French
DeutschWładysław Bończa-Uzdowski – Wikipedia, wolna encyklopedia
 | |
 generał brygady | |
| Data i miejsce urodzenia | 23 sierpnia 1887 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 21 marca 1957 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby | 1914–1945 |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Jednostki | |
| Stanowiska | dowódca dywizji |
| Główne wojny i bitwy | I wojna światowa |
| Odznaczenia | |
         | |
.png){kind=small}
Władysław Bończa-Uzdowski (ur. 23 sierpnia 1887 w Podborczu, w pow. chełmskim, zm. 21 marca[1] 1957 w Warszawie) – generał brygady Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari, prezes PZPN.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
W latach 1910–1914 członek Organizacji Bojowej PPS, Związku Walki Czynnej i Związku Strzeleckiego.
W latach 1914–1917 w Legionach Polskich. Jako porucznik pełnił obowiązki komendanta: Batalionu Uzupełniającego Nr I (od 14 kwietnia 1915), 1 kompanii 4 pułku piechoty (od 10 maja do 31 lipca 1915) i I batalionu 4 pp (od 21 października do 13 grudnia 1915 roku)[2]. W 1917, po kryzysie przysięgowym, został internowany w Beniaminowie.
Uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, dowódca 8 pułku piechoty Legionów. Od 1926 dowódca piechoty dywizyjnej 3 Dywizji Piechoty Legionów w Zamościu. 17 marca 1927 roku mianowany został dowódcą 28 Dywizji Piechoty w Warszawie. Na tym stanowisku pozostawał do września 1939. W okresie od 15 stycznia 1928 do 20 lutego 1937 obowiązki dowódcy dywizji łączył z funkcją prezesa Polskiego Związku Piłki Nożnej.
1 stycznia 1928 roku Prezydent RP, Ignacy Mościcki awansował go na generała brygady ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1928 i 7. lokatą w korpusie generałów[3].
W wojnie obronnej 1939 dowodzona przez niego dywizja weszła w skład Armii „Łódź”. 7 września otrzymał od gen. bryg. Wiktora Thommée polecenie objęcia dowództwa również nad 2 Dywizją Piechoty Legionów. 8 września około godz. 17.00 przekazał dowodzenie swemu zastępcy, płk dypl. Stefanowi Broniowskiemu, a sam wraz z szefem sztabu, ppłk dypl. Albinem Habiną i oficerem operacyjnym, kpt. dypl. Janem Rześniowieckim wyjechał z miejsca postoju w poszukiwaniu gen. Juliusza Rómmla. Tym samym wyłamał się spod zwierzchności gen. Thommée, który z własnej inicjatywy przejął dowodzenie armią. Autor monografii Grupy Operacyjnej „Piotrków” stwierdza jednoznacznie, że „odjazd gen. Bończy-Uzdowskiego należy zakwalifikować jako ucieczkę z pola walki.” Generał poruszając się w kierunku Góry Kalwarii, w nocy z 8 na 9 września, w rejonie Mszczonowa wjechał na teren zajęty przez Wehrmacht. Po dwóch dniach marszu przeprawił się łódką przez Wisłę, a następnie zameldował się w Warszawie u gen. Rómmla. Z rozkazu dowódcy armii 13 września ponownie objął dowództwo 28 DP i wziął udział w obronie Modlina na odcinku „Pomiechówek”. Mieczysław Bielski podaje, że w Modlinie, gen. Thommée starał się odsunąć generała od dowodzenia dywizją. Mimo tego, w swoim rozkazie pożegnalnym do załogi Twierdzy Modlin złożył podziękowanie dowódcy 28 DP. Od 29 września w niewoli niemieckiej. Cały okres II wojny światowej spędził w Oflagu VIIA Murnau.
Po powrocie do kraju w 1946 ponownie został prezesem PZPN. W 1949 przeszedł na emeryturę.
Zmarł w Warszawie 21 marca 1957 roku. Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A 30-4-15)[4].
Opinie[edytuj | edytuj kod]
- Opinia sporządzona przez Juliusza Rómmla prawdopodobnie w marcu lub kwietniu 1945 w oflagu VII A Murnau – „Jednostka bez wartości. Nie posiada żadnych zalet dowódczych. W roku 1939 „odłączył się” od swojej 28 dywizji i znalazł się w Warszawie, skąd potem był przeze mnie odesłany do Modlina – gdzie jednak niczym nie dowodził. Do wojska nie nadaje się. Nie nadaje się.”
- Zapis z 22 maja 1939 w prywatnych notatkach Stefana Roweckiego – „(...) dowodzi ponad 10 lat dywizją, z czego już pięć lat niczym się już nie zajmuje poza polowaniem, piciem i grą w karty. Podobno kiedyś był niezłym dowódcą liniowo-bojowym. Obecnie nerwus, przykry dla otoczenia, widać, że czas mu na emeryturę. Szkoda, żeby jakie miejsce w wojsku zabierał.”
Awanse[edytuj | edytuj kod]
- porucznik – 1914
- kapitan – 1915
- major – brak danych
- podpułkownik – 1920
- pułkownik – 1922
- generał brygady – 1928
Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]
Mieszkał w Warszawie. Żonaty z Anastazją z domu Wierzchoś (zmarła w 1974). Miał córkę[5].
Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari (1921)[6]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (8 listopada 1930)[7]
- Krzyż Niepodległości z Mieczami (20 stycznia 1931)[8]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (9 listopada 1926)[9][10]
- Krzyż Walecznych (czterokrotnie)
- Złoty Krzyż Zasługi (19 marca 1931)[11]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
- Order Pogromcy Niedźwiedzia III klasy (Łotwa, 1922)[12]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Piotr Stawecki jako datę śmierci podaje 27 marca
- ↑ Odprawy Komendy Legionów Polskich, Centralne Archiwum Wojskowe, sygn. I.120.1.295b, s. 227 [1].
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 1 z 2 stycznia 1928 roku, s. 1.
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna --- Warszawskie cmentarze [online], cmentarzekomunalne.com.pl [dostęp 2020-06-21].
- ↑ Janusz Królikowski, Generałowie i admirałowie Wojska Polskiego 1943−1990, t. III, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2010, ISBN 978-83-7611-801-7, OCLC 833638240., s. 179
- ↑ Dekret Wodza Naczelnego L. 2980 z 17 maja 1921 r. Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 21, poz. 820
- ↑ M.P. z 1930 r. nr 260, poz. 351 „za zasługi na polu organizacji i wyszkolenia wojska”.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 18, poz. 31 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ M.P. z 1926 r. nr 259, poz. 728 „za zasługi na polu organizacji armji i wyszkolenia żołnierza”.
- ↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych nr 54 z 23.12.1926
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 64, poz. 101 „za zasługi na polu organizacji i wyszkolenia wojska”.
- ↑ Vilius Kavaliauskas: Symbole wolności bałtyckiej 1918–1940. Warszawa: Muzeum Łazienki Królewskie, 2020, s. 41. ISBN 978-83-64178-88-7.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Juliusz Rómmel, Za honor i ojczyznę. Wspomnienia dowódcy armii „Łódź” i „Warszawa”, Wydawnictwo Iskry, Warszawa 1958.
- J. Wróblewski, Armia „Łódź” 1939, Wydawnictwo MON, Warszawa 1975.
- Marian Porwit, Komentarze do historii polskich działań obronnych 1939 roku, t. II, Odwrót i kontrofensywa, Warszawa 1983, wyd. II, s. 288, 290–292, 310, 312–313, ISBN 83-07-00645-7.
- Stefan Rowecki, Wspomnienia i notatki autobiograficzne (1906–1939), Wybór tekstów A. K. Kunert, J. Szyrmer, Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, Warszawa 1988, s. 102–103, ISBN 83-07-01547-2.
- W. Strzałkowski, Życiorysy dowódców jednostek polskich w wojnie obronnej 1939 r., Bończa-Uzdowski Władysław (1887–1957) [w:] T. Jurga, Obrona Polski 1939, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1990, wyd. I, s. 752, ISBN 83-211-1096-7.
- M. Bielski, Grupa Operacyjna „Piotrków” 1939, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 1991, s. 193–195, 341, ISBN 83-11-07836-X.
- T. Kryska-Karski i S. Żurakowski, Generałowie Polski Niepodległej, Editions Spotkania, Warszawa 1991, wyd. II uzup. i pop., s. 77.
- Juliusz Rómmel, Generała Juliusza Rómmla opinie o wyższych oficerach WP, Wstęp i oprac. Z. Czerwiński, Wojskowy Przegląd Historyczny Nr 1 (143), Warszawa 1993, s. 228–240.
- Piotr Stawecki, Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918–1939, Warszawa: „Bellona”, 1994, ISBN 83-11-08262-6, OCLC 830050159.