Vytautas Landsbergis – Wikipedia, wolna encyklopedia

Vytautas Landsbergis
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

18 października 1932
Kowno

Przewodniczący Sejmu
Okres

od 25 listopada 1996
do 19 października 2000

Przynależność polityczna

Związek Ojczyzny

Poprzednik

Česlovas Juršėnas

Następca

Artūras Paulauskas

Głowa państwa litewskiego[1]
Okres

od 11 marca 1990
do 25 listopada 1992

Przynależność polityczna

Sąjūdis

Następca

Algirdas Brazauskas

podpis
Odznaczenia
Wielki Krzyż ze Złotym Łańcuchem Orderu Witolda Wielkiego (Litwa) Wielki Krzyż Orderu Witolda Wielkiego (Litwa) Gwiazda Tysiąclecia Litwy Wielki Oficer Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Krzyż Wielki Orderu Honoru (Grecja) Order Trzech Gwiazd II klasy (Łotwa) Krzyż Wielki Królewskiego Norweskiego Orderu Zasługi Krzyż Wielki Orderu Zasługi RP Order Wolności (Ukraina)
Multimedia w Wikimedia Commons

Vytautas Landsbergis (ur. 18 października 1932 w Kownie) – litewski polityk i muzykolog, głowa państwa litewskiego w latach 1990–1992 (jako przewodniczący parlamentu), ustawowo uznany w 2022 za pierwszego przywódcę niepodległej od 1990 Litwy, poseł i eurodeputowany.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Ukończył szkołę średnią w Kownie, a w 1955 studia w Konserwatorium Litewskim. W 1969 obronił doktorat z zakresu muzykologii. W 1994 został doktorem habilitowanym nauk humanistycznych. Od 1952 do 1990 pracował jako nauczyciel. Od 1978 do 1990 był profesorem historii muzyki w Litewskiej Akademii Muzyki. Autor nagradzanej monografii poświęconej litewskiemu kompozytorowi Mikalojusowi Čiurlionisowi z 1975. Na potrzeby tej pracy przy pomocy ciotki korespondował z przyjaciółmi kompozytora w języku polskim, co pomogło opanować ten język[2].

Od 1988 był zaangażowany w działalność litewskiego niepodległościowego ruchu Sąjūdis, należał do grupy założycielskiej tej organizacji. Do 1990 kierował radą Sąjūdisu, w 1991 został jego honorowym przewodniczącym.

W marcu 1989 uzyskał mandat w wyborach Zjazdu Deputowanych Ludowych ZSRR, a w lutym 1990 został członkiem Rady Najwyższej Litewskiej SRR. 11 marca 1990 wybrano go na jej przewodniczącego. Stał się wówczas głową państwa litewskiego. Przewodniczył w tym dniu historycznej sesji parlamentu, na której ogłoszono Akt Przywrócenia Państwa Litewskiego, proklamujący powstanie niepodległej Republiki Litewskiej. Pod jego przywództwem Litwa stawiła opór blokadzie i zbrojnej interwencji Armii Radzieckiej oraz uzyskała międzynarodowe uznanie niepodległości.

W 1992, po wygranych przez postkomunistów z LDDP wyborach, został liderem sejmowej opozycji. W 1993 na bazie znacznej części Sąjūdisu współtworzył nowe ugrupowanie pod nazwą Związek Ojczyzny (Litewscy Konserwatyści), którym kierował przez dziesięć lat. W kadencji 1996–2000 sprawował urząd przewodniczącego Sejmu. W 1998 bez powodzenia kandydował w wyborach prezydenckich, zajmując w nich trzecie miejsce z wynikiem 15,90%. Zasiadał także w parlamencie kolejnej kadencji (do 2004).

Od maja do lipca 2004 był posłem do PE V kadencji w ramach delegacji krajowej. W 2004 i 2009 uzyskiwał z ramienia konserwatystów mandat deputowanego do Parlamentu Europejskiego VI i VI kadencji[3]. W 2014 nie ubiegał się o reelekcję, europosłem został wówczas jego wnuk Gabrielius Landsbergis.

W 2022 parlament uchwalił ustawę uznającą Vytautasa Landsbergisa za pierwszego przywódcę niepodległego od 1990 państwa litewskiego[4].

Odznaczenia i wyróżnienia[edytuj | edytuj kod]

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

Rodzina Vytautasa Landsbergisa pochodzi z Kurlandii. Jak sam wspominał, w rodzinie mówiło się w języku polskim i litewskim, dochodziło do wewnątrzrodzinnych podziałów ze względu na tożsamości narodowe[2][9].

Jest synem architekta Vytautasa Landsbergisa-Žemkalnisa oraz wnukiem dramaturga Gabrieliusa Landsbergisa-Žemkalnisa. Był żonaty z pianistką Gražiną Ručytė-Landsbergienė (1930–2020). Ma troje dzieci (córki Jūratė i Birutė oraz syna Vytautasa V.). Posługuje się biegle językiem polskim.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Jako przewodniczący parlamentu.
  2. ↑ a b Rajmund Klonowski: Vytautas Landsbergis: „Jeśli jedni i drudzy jesteśmy razem, to Wilno jest nasze” (cz. 2). kurierwilenski.lt, 18 marca 2021. [dostęp 2021-08-02].
  3. ↑ Profil na stronie Parlamentu Europejskiego. [dostęp 2013-01-02].
  4. ↑ Prezydent podpisał ustawę uznającą V. Landsbergisa za przywódcę państwa. wilnoteka.lt, 11 lipca 2022. [dostęp 2022-07-11].
  5. ↑ Paskutinės „Tūkstantmečio žvaigždės“ – pirmiesiems nepriklausomos Lietuvos vadovams. 15min.lt. [dostęp 2013-01-02]. (lit.).
  6. ↑ M.P. z 1999 r. nr 22, poz. 314
  7. ↑ Указ Президента України № 407/2017 Про нагородження В. Ландсбергіса орденом Свободи. rada.gov.ua, 6 grudnia 2017. [dostęp 2021-08-25]. (ukr.).
  8. ↑ Vytautas Landsbergis nagrodzony tytułem Honorowego Obywatela Wilna. kurierwilenski.lt, 7 lipca 2021. [dostęp 2021-07-31].
  9. ↑ Rajmund Klonowski: Vytautas Landsbergis: „Polacy są rdzennymi mieszkańcami Litwy” (cz. 3). kurierwilenski.lt, 23 marca 2021. [dostęp 2021-08-02].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Prezydenci Litwy
1918–1940
Od 1990

Sztandar Prezydenta Litwy

  1. ↑ Głowa państwa jako Przewodniczący Prezydium Rady Litewskiej
  2. ↑ bez pełnego uznania, objął urząd nielegalnie
  3. ↑ bez uznania międzynarodowego
  4. ↑ uznany oficjalnie za p.o. w 2009
  5. ↑ Głowa państwa jako Przewodniczący Rady Najwyższej
Przewodniczący Sejmu Litwy
Pierwsza Republika
Druga Republika
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Vytautas_Landsbergis&oldid=71863553”