Wojna o niepodległość Turcji – Wikipedia, wolna encyklopedia

Wojna o niepodległość Turcji

Dwudziestolecie międzywojenne
Zgodnie z ruchem wskazówek zegara: Komitet Reprezentacji zwołany na kongresie w Sivas w celu określenia celów walki narodowej; lud turecki niosący kule na front w wojnie; odjazd ostatnich oddziałów, które dołączyły do wojny, na front na placu Ulus w Ankarze; piechurzy z Kuvâ-yi Milliye; wkroczenie armii tureckiej do İzmiru; kawaleria turecka w pościgu za wrogiem.
Czas	19 maja 1919 - 11 października 1922 (zawieszenie broni), 24 lipca 1923 (pokój)
Miejsce	Anatolia, południowo-zachodni Kaukaz, Cylicja, wschodnia Tracja i górna Mezopotamia
Wynik	Decydujące zwycięstwo Turcji '-Traktat z Kars, traktat z Ankary, traktat z Lozanny '-Rewolucja w Grecji '-Upadek rządu Davida Lloyda George'a w Wielkiej Brytanii '-Zniesienie sułtanatu osmańskiego '-Usunięcie sił alianckich z okupowanych terytoriów '-Ustanowienie Republiki Turcji '-Wymiana ludności Turcja-Grecja' Zachodnia Anatolia, wschodnia Tracja, południowo-zachodni Kaukaz, części Górnej Mezopotamii i Cylicji zostały ponownie podbite przez Turków. Podział Kaukazu przez Turcję i ZSRR Ukształtowanie obecnej granicy turecko-syryjskiej (z wyjątkiem Hatay) Ukształtowanie obecnej granicy turecko-greckiej
Strony konfliktu
Turecki Ruch Narodowy: Rząd w Ankarze (1920-1923) Delegacja Turecka (1919-1920) Kuvâ-yi Milliye Kuvâ-yi Seyyâre (1919-1920) Państwa Ententy: Królestwo Grecji Cesarstwo Francuskie (do 1921 r.) Imperium Brytyjskie (do 1923 r.) Demokratyczna Republika Armenii (1920) Stany Zjednoczone Ameryki(kampania morska, 1922)[1]
Siły
Maj 1919: ~35 000 żołnierzy i milicji[2] Listopad 1920: 86 516 (utworzenie regularnej armii) Sierpień 1922: 271 000[3] Maj 1919: 20 000[4] Kwiecień 1920: 90 000[5] Czerwiec 1921: 200.000[6] 1922: 225.000-250.000[7][8][9] 60.000[10][11] : 40.000[12] 17,900[12] 10 050[13][14] na froncie południowym, 20 000[15] na froncie wschodnim. Wewnętrzni rebelianci: 60.000+[16][17][18]
brak współrzędnych

Turecka wojna o niepodległość była wielofrontową walką polityczną i militarną toczoną w latach 1919-1922 w celu zachowania integralności kraju w granicach Narodowego Zastawu Wierności w wyniku okupacji Imperium Osmańskiego przez mocarstwa alianckie, które zostały pokonane w I wojnie światowej. Walczono z armią grecką zmobilizowaną przez Ententę w zachodniej Anatolii; armią francuską na południu; siłami Armenii na wschodzie; milicjami lojalnymi wobec reżimu w Stambule, siłami feudalnymi i separatystami. Front zachodni tych zmagań zapisał się w greckiej pamięci narodowej jako "katastrofa w Azji Mniejszej"^[19]. Podczas wojny siły greckie i ormiańskie dokonywały masakr, grabieży i gwałtów na ludności tureckiej w ramach kampanii czystek etnicznych^{[20][21][22][23]} Wojna zakończyła się ustanowieniem Republiki Tureckiej.

Grecka armia wylądowała w Izmirze 15 maja 1919 r. w celu zjednoczenia byłych ziem greckich z ideą Megali Idea, a także w celu zapobieżenia włoskiej okupacji regionu^[24]. Po tym Mustafa Kemal Pasza, który był niezadowolony z traktatu rozejmowego Mudros podpisanego w październiku 1918 r. i szukał sposobów na uratowanie kraju, został mianowany IX. Wylądował w Samsun w dniu 19 maja 1919 r. jako Inspektor IX Armii i rozpoczął organizowanie totalnego oporu w całym kraju^[25][26]. W tym czasie Dardanele i Cieśnina Stambulska oraz Tracja znajdowały się pod okupacją mocarstw Ententy; Mersin, Adana, Maraş, Antep i Urfa w południowo-wschodniej Anatolii i na Morzu Śródziemnym znajdowały się pod okupacją francuską; Antalya i Muğla znajdowały się pod okupacją włoską. Podczas gdy Ormianie okupowali wschodnią Anatolię, współpracowali również z oddziałami francuskimi na południowym wschodzie. Podobnie wojska brytyjskie były obecne w Eskişehir, Kütahya i Amasya. Z drugiej strony, brytyjski gabinet zdecydował się zaproponować mandat USA nad Anatolią i regionem wzdłuż Cieśniny 19 maja 1919 r., na wniosek lorda Curzona, aby zapobiec rozpadowi Anatolii i usunąć Włochy i Francję z regionu, biorąc pod uwagę niepokoje, które rozpad Turcji wzbudziłby w geografii muzułmańskiej, ponieważ znaczna część Imperium składała się z mas muzułmańskich. Negocjacje pokojowe zostały odłożone do lutego 1920 r. ze względu na proces oceny tej propozycji przez USA. W tym okresie Mustafa Kemal organizował kongresy, aby przygotować ludzi moralnie do wojny i zorganizować opór wojskowy. Mustafa Kemal najpierw planował spowolnić inwazję za pomocą uzbrojonych oddziałów utworzonych z ludu, a następnie stworzyć regularną armię w uzyskanym w ten sposób czasie. Technika wojny partyzanckiej prowadzona przez Kuvâ-yi Milliye odniosła sukces przeciwko Francuzom na południu. Na froncie wschodnim XV Korpus pod dowództwem Kazıma Karabekira odnosił sukcesy przeciwko oddziałom ormiańskim. W ten sposób armia pod dowództwem Kazıma Karabekira zdobyła Sarıkamış, Kars i Gyumri, a traktat z Gyumri został podpisany 3 grudnia 1920 roku. Na froncie zachodnim, chociaż wojska Kuvâ-yi Milliye nie były w stanie pokonać Greków, opóźniały ich działania.

W dniu 22 czerwca 1920 r. grecka ofensywa w Gediz ujawniła konieczność posiadania regularnej armii. W międzyczasie grecki król Aleksander zmarł w wyniku ugryzienia przez małpę. W wyniku referendum były król Konstantyn powrócił z wygnania i ponownie zasiadł na tronie. W wyniku tej nagłej zmiany Grecja straciła całe wsparcie aliantów. Po tym wydarzeniu, 9 grudnia 1920 r. Mustafa Kemal zwolnił Ali Fuata Cebesoya, dowódcę Frontu Zachodniego i podzielił Front Zachodni na dwie części, północną i południową, którymi dowodzili odpowiednio Miralay İsmet Bey i Miralay Refet Bey. W połowie 1920 r. stłumienie 18 wewnętrznych buntów w całym kraju pokazało przewagę regularnej armii. W styczniu 1921 r. ofensywa zwiadowcza zarządzona przez Konstantyna została zatrzymana w pierwszej bitwie pod Inönü. Z drugiej strony, Włochy i Francja zdecydowały się wesprzeć Turcję przeciwko Grecji ze względu na powrót króla, który był wrogo nastawiony podczas I wojny światowej, i zażądały rewizji Sèvres. W wyniku tych żądań Turcja została zaproszona na konferencję londyńską, a autorytet rządu w Ankarze wzrósł w całym kraju. Kiedy Grecy zdali sobie sprawę, że nie mogą skorzystać z konferencji londyńskiej, która rozpoczęła się 23 lutego 1921 r., 23 marca miała miejsce druga bitwa pod Inönü. 1 kwietnia bitwa zakończyła się zwycięstwem Turków.

10 lipca miała miejsce bitwa pod Kütahya-Eskişehir. Po bitwie Afyon, Eskişehir i Kütahya padły ofiarą Greków, a armia turecka wycofała się na wschód od rzeki Sakarya. Po walce postanowiono wysłać na front komisję śledczą TBMM. Po raporcie przedstawionym przez komisję parlamentarną po powrocie z frontu, wydano rozkazy Tekalif-i Milliye w celu zaspokojenia potrzeb sprzętowych armii. Grecy, którzy chcieli umocnić swoje zwycięstwo, rozpoczęli ofensywę 23 sierpnia w celu narzucenia traktatu z Sèvres. Choć Grecy zbliżyli się na odległość 50 kilometrów od Ankary, bitwa pod Sakaryą zakończyła się dla nich porażką. W wyniku wsparcia udzielonego Ankarze przez Włochy, Francję i Rosję oraz embarga nałożonego na Grecję przez mocarstwa Ententy po listopadzie 1920 r., czas działał na korzyść Turków i przeciwko Grekom. Aby raz na zawsze wypędzić greckie wojska z Anatolii, Mustafa Kemal Pasza przez 10 miesięcy szkolił oddziały i starał się zaspokoić ich potrzeby sprzętowe. Sukces ofensywy miał być zapewniony dzięki efektowi nalotów. 26 sierpnia 1922 r. rozpoczęła się ofensywa, a 30 sierpnia stoczono bitwę o pozycję dominującą, w której wojska greckie zostały pokonane. Wycofujące się oddziały greckie były ścigane, a armia turecka wkroczyła do Izmiru 9 września 1922 roku. Do 18 września Grecy zostali całkowicie wyeliminowani z Anatolii. Kiedy armia turecka skierowała się w stronę cieśnin i regionu Stambułu, siły Ententy zaczęły wycofywać się ze Stambułu w procesie zwanym kryzysem dardanelskim. Po tym, greckie wojska w Tracji również zostały wycofane z regionu. Wojna zakończyła się 11 października 1922 r. zawieszeniem broni w Mudanya podpisanym 11 października 1922 r., ograniczonym do frontu wschodniego traktatem z Kars podpisanym 13 października 1921 r. i zakończonym całkowicie traktatem z Lozanny podpisanym 24 lipca 1923 r.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]