Warszawa Wschodnia – Wikipedia, wolna encyklopedia

Warszawa Wschodnia
Ilustracja
Warszawa Wschodnia widok od ul. Lubelskiej
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miejscowość

Warszawa

Lokalizacja

Praga-Północ, Praga-Południe

Zarządca

PKP Polskie Linie Kolejowe

Data otwarcia

1866

Poprzednie nazwy

Warszawa Wschodnia Osobowa
Warschau Ost

Liczba pasażerów (2017)

16,5 mln[1]

Dane techniczne
Liczba peronów

7

Liczba krawędzi
peronowych

14

Kasy

T

Linie kolejowe
Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, w centrum znajduje się punkt z opisem „Warszawa Wschodnia”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Warszawa Wschodnia”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Warszawa Wschodnia”
Ziemia52°15′06″N 21°03′08″E/52,251667 21,052222
Strona internetowa
Wmurowanie kamienia węgielnego pod budowę Dworca Terespolskiego, 18 maja 1866
Dworzec Terespolski ok. 1908
Hala dworca w latach 70.
Widok budynku dworca od strony ul. Kijowskiej (2009)
Jeden z peronów stacji Warszawa Wschodnia (2009)
Hala dworca (2018)
Tunel dworca

Warszawa Wschodnia, zwyczajowo Dworzec Wschodni – druga co do wielkości stacja kolejowa w Warszawie, położona na warszawskiej linii średnicowej. Znajduje się między dzielnicami Praga-Północ (Szmulowizna) i Praga-Południe (Kamionek). Znajdujący się na niej Dworzec Warszawa Wschodnia im. Romana Dmowskiego[2] według klasyfikacji PKP ma najwyższą kategorię dworca Premium[3] i znajduje się między ulicami Kijowską a Lubelską, na zachodnim krańcu terenów stacji.

W roku 2022 wymiana pasażerska na stacji wyniosła 13,5 mln osób, co dało jej 5. miejsce w Polsce[4].

Trasy[edytuj | edytuj kod]

Przewoźnik Linia Trasa
PKP Intercity / Ukrzaliznycia TLK 68 Warszawa ZachodniaWarszawa CentralnaWarszawa WschodniaDęblinPuławy Miasto – LublinChełmKyjiw Pasażyrśkyj
PKP Intercity / Deutsche Bahn EIC/EC 246/248 Warszawa WschodniaWarszawa CentralnaWarszawa ZachodniaKutnoKoninPoznań GłównyFrankfurt(Oder)Berlin OstbanhofBerlin Hauptbanhof
Koleje Mazowieckie R1 Warszawa WschodniaWarszawa CentralnaWarszawa ZachodniaGrodzisk MazowieckiŻyrardówSkierniewice
R2 Warszawa ZachodniaWarszawa CentralnaWarszawa WschodniaWarszawa RembertówSulejówek MiłosnaMińsk MazowieckiMrozySiedlceŁuków
R3 Warszawa WschodniaWarszawa CentralnaWarszawa ZachodniaBłonieTeresin-NiepokalanówSochaczewBednaryŁowicz Główny
R6 Warszawa ZachodniaWarszawa WschodniaZielonkaWołominWołomin SłonecznaTłuszczŁochówSadowne WęgrowskieMałkinia
R7 Warszawa ZachodniaWarszawa WschodniaWarszawa FalenicaOtwockCelestynówZabieżkiPilawaDęblin
R8 Warszawa WschodniaWarszawa CentralnaWarszawa ZachodniaPiasecznoCzachówek PołudniowyWarkaGrabów nad PilicąStrzyżynaDobieszynKruszynaBartodziejeLesiówRadom
R9 Warszawa ZachodniaWarszawa CentralnaWarszawa WschodniaLegionowoModlinNasielsk
R61 Warszawa WschodniaWarszawa RembertówZielonkaWołominWołomin SłonecznaTłuszczWyszków
RE1 Warszawa WschodniaWarszawa CentralnaWarszawa ZachodniaGrodzisk MazowieckiŻyrardówSkierniewice
RE2 Warszawa ZachodniaWarszawa CentralnaWarszawa WschodniaWarszawa RembertówSulejówek MiłosnaMińsk MazowieckiMrozySiedlceŁuków
RE6 Warszawa ZachodniaWarszawa WschodniaZielonkaWołominWołomin SłonecznaTłuszcz
RE8 Warszawa WschodniaWarszawa ZachodniaWarszawa SłużewiecCzachówek Południowy / Góra Kalwaria
RE31 Warszawa WschodniaWarszawa CentralnaWarszawa ZachodniaSochaczewŁowicz GłównyKutnoGostyninPłock
RE61 Warszawa CentralnaWarszawa WschodniaWołominTłuszczWyszkówOstrołęka
RL Warszawa Lotnisko ChopinaWarszawa SłużewiecWarszawa ZachodniaWarszawa CentralnaWarszawa WschodniaLegionowoNowy Dwór MazowieckiModlin
Szybka Kolej Miejska w Warszawie S1 PruszkówWarszawa ZachodniaWarszawa ŚródmieścieWarszawa WschodniaWarszawa Olszynka GrochowskaWarszawa FalenicaJózefówOtwock
S2 Warszawa Aleje JerozolimskieWarszawa ZachodniaWarszawa ŚródmieścieWarszawa WschodniaWarszawa RembertówSulejówek Miłosna

Historia[edytuj | edytuj kod]

Powstanie stacji wiąże się z budową Kolei Warszawsko-Terespolskiej, w ramach której w roku 1866 oddano do użytku dworzec Warszawa Praga, położony między obecnym dworcem a ul. Targową. Był on nazywany Dworcem Terespolskim lub Dworcem Brzeskim[5]. Ten dworzec czołowy obsługiwał głównie pociągi w kierunku Brześcia i Lublina. Jako jeden z nielicznych warszawskich dworców uniknął w 1915 większych zniszczeń ze strony wycofujących się wojsk rosyjskich.

Podczas przebudowy Warszawskiego Węzła Kolejowego rozpoczętej w 1919 stacja została przebudowana na czołowo-przelotową i od 1933 stała się elementem warszawskiej linii średnicowej. Perony zostały przesunięte w obecne miejsce – na nasypie. Nasyp przykrył też dotychczasowy teren peronów i torów. Budynek dworcowy znalazł się poza strefą stacyjną. Obok pozostawiono tylko jeden tor prowadzący m.in. do Portu Praskiego. Funkcje dworcowe przejęły obiekty prowizoryczne po obu stronach nasypu. Na dawnym budynku ustawiono tablice wskazujące kierunek do nowego położenia kas i peronów.

W pierwszych dniach września 1939 stacja była wielokrotnie bombardowana, wielu ewakuujących się mieszkańców Warszawy zostało rannych. Pomoc niosły im warszawskie harcerki i uczennice, z których część zginęła 5 września w kolejnym bombardowaniu. Ich pamięci poświęcony jest głaz ustawiony w 1968 naprzeciwko jednego z wejść do dworca od strony ul. Kijowskiej[6].

W 1944 r. dotychczasowy budynek uległ zniszczeniu. W odległości ok. 100 metrów od obecnego gmachu dworcowego w kierunku ul. Targowej zachował się niewielki fragment skrzydła budynku dawnego Dworca Terespolskiego, obecnie zaadaptowany na punkt skupu złomu. Do dziś pozostająca resztka jest jedyną pozostałością historycznych dworców warszawskich.

Elementem całkowitej przebudowy tego rejonu Pragi po zakończeniu II wojny światowej była przebudowa i gruntowna modernizacja układu torowego stacji Warszawa Wschodnia. Nowy budynek dworca zaplanowano w miejscu oddalonym od dotychczasowego o ok. 200 metrów w kierunku wschodnim, co wynikało z zamiaru poprowadzenia w tamtym rejonie alei Tysiąclecia – części planowanej obwodnicy śródmiejskiej Warszawy.

Budowę, zaplanowaną początkowo na dwa lata, prowadzono w latach 1962–1969. W 1964 oddano do użytku część obsługującą ruch podmiejski z nowym pawilonem (od strony ul. Lubelskiej)[7]. Główny budynek dworca, od strony Szmulowizny i ul. Kijowskiej, z przeszkloną halą przykrytą dachem z olbrzymich kratownic, oddano do użytku 16 stycznia 1969 roku[8]. Przez kilka lat, aż do wybudowania Dworca Centralnego, Dworzec Wschodni był najnowocześniejszą i najbardziej reprezentacyjną budowlą tego typu w Warszawie[9] (otrzymał tytuł Mistera Warszawy). Dachy obu hal dworcowych mają nowatorską konstrukcję i ciekawą formę geometryczną. Do wystroju użyto różnokolorowych marmurów, porowatego trawertynu i betonu o zróżnicowanej fakturze, kawiarnię ozdobiła abstrakcyjna mozaika Marii Leszczyńskiej. Na dworcu zlokalizowano m.in. nowoczesną restaurację i bar samoobsługowy, księgarnię i salon fryzjerski[10]. Jednak wiele lat zaniedbania i braku remontów spowodowało fatalny stan techniczny dworca. Projektant już w połowie lat 70. alarmował, że oszczędności materiałowe, do jakich został zmuszony przez władze podczas projektowania i budowy sprawiają, iż dworzec nadaje się do natychmiastowego remontu.

Zaniedbanie to sprawiło, że w rankingu przeprowadzonym podczas wakacji 2008 roku przez Gazetę Wyborczą[11][12] Dworzec Wschodni oceniono jako najgorszy spośród 23 dworców największych polskich miast (choć np. pod względem czystości i poczucia bezpieczeństwa jeszcze gorsze oceny otrzymał Dworzec Centralny). Zdaniem dziennikarzy działało tu zbyt mało kas biletowych, hol dworca był zanieczyszczony przez gołębie, a wieczorem i nocą zaciemniony jak podczas nalotów w czasie wojny. Dworzec był też zupełnie nieprzyjazny dla niepełnosprawnych. Źle oceniono estetykę dworca, toalety, poczekalnie i przechowalnie bagażu, stosunkowo dobrze – dostępność usług i połączenia komunikacyjne z miastem.

Również Najwyższa Izba Kontroli w październiku 2008 r. po kontroli przeprowadzonej na 223 dworcach kolejowych w Polsce stwierdziła, że Dworzec Wschodni był wówczas jednym z najgorszych pod względem stanu technicznego. Uznano, że był niedostosowany do obsługi osób niepełnosprawnych (bariery architektoniczne, zbyt wysokie pulpity kasowe, mało miejsca w toaletach) oraz że PKP nie zapewniały tu pasażerom wystarczającego bezpieczeństwa i pozwalały na stałe przebywanie na dworcu osób bezdomnych (w raporcie NIK znalazły się nawet zdjęcia kloszardów). Nie utrzymywały też czystości w budynku dworca (w holu stale żerowały gołębie) i terenach przyległych, a nawet stwarzały zagrożenie sanitarne (wskutek zamykania toalet)[13].

Przed Mistrzostwami Europy w Piłce Nożnej w 2012 kosztem 60 mln PLN przeprowadzono remont i modernizację dworca według projektu Biura AiB. Zmodernizowano obie hale dworcowe, w dużej hali wydzielono szklanymi ścianami część kasową, usunięto stragany i prowizoryczne pawilony handlowe, zainstalowano nowoczesny system informacji dworcowej z elektronicznymi tablicami oraz monitoring, odnowiono przejścia pod peronami. Przed halą podmiejską od strony ul. Lubelskiej uruchomiono dworzec autobusowy przeniesiony z dawnego dworca PKS Stadion. Nie udało się zbudować wind i schodów ruchomych na perony oraz zadaszeń nad peronami[10].

Ruch kolejowy[edytuj | edytuj kod]

Stacja przyjmuje i wyprawia pociągi dalekobieżne, kierowane przez dworzec Warszawa Centralna i stację Warszawa Zachodnia na południe, zachód i północny zachód kraju (w tym pociągi na Śląsk przez CMK, a także międzynarodowe pociągi w kierunku Niemiec). Dla pociągów wyprawianych z Warszawy Zachodniej w kierunkach wschodnim i północnym (m.in. do Gdyni, Lublina oraz w kierunku granicy z Białorusią) oraz pociągów przejeżdżających tranzytem przez Warszawę jest stacją przelotową. Pociągi od strony Lublina jadące dalej przez linię nr 9 w kierunku Trójmiasta, zmieniają kierunek jazdy na Dworcu Wschodnim, nie przejeżdżając przez inne dworce warszawskie. Warszawa Wschodnia obsługuje także pociągi podmiejskie Kolei Mazowieckich i SKM Warszawa[14].

Ruch towarowy omija stację, jest bowiem prowadzony przez stację Warszawa Gdańska. Dotyczy to jednak tylko znajdującej się na krańcu linii średnicowej, pasażerskiej części stacji. Na wschód od niej położona jest duża stacja towarowa, pełniąca funkcje stacji rozrządowej pod nazwą Warszawa Wschodnia Towarowa (spotykana jest także nazwa Warszawa Wschodnia Rozrządowa).

Budynek dworca[edytuj | edytuj kod]

Zaprojektowany przez Arseniusza Romanowicza i Piotra Szymaniaka w latach 1956–1961 Dworzec Wschodni otrzymał formę dwubryłową, z głównym wejściem i zespołem handlowo-usługowym od strony północnej układu torowego oraz mniejszym terminalem do obsługi linii podmiejskich od strony południowej. Dworzec posiada siedem peronów typu wyspowego, numerowanych od strony głównego budynku przy ul. Kijowskiej. Perony od 1 do 4 obsługują ruch dalekobieżny, perony 6 i 7 przeznaczone są do obsługi ruchu podmiejskiego, zaś peron 5 jest uniwersalny. Perony są częściowo zadaszone i połączone trzema przejściami podziemnymi.

W latach 2010–2012 dworzec przeszedł kapitalny remont. Zachowano jedynie pierwotną konstrukcję stalową hali od ul. Kijowskiej, która została naprawiona i zabezpieczona antykorozyjnie. Zainstalowano nowe elewacje szklane, nowe podłogi z kamienia, instalacje techniczne, urządzenia sanitarne. Wyremontowany budynek dworca oddano do użytku z końcem maja 2012. Po remoncie budynek prezentuje się równie okazale jak w początkach swego istnienia.

Remontu nie wykonano na peronach (przeprowadzono jedynie drobne prace kosmetyczne), ich naprawa i przebudowa zaplanowana jest na kolejne lata.

Otoczenie dworca[edytuj | edytuj kod]

Niewygodne oddalenie Dworca Wschodniego od ul. Targowej wynikało z planów budowy alei Tysiąclecia, mającej pierwotnie stanowić część obwodnicy śródmiejskiej Warszawy (według obecnych założeń obwodnica będzie znajdowała się dalej na wschód). Pamiątką po nich jest przedłużona ul. Kijowska oraz zachowany pod peronami 6. i 7. dworca niedokończony tunel dla dwupasmowej ulicy wraz z linią tramwajową, której budowa była planowana na lata 2008–2011. Połączyć miała ulicę Grochowską z rondem Żaba.

W 2010 uchwalono miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego rejonu dworca[15]. Plan przewidywał m.in.:

  • przedłużenie ul. Kijowskiej na północny wschód aż do ul. Zabranieckiej oraz na południowy zachód do ul. Sokolej, z przebudową skrzyżowania z ul. Targową,
  • budowę al. Tysiąclecia z tunelem i linią tramwajową pod torami,
  • utworzenie po obu stronach dworca, od ul. Kijowskiej i Lubelskiej, placów miejskich,
  • budowę stacji metra pod placem od strony Kijowskiej,
  • przeniesienie dworca autobusowego spod stadionu na teren między ul. Lubelską a projektowaną al. Tysiąclecia,
  • wzniesienie nowych budynków mieszkalnych i usługowych wzdłuż ul. Kijowskiej oraz wokół obu placów.

Dworzec w filmie[edytuj | edytuj kod]

W czasach swojej świetności dworzec kilkakrotnie „występował” w filmach fabularnych, m.in.

  • w komedii Tadeusza Chmielewskiego Nie lubię poniedziałku z 1971 na Dworzec Wschodni przyjechał zaopatrzeniowiec z prowincji (grany przez Jerzego Turka), który uciekając przed tłumem pasażerów pociągu podmiejskiego, jako pierwszy dopadł feralnej dla siebie taksówki
  • w hali głównej dworca nakręcono scenę z udziałem dwóch pasażerów filmowanych przez telewizję w czasie miesięcznego zamknięcia stacji z powodu wystawy plakatów pt. „Podróż koleją skraca czas” w komedii Stanisława Barei pt. Co mi zrobisz jak mnie złapiesz z 1978

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Największe stacje kolejowe w Polsce. Urząd Transportu Kolejowego, sierpień 2018. s. 5. [dostęp 2019-01-09].
  2. Roman Dmowski patronem dworca Warszawa Wschodnia. [w:] Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego [on-line]. [dostęp 2021-01-12].
  3. [1], l.p. 501.
  4. Wymiana pasażerska na stacjach [online], Urząd Transportu Kolejowego [dostęp 2023-07-19] (pol.).
  5. Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 161. ISBN 83-01-08836-2.
  6. Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w. Warszawa: Argraf, 2004, s. 123. ISBN 83-912463-4-5.
  7. Wydarzenia warszawskie na łamach prasy w roku 1964. „Warszawski Kalendarz Ilustrowany 1966”, s. 146, 1965. Wydawnictwo Warszawskiego Tygodnika „Stolica”. 
  8. Dobrosław Kobielski, Józef Zięba: Kronika lat 1944–1986, [w:] Kalendarz Warszawski'88. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1987, s. 37. ISBN 83-03-01684-9.
  9. Jerzy S. Majewski. Piękne i zdewastowane. „Gazeta Wyborcza: Gazeta Stołeczna”. 121, s. 16, 2012-05-25. Agora. (pol.). 
  10. a b Spacerownik Piękne stacje linii średnicowej. „Gazeta Wyborcza”, 2013-09-26. 
  11. Małgorzata Goślińska, Tomasz Haładyj, Warszawskie dworce dołujące. Gazeta Wyborcza-Stołeczna, 2008-08-21.
  12. Krzysztof Śmietana, Witamy na Wschodnim – najgorszym polskim dworcu. Gazeta Wyborcza, 2008-08-22.
  13. https://web.archive.org/web/20081027110330/http://bip.nik.gov.pl/pl/bip/wyniki_kontroli_wstep/inform2007/p_07_070_200810230815021224742502/px_remote_kkt_p_07_070_200810230815021224742502_01.
  14. Na lotnisko cyklicznie. ztm.waw.pl, 2012-11-20. [dostęp 2013-02-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-02-21)].
  15. Uchwała nr XCIII/2737/2010 Rady m.st. Warszawy w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego rejonu Dworca Wschodniego. 2010-10-21. [dostęp 2011-04-14].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Warszawa Wschodnia
Linia 2 Warszawa ZachodniaTerespol (4,254 km)
Warszawa Centralna
odległość: 3,908 km
odległość: 7,499 km
Linia 7 Warszawa Wschodnia – Dorohusk
odległość: 2,346 km
Linia 9 Warszawa Wschodnia – Gdańsk Główny (4,408 km)
Warszawa Praga
odległość: 5,692 km
odległość: 3,997 km
Linia 45 Warszawa Wschodnia – Warszawa Grochów
odległość: 1,611 km
Linia 448 Warszawa ZachodniaWarszawa Rembertów
Warszawa Stadion
odległość: 1,058 km
odległość: 7,499 km
Linia 452 Warszawa Wschodnia – Warszawa Grochów
odległość: 2,810 km
Linia 901 Warszawa Wschodnia – Warszawa Antoninów (1,789 km)
Warszawa Antoninów
odległość: 1,789 km