sygnał oznaczający odwołanie ataku, gdyby można zdecydować się na pokój. Ultimatum Hulla oznaczało, że nie jest możliwe utrzymanie pokoju, więc 2 grudnia 1941 zespół uderzeniowy dostał rozkaz ataku.

Tło historyczne[edytuj | edytuj kod]

W Europie od ponad dwóch lat trwała wojna, prawie cały kontynent został opanowany przez Niemców i Włochów, broniła się Wielka Brytania, tocząc bój o Atlantyk. Związek Radziecki zaatakowany w czerwcu toczył desperackie zmagania obronne, niemieckie czołgi były niedaleko Moskwy.

W Azji trwała wojna japońsko-chińska. Kolonie państw europejskich znalazły się w trudnej sytuacji. Kolonie brytyjskie nie mogły liczyć na wsparcie, kolonie holenderskie były w jeszcze gorszej sytuacji, gdyż Holandia była okupowana. Kolonie francuskie cierpiały wskutek niepewności politycznej, gdyż formalnie dalej podlegały rządowi Vichy, ale istniał konkurencyjny rząd Wolnych Francuzów.

Geneza noty[edytuj | edytuj kod]

Istnieje możliwość, że ultimatum Hulla było praktyczną realizacją sugestii zawartych w memorandum z 7 października 1940 [1] Arthura McColluma z Biura Wywiadu Marynarki Wojennej. W szczególności punkty G i H na str. 4 pokrywają się z faktycznie nałożonymi sankcjami, które stanowiły o rzeczywistym znaczeniu ultimatum.

Zawartość noty[edytuj | edytuj kod]

Nota składała się z dwu części. Część druga zawierała 10 żądań, które w swobodnym przekładzie można streścić następująco^{[potrzebny przypis]}:

1. Japonia przystąpi do wielostronnego paktu nieagresji między: Stanami Zjednoczonymi, Japonią, Wielką Brytanią, Chinami, Holandią, ZSRR i Tajlandią.
2. Wszyscy sygnatariusze paktu o nieagresji zobowiążą się do respektowania integralności Indochin Francuskich i zobowiążą się do przestrzegania równouprawnienia w handlu z tą kolonią.
3. Japonia wycofa wszystkie siły wojskowe, morskie, powietrzne i policyjne z Chin i Indochin
4. Japonia nie będzie uznawać żadnego innego rządu Chin poza Rządem Narodowym.
5. Oba rządy będą zabiegać od Brytyjczyków i innych rządów aby porzuciły eksterytorialne prawa do enklaw na terenie Chin wynikające z protokołu bokserów z 1901 roku.
6. Rządy rozpoczną negocjacje na temat zniesienia barier handlowych włączając surowy jedwab na listę surowców.
7. Rządy odmrożą wzajemnie zamrożone aktywa.
8. Rządy wynegocjują plan stabilizacji kursu dolar-yen, zaś koszty pokryją oba rządy po połowie.
9. Oba rządy zgodzą się, że żadne porozumienie, które zostało zawarte z trzecim krajem lub krajami nie będzie interpretowane w sprzeczności z podstawowymi zasadami niniejszego dokumentu
10. Oba rządy użyją swoich wpływów aby nakłonić inne państwa do przestrzegania niniejszego porozumienia.

Komentarz[edytuj | edytuj kod]

Ultimatum zostało tak sformułowane, że przyjęcie go przez rząd Japonii zostałoby uznane za zdradę stanu. Ta uwikłana była już bowiem mocno w podbój Chin, z którego czerpała ekonomiczne zyski. Wojskowi byli natomiast pewni siebie, a obywatele przekonywani o potędze kraju. O ile wszystkie punkty poza 3 i (mniej ważnym) 4 można by uznać za trudne i upokarzające, to żądanie wycofania się z Chin i Indochin byłoby katastrofą dla Japonii^{[potrzebny przypis]}.

Zupełny brak surowców naturalnych na wyspach japońskich od początku nowoczesnej Japonii spowodował ekspansję w celu ich pozyskania właśnie od Chin i Indochin. Po utracie tych terytoriów Japonia szybko stanęłaby w obliczu zagrożenia niepodległości z powodu zależności od importu surowców. Nie bez znaczenia byłaby też całkowita utrata prestiżu państwa japońskiego^{[potrzebny przypis]}.

Punkty dotyczące wycofania się z tych terytoriów szczególnie silnie kontrastują z amerykańską notą dyplomatyczną z 21 czerwca 1941 (przeddzień najazdu Niemiec na ZSRR), w której Amerykanie milcząco godzą się z istniejącym stanem rzeczy, a nawet sugerują negocjacje na temat wspólnego zwalczania chińskich komunistów^{[potrzebny przypis]}.

Wydaje się, że ta gwałtowna zmiana stanowiska w tak krótkim czasie mogła wynikać z kilku przesłanek. Rząd Stanów Zjednoczonych był zdecydowany wziąć udział w wojnie przeciwko III Rzeszy, ale musiał zmierzyć się z dwoma problemami^{[potrzebny przypis]}:

• silne tendencje izolacjonistyczne, gdyż społeczeństwo amerykańskie nie chciało się angażować w wojnę w Europie
• wojna Niemiec ze Związkiem Radzieckim, który był ostatnią realną siła europejską, która mogła powstrzymać III Rzeszę.

Japonia, będąc sygnatariuszem układu osi, mogła się poczuć zobowiązana do wsparcia Niemców w wojnie z ZSRR i zaatakować Związek Radziecki od wschodu. Biorąc pod uwagę sukcesy Hitlera w europejskiej części ZSRR takie uderzenie od tyłu mogłoby doprowadzić do klęski ostatniej siły zdolnej powstrzymać Hitlera.

Ultimatum nie do przyjęcia, które w ocenie rządu Japonii zmusiło ją do wojny z USA, rozwiązywało dwa problemy^{[potrzebny przypis]}:

• uniemożliwiało atak Japonii na ZSRR, a więc pomagało Rosjanom w wojnie z Niemcami
• stawiało społeczeństwo amerykańskie w obliczu faktu dokonanego: ktoś wypowiedział wojnę USA i nie można było dyskutować czy włączyć się do wojny czy nie.

Porównując siły obu przeciwników (por. Traktat waszyngtoński (1922)), USA i Japonii, nie można było mieć wątpliwości co do wyniku końcowego tego starcia, a Stany Zjednoczone były na tyle potężne, że mogły sobie pozwolić na prowadzenie wojny na dwu frontach^{[potrzebny przypis]}. Japończycy też doskonale zdawali sobie sprawę ze swoich nikłych szans, ale uważali, że nie mają wyboru^{[potrzebny przypis]}.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

• treść ultimatum z 26 listopada 1941. [dostęp 2010-01-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (19 lutego 2014)].
• treść noty z 21 czerwca 1941. [dostęp 2010-01-24].